Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Twee raadsels

Het is niet duidelijk waarom Frankrijk vliegtuigen in Amerika zou bestellen zoolang het ze zelf beter kan maken.

[Parijs, ca. 10 mei 1938]

Vreemd is het met hoeveel gemak het gerucht zich heeft kunnen verbreiden dat Engeland en Frankrijk een massalen aankoop van oorlogsvliegtuigen gingen verrichten in Amerika. De meeste kranten der twee halfronden hebben gewag gemaakt van zulke plannen. Het Berliner Tageblatt gaf zelfs de uitvoerigste bijzonderheden en analyseerde tegelijk de hindernissen welke de uitvoering bemoeilijkten. Engeland zou zich duizend machines verschaffen in de Vereenigde Staten, Frankrijk zes honderd. Als de Franschen wegens hun financiën bijgeval tegen het uit te schrijven bedrag opzagen zouden de Britten hun met genoegen de som voorschieten, bij wijze van leening. Er bestonden weliswaar politieke en militaire bezwaren. Politieke omdat de Amerikaansche regeering geen vergunning kon verleenen tot den koop zonder de neutraliteit te schenden, of op te heffen, welke zij herhaalde malen geproclameerd had. Militaire, omdat een wet sinds Januari 1937 den export verbiedt van oorlogsvliegtuigen, motoren, wapenen, etc. voor de periode van twee jaren gedurende welke zij als nieuw en geheim kunnen gelden voor de Defensie der Vereenigde Staten. De Amerikanen wenschen dus slechts materiaal af te staan dat kans bood om lichtelijk verouderd te zijn en overvleugeld door hun recentste verbeteringen. Een militair vliegtuig immers evolueert onophoudelijk en zelden gebeurt het dat de vijftigste copie van hetzelfde type niet in menig onderdeel het origineel overtreft.

Risico

De politieke bedenkingen schenen niet onoverkomelijk. Er is altijd iemand te vinden in den Amerikaanschen Senaat om een uitzonderingsmaatregel voor te stellen op de neutraliteitswet. Wat echter de militaire moeilijkheden betreft meende men in Frankrijk met zekerheid te weten dat President Roosevelt, hoewel persoonlijk geneigd tot een nauwe industrieele samenwerking tusschen Washington - Londen - Parijs (het eenheidsfront der drie groote Democratieën), onder geen enkele voorwaarde zijn toestemming zou geven tot den verkoop van uitvindingen of verbeteringen waarbij de Amerikaansche Verdediging geïnteresseerd was en die op een Europeesch oorlogsveld (het Spaansche b.v.) in handen kon vallen van een mogelijken tegenstander. Dit is de Duitschers gebeurd met hun fameuzen Messerschmitt die, onbeschadigd tot een noodlanding gedwongen op het territorium der gouvernementeelen, door de Rooden van Barcelona ijlings naar Frankrijk geëxpedieerd werd tot nader onderzoek. (Tusschen haakjes: de Messerschmitt, danig gepolst in het arsenaal van Villacoublay, is de Franschen een tikje tegengevallen!) Hetgeen hier de Duitschers overkomt, hangt ook de Amerikanen boven het hoofd, hoewel de Franschen in Spanje voorzichtiger met hun modernste materiaal optreden dan de bondgenooten en supporters van Franco. Dit nam inmiddels niet weg dat er niet 't geringste uitzicht scheen te bestaan op verkrijging der Amerikaansche noviteiten en dat men derhalve genoodzaakt zou zijn zich te behelpen met tamelijk oude machines - zoo de koop doorging.

De prijs

Ook de prijs der vliegtuigen, sinds de franc ruim 35 noteert voor een dollar, was voor de Franschen een behartigenswaardig struikelblok. Een jager, geïmporteerd uit Amerika, werd alles meegerekend, vracht, douane, etc. ongeveer tweemaal duurder dan een jager, gefabriceerd in Frankrijk. Daarbij voegde zich een winstderving in den vorm van salaris-verlies voor de arbeiders. Tezamen een kapitaal van twee à drie milliard, het geheele jaarlijksche budget van Luchtvaart.

Doch niettemin was het de Minister zelf die de loopende geruchten officieel bevestigde ondanks alles wat hen kon logenstraffen. In de belangrijke verklaring welke hij deze week aflegde aan de pers deelde hij mede dat de aankoop van Amerikaansche vliegtuigen ernstig in overweging genomen werd door zijn departement, maar dat een beslissing was opgeschort totdat een nader onderzoek hem nauwkeurige inlichtingen zou verstrekt hebben omtrent de productie-capaciteiten der Fransche industrie.

Deze merkwaardige uitlating plaatste sommige waarnemers in Frankrijk voor een dubbel raadsel. Als motief tot den plotselingen massieven aankoop werd over 't algemeen aangevoerd dat de verloren tijd moest worden ingehaald. Was er werkelijk tijd verknoeid - en geld - in zulke ongehoorde proporties dat men ze schatten kan op den arbeidsduur van 600 vliegtuigen, d.i. gemiddeld 12.000 uren per machine? Wanneer de kostbare tijd verspild was in dergelijke exorbitante hoeveelheden, verdiende de vorige minister die dat lijdzaam toeliet den krijgsraad. Vooral wanneer er aanleiding bestond tot een panischen spoed om het verlorene terug te winnen. Waarom inderdaad die schielijke haast? Wat speelde zich af tusschen de schermen? Wat hield men den toeschouwers achter het voetlicht verborgen? Het was ongetwijfeld geruststellend om de Amerikanen eenigszins intiem betrokken te zien bij de lotgevallen van Frankrijk, maar de overijling waarmee dat geschiedde was in staat om enkele haren even te berge te doen rijzen.

Meesterwerken

Het tweede raadsel dat men op te lossen kreeg, luidde: Wat, bij Jove, zelfs als zij hun wet van Januari 1937 afschaffen, zouden de Amerikanen kunnen leveren dat niet in elk opzicht geëvenaard wordt, en ruimschoots, door de Fransche machines die op 't oogenblik in aanbouw zijn na alle proeven doodkalm te hebben afgelegd? Naast de vermaarde ‘Vliegende Vesting’ van Boeing behoeft de Farman-223 niet te wijken, die met twee duizend vijf honderd kilo bommen, en munitie voor zijn kanonnen, 350 k.m. loopt op de heenreis, en, met uitgeworpen ballast, 400 k.m. op de terugreis. In Juli zal dit gevaarte in dienst zijn. Ook de Morane-406, een jager, is geen luchtkasteel. Met een motor van 860 p.k. en volle bewapening (1 kanon, 4 mitrailleuses) haalt hij 490 k.m. Zijn eigenaardigheid is dat zijn structuur een sterker motor verdraagt en er staat reeds een tweede editie klaar die met 1100 p.k. en complete bewapening de 600 k.m. per uur zal benaderen. Maar wat zullen niet alleen de Amerikanen, doch ook de Italianen, de Duitschers en onverschillig welke andere natie kunnen stellen tegenover den bombardeerder Amiot-370? Met dit toestel leverde de constructeur zijn meesterwerk. Provisorisch toegerust met een minimum aantal paardenkrachten sloeg hij reeds twee der benijdenswaardigste records van lading en snelheid die in handen waren der Italianen. Wanneer hij in Juni de motoren krijgt, welke voor hem bestemd zijn (2 van 1300 p.k.) zal hij niet enkel al zijn soortgenooten verre voorbijstreven, maar ook alle jagers die hem moeten achtervolgen, zelfs de nieuwste Fransche.

Dit zijn geen verdichtsels of overdrijvingen. Het zijn feiten, hoe gaarne de Franschen zelf ze ook camoufleeren onder hun gebruikelijke jeremiaden. Logischerwijze zou men dus moeten concludeeren dat de Amerikanen beter doen hun industrieele capaciteit te benuttigen tot vervaardiging van Fransche machines dan de leverantie te accepteeren van verouderde modellen welke in een Europeeschen oorlog het onderspit zullen delven. Van een prestige als het Amerikaansche kan een dergelijke tegemoetkoming niet gevergd worden. Het raadsel blijft derhalve onoplosbaar.

Een aankoop evenwel van zes honderd avions is geen gebaar zonder belang. Als huldeblijk aan het Amerikaansche vernuft zou het reeds een wederdienst waard zijn. Het bindt tot niets, maar werktuigelijk knoopt het de banden die men wenscht, snoert ze zelfs toe, en in deze richting ligt misschien de opheldering.

[verschenen: 24 mei 1938]