Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Alarm

Ofschoon ieder Franschman wist dat hij misschien moest gaan vechten, bewaarde Parijs een onverstoorbare kalmte.

Parijs, 25 Mei [1938]

Curieuze dagen, waarin millioenen oogen zich konden wenden naar ‘de groote H en de kleine H’ met den groet waarmee de gladiatoren die gingen sterven, de keizerlijke loge voorbij trokken in het circus: Ave Caesar, morituri te salutant.

Wij hebben ditmaal duidelijk de sensatie gehad van rakelings te scheren langs een gebied bevolkt met vuurspuwende draken, langs afgronden van kraters uit welke de pestilente dampen opkwalmen waarmee men gasbommen vult. Zonderlinge gewaarwording van spanning en stilte met een ondertoon van fatalistische onverschilligheid. Men voelde zich ongeveer als op den morgen van den laatsten dag van Pompeï, een morgen die oneindig langer geduurd heeft dan gewone morgens, en wij deden gelijk Plinius de jongere, toen de asch van den Vesuvius reeds viel als een dichte motregen: wij hebben een boek genomen en gelezen. Of iets equivalents. Dit wil zeggen dat het leven is voortgegaan zooals altijd te Parijs, met het geroezemoes van een verren kermis en met een airtje van feest. Zijn we dermate dapper? Neen, waarschijnlijk niet dapperder dan de kat of de somnambuul die zonder duizeling op den nok van een huis kan wandelen. Maar we zijn niet bang geweest. Dit genoegen hebben de groote H en de kleine H, de Hitler en de Henlein die de aarde aan een zijden draadje hingen, niet gesmaakt; zij boezemden den Franschen geen vrees in. Zij konden ze niet bang maken, geen schrik op het lijf jagen.

Actie genoeg

Er is nochtans niets verzuimd om dit land van zijn kalmte te berooven, om het den adem te benemen onder een stortbad van valsche geruchten, om het te dompelen in golven van angst, paniek, nervositeit, psychose. Alle alarmklokken zijn aan 't luiden gebracht. De gevleugelde Faam zelfs, die vroeger werd afgebeeld met een menigte oogen, neuzen en ooren, heeft ons bericht dat de Mobilisatie was afgekondigd. Dat er een ultimatum was binnengekomen uit Rome. Naar aanleiding van de Spaansche Affaire natuurlijk. Mussolini heeft de pretentie de Franschen te verbieden hetgeen hij zichzelf zoo overvloedig permitteert. Wat Jupiter mag, dat mag daarom nog geen os, zooals de Romeinen zeiden.

En zie hoever dit raffinement gedreven is. Terwijl de inschrijving nog niet gesloten was der Defensie-leening, waarop iedereen zich beijverde in te teekenen met het loffelijkste patriottisme, werden heele pakketten van die leening bij vrachten op de markt geworpen beneden den koers der uitgifte. Als manoeuvre verdient de zet zonder twijfel de hoogste bewondering. Negen Beurs-mannen werden tusschen twee agenten naar den commissaris van politie gebracht. De geheele tempel van Mercurius was in rep en roer. Op alle pilaren werden kleine affiches aangeplakt welke de overheid in 't ootje namen. Wat! Men zou niet eens meer den koers mogen noteeren welke een speculant goeddunkt? De affiches werden weggekrabd, de Beurs gelardeerd met spionnen..... die men elkaar met een knipoogje aanwees. Het spreekt vanzelf dat alles kelderde. Maar als het doel in zoo verre bereikt was, de Franschen hadden den schrik niet leeren kennen. Zij vroegen niet eens wie de operatie betaald had. De aanval liep hen langs de koude kleeren, als water over het dons van een eend. Alsof er niets gaande was in het Heelal, noch in Tsjecho-Slowakije, bevatten de kranten hoofdartikelen over het duel Henri Bernstein-Edouard Bourdet, die den degen trokken omdat de een niet gauw genoeg een oud stuk wilde spelen van een ander. Men rakelde vroegere duels op. Men interesseerde zich voor de kleur van Bernstein's hemdsmouwen en wie van beiden de zon in 't gezicht zou hebben. Alsof ons heil daarvan afhing.

Men maakte zich niet dik

Op Montmartre en in de Radio gnuifde een populair chansonnier zijn nieuwste, actueele deuntje: Maak niet boos, Adolf. Te fâches pas, Adolphe! In de eenzaamheid der Beiersche Alpen had Hitler slechts een golflengte in te schakelen en een knop te draaien om poolshoogte te nemen van het Parijsche moreel. Niettemin wist elk Franschman dat het bommen en granaten zou regenen wanneer dat behaagde aan den raadselachtigen droomer van Berchtesgaden. Men wist ook dat Frankrijk voor de onafhankelijkheid der Tsjechen, als het moest, in de bres zou springen, dat men morgen of overmorgen misschien, op een reeds bepaald uur, in den trein zou stappen om te gaan vechten.

En toch heeft geen enkel hart daarom sneller geklopt, ook niet voor den duur eener minuut. Met andere woorden: niemand maakte zich dik. Terwijl Praag mobiliseerde, viel er geen ritseling of rimpeling te bespeuren in de geheele Fransche natie. Oorlog of vrede scheen gelijk te staan met kruis of munt en niemand verroerde een wenkbrauw. Geen sterveling scheen uit de mysterieuze regionen der voorgevoelens het bericht ontvangen te hebben dat 't meenens werd. Of als hij 't ontvangen had bekommerde hij zich er niet om. Verondersteld dat er door agenten van Berlijn en Rome een campagne gevoerd is om de Franschen te demoraliseeren, dan mislukte zij totaal. Niemand heeft gemarcheerd voor een propaganda, die technisch althans, beschouwd kan worden als uitstekend werk. Het is dezen keer niet eens gelukt om de schuld te schuiven op de Russen of op den Volkenbond, die zooals ons sinds maanden door een aantal kranten wordt ingelepeld, aansprakelijk zijn voor alle buitensporigheden van Franco in Spanje, van Japan in China, van Duitschland in Oostenrijk, van Italië in Ethiopië. Neen, dat werd te dwaas om los te loopen. Men vliegt daar niet meer in.

Vuurvaste zenuwen

Wat te denken van die onverstoorbare kalmte en gelijkmoedige onverschrokkenheid? Wel, eenvoudig dit, geloof ik, dat de Franschen van lieverlede een gezonderen kijk gekregen hebben op het avontuur van een oorlog. Sedert jaren zijn de verschrikkingen eener uitbarsting hier afgeschilderd alsof de bommen alleen konden vallen op Parijs en eerlijk gezegd hebben wij jaren gekend van een overal spokende, broeiende paniek. Maar langzamerhand is het tot de menschen doorgedrongen dat de bommen ook kunnen vallen op Berlijn of op Milaan. Dat is geen fenomenale ontdekking, doch men moest haar doen terwijl de Fransche luchtvaart systematisch werd afgekamd in de geheele pers. En wat heeft men de Franschen al niet verteld van den Blitzkrieg?

Welnu, zij gelooven niet meer aan den Blitzkrieg. Zij hebben uitgerekend, als een schoolsommetje, dat er 400 tanks noodig zouden zijn om 2000 manschappen met wapenen, munitie en bagage bij nacht, over heg en steg, door sloot en door greppel het land binnen te loodsen, dat het een waar mirakel zou zijn als zoo iets ongemerkt en ongehinderd slaagde, en al gebeurde het mirakel, dat zulk een colonne niet dieper dan 10 à 15 kilometer zou kunnen avanceeren over een zeer nauw front. Maar met auto's, zal men tegenwerpen, die 100 kilometer per uur rijden? Juist! Zij hebben uitgeteld dat, om 10.000 manschappen met wapenen, proviand, munitie over normale wegen te transporteeren, per autobus of vrachtwagen van elk tien meter lengte, en met een tusschenruimte van veertig meter (omdat zij rollen zonder licht), 400 voertuigen noodig zijn, welke een baan van 20 k.m. lengte zullen bestrijken, wanneer ze rijden in enkele rij, een baan van 10 k.m. wanneer zij rijden in dubbele rij. Het zou meer dan fantastisch zijn indien zulk een colonne onzichtbaar de grenzen kon passeeren, ook al konden alle schildwachten worden opgelicht en al sliepen alle Franschen als marmotten.

Dergelijke berekeningen verschaffen een groote gemoedsrust. Men kan er dan ook alom overtuigd van zijn dat bij elk volgend alarm de Fransche zenuwen even vuurvast zullen blijken, even onvervaard.

[verschenen: 7 juni 1938]