Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Koninklijk bezoek

Een overdaad van veiligheidsmaatregelen bewijst de beteekenis van het bezoek van Koning George en Zijn Gemalin aan Frankrijk.

Parijs, 14 Mei [1938]

Binnen enkele weken - eind Juni - zullen de Engelsche koning en zijn gemalin gedurende drie dagen de gasten zijn van Parijs, waar zij met hun tegenwoordigheid de herleving der Entente, juister gezegd der Alliantie tusschen Groot-Brittannië en Frankrijk, als 't ware komen inwijden en bezegelen.

In dezen symbolischen zin eener bekroning wordt het bezoek van George VI opgevat door alle Franschen, die sinds weldra twintig jaren de latente disharmonie tusschen de machtigste der vloten en het strijdvaardigste der legers van het oude continent hebben betreurd als de grootste fout welke na den wereldoorlog is begaan door de Europeesche politiek. Gescheiden vermochten zij niets, wat de Historie heeft aangetoond. Vereenigd hadden zij zonder een schot te lossen hun wet kunnen opleggen aan de helft der aarde waarvan Europa op de kaart slechts een vooruitstekende kaap vormt.

Misschien kunnen zij het nog. Laten wij daarom de intocht van het Britsche koningspaar in Parijs begroeten als het zinnebeeld van een datum waarop vrome wenschen die lang onverwezenlijkbaar schenen, eindelijk hun vervulling bereiken.

De andere kant

Laten wij ook het ergste duchten. Want niet alleen in Europa zijn er twee partijen, waarvan de eene het geduldig nagestreefde plan de voltooiing ziet naderen, terwijl de andere al haar berekeningen mislukt ziet. Doch Frankrijk zelf is vertakt in twee groepen, waarvan degene die de nederlaag lijdt niet gemakkelijk zal berusten in een échec dat nog niet geheel definitief is. Deze groep van overwonnenen betuigde zich altijd voortvarender dan de andere voorzichtig was. Het ligt in hun lijn om tot uitersten over te hellen en terug te deinzen voor niets wanneer de zaak die zij verdedigen, dit eischt. Zij zijn even sluw als ondernemend. In alle sferen hebben zij verstandhouding, handlangers, trawanten, medeplichtigen, of neutrale bondgenooten, die gaarne een oogje zullen luiken. De simplistische brutaliteit waarmee zij Alexander van Servië hebben omgebracht, of lieten ombrengen te Marseille, ligt nog versch in het geheugen. Het is een feit, nimmer weerlegd, nimmer weersproken zelfs, dat de wielrijders-brigade die den koning der Joegoslaven moest beschermen, en had kunnen beschermen, een half uur vóór de aankomst van Alexander door twee vertegenwoordigers der Parijsche politie expresselijk werd afgelast. Die twee zonderlinge ambtenaren zijn nooit ter verantwoording geroepen. Zij heeten Berthoin en Sisteron. Na pro forma enkele maanden in ongenade gelegen te hebben werden zij in hun functies hersteld, hoewel Sisteron reeds President Paul Doumer, met wiens bewaking hij belast was, had laten vermoorden. Berthoin maakte zelfs promotie. Dezelfde minister (Albert Sarraut) onder wiens gouvernement op 9 October 1934 Alexander werd neergeschoten, dezelfde minister die toenmaals onder het gejouw der publieke opinie moest aftreden en dien men voor altijd gediskwalificeerd waande, diezelfde minister benoemde in April 1938 Berthoin tot directeur van het Departement van Binnenlandsche Zaken, dus tot effectief hoofd der politie.

Ongerustheid

In geen enkel ander land geloof ik zou zulke inschikkelijkheid bestaanbaar zijn voor medewerkers, gemerkteekend door het fatum, en die men in de allergunstigste veronderstelling nog altijd flagrante onbekwaamheid kan verwijten.

Zelden echter herhalen dramatische gebeurtenissen zich in gelijke ongewijzigde omstandigheden. Zoo goed als nooit bedient het Toeval zich van dezelfde executanten en hetzelfde scenario. Dat zou te opzichtig zijn. Het zou een argument opleveren om voorgoed aan het ingrijpen van een toeval te twijfelen, om voortaan elk crediet te weigeren aan onnaspeurlijke factoren en geheime coïncidenties. In plaats dus van Berthoin's onverwachte, ongerijmde terugkeer te dulden als een somber voorteeken gelijk Léon Daudet doet en verschillende andere journalisten, zwarts en witte raven die bij deze gelegenheid niets dan onheil kraaien omdat zij met een popelend hart de verschrikkelijkste gebeurlijkheden in overweging nemen, zou ik eer geneigd zijn om de aanwezigheid van Sarraut en zijn factotum Berthoin te interpreteeren als een waarborg, als een onderpand, een assurantie welke de vreesachtigste gemoederen vermag te kalmeeren. Twee bevriende koningen, twee gasten op het jachttableau van één minister, ook al zou men dezen minister volstrekt niets ten laste kunnen leggen dan een zekere nonchalance, een gebrek aan voorzorgen dat niet eens laakbaar behoeft te zijn, neen, zoo iets behoort tot de onmogelijkheden. Zelfs voor een eeuw als de onze en een land als dit waarvan de zenuwen, het geheugen en de moreele reflexen in zoo hooge mate schijnen afgestompt, zou de schok te heftig zijn. Te sterk om niet de aandacht te trekken en de gewetens te wekken uit hun dommel.

Het is evenwel nog denkbaar dat door sommigen juist op de onmogelijkheid van het evenement gespeculeerd wordt om het uit te lokken of te veroorzaken. Wij hebben rekening te houden met zóóveel kansen van intriges, machinaties, manoeuvres, met zooveel risico van vijandige affecten die parallel loopen en elkaar aanvullen, met zooveel tegenstroomingen die uit de verschillendste hoeken kunnen opborrelen, dat men zich a priori over geen enkele eventualiteit mag verbazen en op alles bereid moet zijn. Het is niet eens noodig een aanslag te complotteeren. Ook is het niet bepaald noodzakelijk dat een aanslag lukt. Een hinderlijk incident zou ruimschoots toereikend zijn. Men zou zich in vier of vijf hoofdsteden, welke ieder zonder aarzelen kan opsommen, zelfs kunnen vergenoegen met een burlesk incident. Als de Fransch-Engelsche samenwerking ook slechts voor een jaar, voor enkele maanden geremd, vertraagd, gestopt of eenvoudig maar bemoeilijkt kon worden, zou men in de vier of vijf ongenoemde hoofdsteden een onverhoopt succes mogen noteeren en een triomf wanneer een ramp het accoord der twee ter zee en te land gevreesde machten op 't nippertje zou verijdelen.

Maatregelen

Al kunnen deze beschouwingen lijken op fabels of fantasieën van een detective-roman, in ieder geval handelt men te Parijs alsof zij gelden voor realiteiten. Men schrijft erover (gezegend land waar de vrijheid van drukpers veroorlooft den Minister van Binnenlandsche Zaken en zijn secondant te considereeren als een virtueel moordenaar, samenzweerder en verrader!) men spreekt erover. Men treft ook maatregelen. Sinds een paar weken volgt de eene conferentie op de andere om de reis en het verblijf van George VI te organiseeren. Men weet nu reeds dat een driedubbele barrière den Engelschen souverein zal scheiden van het publiek: een afzetting van politieagenten, een rij van gardes mobiles, een cordon van soldaten die de wapenen presenteeren. De koninklijke auto zal omringd, omzwermd zijn door talrijke motorrijders. Op elken uitrit en over elk traject zullen de huizen welke de stoet passeert gevisiteerd worden. De huurders der woningen waar men uitzicht heeft op de wegen en straten waar de koning voorbijgaat moeten hun invités kiezen en hunne namen te voren aan de politie opgeven. Zij die een venster duur dachten te verhuren, moeten alle hoop laten varen. En natuurlijk werkt de Engelsche politie hand in hand met de Fransche.

Aan de overdaad dezer veiligheidsvoorzorgen kan men de beteekenis meten van het bezoek van George VI, en ook de draagwijdte welke de lichtste hapering, het geringste schandaal zou kunnen verkrijgen. De reis is een toetssteen, een proef op de som, een soort van Godsoordeel. Indien zij eindigt zonder strubbelingen of ongelukken kan men voorloopig bouwen op de Engelsch-Fransche eendracht als op een rots.

[verschenen: 31 mei 1938]