Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

De tunnel

Het denkbeeld van een verbinding tusschen Frankrijk en Engeland onder het Kanaal wordt opnieuw bekeken.

Parijs, 18 Mei [1938]

Telkens wanneer de wegen van Engeland en Frankrijk zich naar elkaar toewenden als de banen van twee hemellichamen, en wanneer men aan beide kanten van de scheidende zee redenen heeft om de onoverbrugde kloof te constateeren als een serieuze handicap, brengen de Franschen het idee op de proppen dat hen niet alleen aan 't hart ligt, maar dat hen als een oud, onverslijtbaar heimwee in 't bloed schijnt te zitten. Met andere woorden: zoodra de relaties vlotten tusschen Londen en Parijs komt de Tunnel onder het Kanaal boven water. Bij de Britten manifesteert zich die opwelling door interpellaties in het Lagerhuis; bij de Franschen door de indiening van een plan en het opmaken van een bestek.

Toen dus Daladier dineerde en overnachtte op het Kasteel van Windsor, aan de tafel en onder het dak van den Engelschen Koning, een eer welke sedert 1855 niet meer ten deel gevallen was aan een regeerend Franschman, kon men er hier en ginds verzekerd van zijn dat een ingenieur een kartonnen portefeuille zou losknoopen om een stapel teekeningen voor den dag te halen, dat er een comité in werking zou treden, en dat er een serie artikelen zou verschijnen in de pers. Dit causaal verband is dermate onfeilbaar, dat degenen onder de Britten (en zij mankeerden totdusverre niet) die een verbindingsweg tusschen Dover en Calais nog meenen te moeten vreezen als een strop om den hals, als een blok aan het been, de Kanaal-Tunnel zonder twijfel beschouwen als een dier onvermijdelijke ongemakken der Fransch-Engelsche coöperatie welke men op den koop toe neemt, maar met de vaste bedoeling om zich op dat punt althans niet te laten lijmen.

Een plan

Het is ditmaal G.-André Basdevant, zoon van den officieelen advocaat der Derde Republiek die voor Frankrijk pleegt te pleiten bij het Internationaal Hof, wiens teekeningen nog slechts wachten op de adhaesie der hoogste autoriteiten van het Vereenigd Koninkrijk. Zijn plan is eenvoudiger dan de meeste voorgaande. De tunnel zou geen spoorweg-verbinding worden doch een gewone onderzeesche verkeersweg, wat het tracé aanzienlijk vergemakkelijkt omdat het hellingen en bochten toelaat welke bezwaarlijk zijn voor een trein.

Geen rechte lijn bijgevolg, maar een weg die als 't ware geschreven ligt in de natuur van het zorgvuldig bestudeerde terrein, de faciliteiten welke het biedt voor het graafwerk en voor de veiligheid tijdens vrede en oorlog, bestand tegen de zee, tegen de mijnen, tegen de bommen. Over een afstand van ongeveer vijftig kilometer zal de baan kronkelen door het onderaardsche krijt, beginnend in de buurt van Calais en uitmondend in de omgeving van Folkestone, gemiddeld negentig meter onder waterpeil, en over zijn ganschen loop gedekt door een ondoordringbare laag leem, dik genoeg om zelfs een ontploffing in de binnenwanden ter zijde te schuiven als een mogelijkheid zonder catastrofische consequenties. Een gedeelte der zoldering zou instorten, meer niet.

De eigenlijke tunnel zou bestaan in twee evenwijdige galerijen van 6.50 meter breedte en 4.25 hoogte, over elke honderd meter verbonden door een zijgang, en voorzien van een ventilatie-systeem dat elke twee minuten de atmosfeer ververscht over het geheele traject. De verplaatsing van zooveel kubieke meters lucht zal vermoedelijk eenigen tocht veroorzaken, doch om die bries naar waarde te schatten behoeft men slechts te denken aan de wolken van stikgas die onophoudelijk worden uitgebraakt door de motoren der ontelbare wagens welke zonder onderbreking vice-versa van Engeland naar Frankrijk zullen rollen. Het boorwerk van de tunnel en de rest der inrichting zouden niet langer dan twee jaren in beslag nemen, terwijl de totale kosten geraamd worden op anderhalf milliard francs. Dat is weinig.

Niet eens honderd millioen gulden. De prijs van één slagkruiser van 35.000 ton die men op stapel zet bij vier tegelijk. Het is echter vooral weinig vergeleken bij de voordeelen welke voor beide landen uit de onderneming zouden voortspruiten in den vorm van een minstens vertiendubbeld verkeer. Een inwoner van Folkestone zou slechts op zijn fiets hebben te stappen om een toertje te doen over het oude continent.

Churchill enthousiast

Men zegt dat Winston Churchill enthousiast is voor de tunnel, een resoluut aanhanger dezer verbetering van den aardbol. Men beweert zelfs dat de oprakeling der plannen van G.-André Basdevant in nauw verband zou staan met de reis en de besprekingen welke Churchill onlangs voerden naar de Fransche hoofdstad. Des te beter. Te meer omdat de graving van de tunnel niet langer zal duren dan de maanden gevergd door de Engelsche herbewapening.

Maar men zegt nog niet wat de Britsche Generale Staf denkt van het herleefde droombeeld. En het zijn de admiraals, de generaals geweest die zich ten allen tijde met een onwrikbare halsstarrigheid geopponeerd hebben tegen het graven van een toegangsweg naar hun eiland, en steeds waren het de admiraals die bij de afwimpeling den doorslag gaven. Het waarom dezer weigering hebben de Franschen nimmer kunnen begrijpen noch bevroeden, vooral niet daar hun eigen Generale Staf niet de geringste bezwaren koestert tegen den onderzeeschen doorgang, en ook niet koesteren zou wanneer Engeland over een even sterk landleger beschikte als Frankrijk. Geen enkele militaire positie immers is gemakkelijker tegen een overval te verdedigen dan een tunnel. Oneindig gemakkelijker, met veel minder risico dan een kuststrook. Het kunnen derhalve geen materieele, militaire redenen zijn die hier het beslissende gewicht in de schaal leggen der Engelsche admiraliteit, maar louter en zuiver psychologische. B.v. het zonderlinge, onverdraaglijke gevoel, en de daaruit voortvloeiende onoverwinnelijke afschuw, om na zooveel tientallen eeuwen van isolement, vrijheid, macht en trots, ten laatste door een soort van smokerige, gore, zijpelende riool gekoppeld te worden aan het vasteland, waarop het Britsche ras sinds duizenden jaren uit de hoogte zijner eenzaamheid, achter schuimende golven, in den wapperenden wind heeft neergeblikt. Of misschien ook de beduchtheid om de Engelsche politiek eenigermate, hoe licht ook, beïnvloed te zien door de aanwezigheid alleen reeds van een tunnel, door de vergemakkelijking der communicaties, door een wijziging van atavistische gezichtshoeken, hereditaire standpunten.

Argumenten vóór

Welke ook de psychologische redenen mogen zijn, ze moeten bestaan. De vraag is slechts of zij nog altijd opwegen tegen de nieuwe feiten en factoren, tegen de revolutie welke de moderne technieken teweegbrachten in de situatie van het eilanden-rijk. Vliegtuigen, onderzeeërs, groote en kleine, zullen in den toekomstigen oorlog alle transporten te water verlammen.

Maar met een tunnel onder het Kanaal zal Engeland onder de hachelijkste omstandigheden geproviandeerd kunnen worden. Hoe ook de toestand is op den Oceaan of in het Nauw van Gibraltar, door een tunnel kan Engeland altijd zijn verbindingen onderhouden met de Middellandsche Zee. En aangenomen dat een vijand erin zou slagen om een leger te landen op een der Britsche kusten (een aannemelijke hypothese) dan kunnen per uur tien duizend man Fransche troepen per auto of te voet met hun kanonnen en munities onbelemmerd door de Tunnel trekken om het ontbrekende Engelsche landleger te vervangen.

Dergelijke redenen schijnen op 't eerste gezicht even dringend als steekhoudend. Doch wegen zij reeds op tegen de onweegbare gevoelscomplexen der Britsche admiraals en staatslieden? That is the question, zooals Shakespeare zei. Al zou het echter slechts voor de helft waar zijn wat Foch schreef, die een kenner was: ‘Wanneer de tunnel onder het Kanaal bestond zou oorlog niet meer mogelijk zijn in West-Europa’, dan zouden het Engelsche en het Fransche volk gezamenlijk moeten eischen dat onverwijld de eerste houweel-slag gegeven worde op beide kusten tegelijk.

[verschenen: 2 juni 1936]