Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een leege dop

Een nieuwe stapel decreten van Daladier is niet anders dan overbodige paperasserij.

Parijs, 4 Juni [1938]

De vele oorlogsgeruchten der jongste weken hebben de aandacht afgeleid van den tweeden ‘trein’ der decreten, die beladen met reddingsplanken van allerlei formaat, op een der laatste Mei-dagen is binnengeloopen. Hij was even lang als de eerste (zestig pagina's klein druk van de Staatscourant) en hij had nog meer vertraging. Blijkbaar was de reis niet op rolletjes gegaan. Moest men alle praatjes gelooven dan zou er meermalen hommeles geweest zijn tusschen den chef Daladier en een aantal leden van het personeel dat theoretisch onder hem staat. Maar enfin, hij arriveerde. En het zonderlingste is dat niet alleen niemand ernaar heeft omgekeken, maar dat hij reeds totaal vergeten is. Geen enkele Franschman, bij wijze van spreken, heeft zich om deze nieuwe bezending van decreten bekommerd. Men kan degenen die van hun volumineuzen inhoud kennis nemen met een lantaarn gaan zoeken. Wat niet wegneemt dat ze op de toekomst van Frankrijk, wanneer Mars ons nog drie maanden tijd gunt, een niet minder overwegenden invloed zullen uitoefenen dan een oorlog die inmiddels zou kunnen uitbreken. De oorlog is niet zeker. Doch de decreten zijn een wiskundige functie, welke onfeilbaar zal functionneeren. Had ik een satanischen raad te geven aan de machten die Hitler personifieert, en verondersteld dat die machten zelf niet in de knel zitten dan zou ik helaas kunnen adviseeren: Laat de decreten rustig uitwerken. Over een poosje zal de kans nog schooner zijn.

Doode letter

Ze zijn dus niet eens een desillusie, die decreten, want men haalt er zelfs de schouders niet voor op. Zij zijn ook geen lapmiddel, geen pleister op een houten been, geen doekje voor het bloeden. Ze zijn doode letter. Voorzoover ze betrekking hebben op den economischen toestand van Frankrijk, en natuurlijk een uitzondering makend voor een enkelen daadkrachtigen maatregel, verdwaald in den grooten hoop, zooals de vermeerdering van het Fransche Koloniale leger met zeventig duizend man (onmiddellijk gerecruteerd), zijn de decreten niets, absoluut niets dan overbodige paperasserij, lukraak samengescharreld en uitgestort, als in een papiermand, door de verschillende ministerieele bureaux. Waar dat netjes gecalligrafeerd papier nog eenigermate correspondeert met de werkelijkheid, doet het zelfs denken aan een flauwe grap, die op den koop toe zuur is, alsof men de menschen niet enkel voor den mal houdt, maar ook een beetje wil treiteren.

Veertig uren

Bij voorbeeld de kwestie der veertig uren, destijds brutaal getransformeerd in de beruchte 5-8, dit is de week der Twee Zondagen, een der dogma's van de nieuwe arbeidswetten, een harer fundamenten. Verboden om daaraan te morrelen of te tornen, al gaat heel Frankrijk op de flesch. ‘Voor veertig uren per week hebt gij niet eens arbeid en gij zoudt 45 of 48 uren willen?’ zeggen de vakbonden. ‘Maar begrijp dan toch!’ antwoorden de patroons: ‘Die veertig uren en hun stupide verdeeling zijn juist oorzaak dat er hoe langer hoe minder werk is.’ De patroons beweren dat hun zaken bij het heerschende systeem onmogelijk kunnen rendeeren. Hebben zij gelijk? Overdrijven zij misschien? Spelen zij komedie? Passen zij een soort van uitmergelingstactlek toe om verloren posities te herwinnen? Om zich daarover een gezond oordeel te vormen zou men tien duizenden onvervalschte balansen moeten kunnen controleeren. Met een halsstarrig, bedilzuchtig, haarkloovend karakter als dat van den Franschen burger en boer is geen enkele suppositie te verwaarloozen. Wanneer men echter ziet dat duizenden failliet gaan, dat oude en enorme etablissementen als Allez Frères, die gedurende verscheidene generaties o.a. alle openbare zitbanken fourneerde, hun deuren sluiten en de zaak opdoeken, wanneer men ziet dat Bazars als het Palais de la Nouveauté, sinds bijna een eeuw de volksleverancier van Frankrijk en Koloniën, welks oprichter de uitvinder was van den verkoop op afbetaling, zijn boeken overlegt en zich failliet laat verklaren, dan kan men een voorzichtige achterdocht moeilijk handhaven zonder haar door te drijven tot een monsterachtige vooringenomenheid.

Geen verschil

Dat meende ook Daladier. Hij achtte dat er iets gedaan moest worden voor de ontelbare schipbreukelingen die met moeite hun hoofd boven water houden. Het was zelfs zijn overtuiging. Wat nu echter deed hij na een beraad, na een weifeling van dagen en weken? Hij veranderde de veertig uren per week in twee duizend per jaar. Veertig maal vijftig! Je vous demande un peu: Waar is de winst? Waar is 't verschil? De seizoen-industrieën, die slechts gedurende enkele maanden op volle kracht werken, zullen misschien baat vinden bij de verbetering, mits ze permissie krijgen om acht uur per dag te vergen van hun personeel. Doch voor de rest, die de massa vormt, is het decreet één pot nat, van den regen in den drup. De ongelukkigen hebben dus niets meer te verwachten dan de resultaten van een machine die hen langzamerhand vermorzelt en de bewijzen te geven dat hun gejammer gegrond is.

Het is rondweg verbijsterend hoe een man als Daladier, wien 't stellig niet ontbreekt aan inzicht en doorzicht, regelmatig, tegen beter weten in, als 't ware opzettelijk de plank kan blijven misslaan. Wat te drommel belet hem om te redeneeren als André Tardieu en Gaston Jèze o.a., twee antipoden die over het economische vraagstuk accoord zijn, gelijk alle andere verstandige lieden trouwens? Waarom, zeggen zij, rendeert de firma Frankrijk niet meer? Omdat van elken cent die in Frankrijk wordt uitgegeven de fiscus zijn leeuwen-aandeel opeischt. Waarom betaalt men in Frankrijk voor iedere levensverrichting cijns, tol en belasting? Omdat de Staat voor 100% boven zijn middelen leeft. Kan het op eenigerlei manier verademing, verlichting beduiden of aankondigen voor de onderhoorigen wanneer de Staat zich 105 of 110% boven zijn budget gaat inrichten? Op geen enkele wijze. Dit nochtans, die stijging van het deficit, is de eenige zekerheid welke geboden wordt door de decreten van Daladier. Ziehier tot welke hoogte hij het paradoxale opvoert: Aan de tallooze rampzaligen die in 't nauw zitten, die geen raad meer weten tusschen hangen en wurgen, spiegelt hij credieten voor. Credieten nota bene welke de gevilden en kaalgeplukten zelf langs een of anderen omweg als belasting zullen rembourseeren. Waarvoor bijgevolg die credieten? Om de stakkers die er gebruik van maken, nog een beetje beter, een beetje afdoender te kunnen uitknijpen, uitzuigen en verpletteren dan voorheen!

Mislukt crediet

De Franschman, realistischer over 't algemeen dan zijn regeerders, heeft reeds lang het fijne gesnapt van deze techniek. Voor handel en nijverheid, in 't gedrang verkeerend, was over 1937 een som beschikbaar gesteld van één milliard, als leeningen op gemiddelden termijn. Slechts 67 millioen van dit bedrag (geen 7%) kon benuttigd worden bij gebrek aan reflectanten. Men gaat liever failliet dan schulden te maken die enkel dienen om een situatie te verergeren, zonder kijk op uitkomst. En wat zijn kranten hem ook toefluisteren, bij zichzelf denkt de benarde citoyen dat de decreten van Daladier in het allergunstigste geval hoogstens een methode kunnen rekken die veroordeeld is en naar haar einde loopt.

[verschenen: 20 juni 1938]