Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een nieuw misdrijf

De Fransche Justitie gaat optreden tegen wichelaars en waarzeggers.

Parijs, 7 Mei [1938]

Ten langen laatste, en omdat het de spuigaten uitliep, heeft de Fransche Justitie zich bemoeid met de wichelaars, waarzeggers, horoscooptrekkers en andere sluier-oplichters van hetzelfde allooi, die de toekomst verkoopen in gedrukte formulieren en nering drijven in visioenen. Eindelijk heeft zij een oog laten gaan over deze nijverheid en termen gevonden om verschillende dier industrieelen uit te noodigen voor de rechtbank te verschijnen.

Of haar actie op voldoende juridische gronden berust, of de toovenaars veroordeeld kunnen worden is nog de vraag. Maar stellig beantwoordt het ingrijpen der Justitie aan eischen der volksgezondheid, welke men niet langer zonder gevaar kon verwaarloozen. Bij diverse huiszoekingen bleek een der beklaagde fakirs vijf-en-dertig secretarissen in dienst te hebben. De correspondentie van een ander dier specialisten in het bovennatuurlijke verschafte werk aan vijftig klerken. In minder dan twee jaar tijds had deze firma twee honderd zestig duizend brieven ontvangen. Onder de profeten die verzocht worden hun matten op te rollen ontmoet men exemplaren van allerlei kleur en model: een Neger, een Turk, dames van den Balkan, en zelfs een uitgeslapen Parijsche jongen die zich toetakelde met een golvenden witten baard om zijn mannelijke en vrouwelijke klanten audiëntie te verleenen. Allen verdienden geld als water en zullen bijgevolg verdedigd worden door de beroemdste advocaten der Parijsche balie.

Onmetelijke onnoozelheid

Twee honderd zestig duizend brieven binnen twee jaar, dat is ongeveer vierduizend per dag, en voor één firma. Als men ze naast elkaar legde zou men reeds een aardigen maatstaf hebben van de onmetelijke onnoozelheid onzer tijdgenooten, en van een der aspecten waaronder de domheid zegeviert in de verlichtste der eeuwen. Men kan dat cijfer echter gerust vermenigvuldigen met tien, met twintig, met honderd. Hoe verbluffend het ook is, het betreft uitsluitend de hoofdstad, de Ville-Lumière, waar de politie bij haar eerste optreden natuurlijk met handschoenen te werk ging en alleen de opzichtelijksten lastig viel. Het cijfer geldt niet voor de ontelbare minder democratische, minder gestandaardiseerde, meer deftige, respectabele en mysterieuze ondernemingen. Het geldt ook niet voor de overige steden als Lyon, Marseille, Bordeaux en de rest. Het telt enkel voor één charlatan te Parijs. Zoodat men, een som opmakend van het vermoedelijk geheel, veilig mag aannemen dat minstens de helft der Fransche natie dagelijks gebogen ligt over koffiedik, kristallen bol, gesmolten lood, inktspatten, tarotkaarten, lijnen in de hand, of het hoofd opricht naar de sterren en planeten.

Loonend beroep

Al zou het negotie zijn gelijk elke andere handel, het omzetcijfer van dit bedrijf is ontzaglijk en het zal de overheden, bezorgd voor het evenwicht harer onderdanen en bekommerd over de toeneming der malloten, méér moeite kosten die orakels te kortwieken dan de uitroeiing gevergd heeft der middeleeuwsche heksen. Weinig kranten en weekbladen zijn er die niet elken dag een kolom publiceeren met adressen der helderzienden, raad wetend in alles, weinig die niet geregeld advertenties van een halve pagina plaatsen van de groote exploitanten. En gros of en détail, het beroep is loonend.

Het aanbod kan niet zoo overvloedig zijn of het blijft beneden de vraag. Men consulteert den wichelaar voor het koopen van een loterijbriefje, voor het geven van een beursorder, voor het sluiten van een huwelijk, voor het ondernemen van een reis, voor het aangaan eener amourette, voor beslissingen van min of meer gewicht, voor de opvoeding der kinderen, voor ziekten, voor gelukkige of ongelukkige verliefdheden, voor alles. Aanvankelijk was er één dagblad dat elken morgen den horoscoop van den dag publiceerde waarin de gepatenteerde waarzegger de lezers verwittigde wat zij te doen hadden of te laten, welk soort van humeur voor het etmaal zou heerschen, of zij gevoelig zouden zijn in de nieren, den lever, de maag, voor jicht, rheumatismen of passionneele bevliegingen. Tegenwoordig zijn er dozijnen kranten die dag aan dag de invloeden vertolken van Venus, Jupiter, Mars, Saturnus, de Maan en de overige knooppunten van het firmament. Om te kunnen concurreeren met het gedrukte papier, om elkaar vliegen af te vangen, zenden vijf particuliere Radio-posten elken ochtend het planetaire weerbericht rond hunner astrologen. Nooit waren wij zoo familiair met de gesternten, hun kwadraten, opposities, trigonen en de predestineerende effecten hunner uitstralingen. Nooit zaten wij zoo gevangen en verward in een dicht-gesponnen web van min of meer materieele golven en draden, waarvan men zich met den besten wil der wereld niet kan isoleeren, waaraan men hoogstens probeeren kan zich te onttrekken.

Edeler beweegredenen

Wanneer er geen behoefte was zou er geen orgaan zijn. Wat zeg ik...

Een ongeloofelijke menigvuldigheid van organen, overeenstemmend met de behoefte. Maar zou het alleen, of voornamelijk, de domheid en de onnoozelheid zijn welke de menschen leidt naar deze labyrinthische wegen? Waarschijnlijk niet. Zoodra wij een beetje dieper graven dan de oppervlakte liggen edeler beweegredenen voor het grijpen. Die hypnotische overgave aan onbekende krachten kan de instinctieve reactie zijn van de tallooze hersenstelsels, die beginnen zich vaag rekenschap te geven van de betrekkelijkheid der louter aardsche wetten en drijfveeren. Onbestemd bevroeden zij misschien de begrenzing der factoren van onzen aardbol in het grenzenlooze, matelooze uitspansel, de geringheid, de zwakte, de afhankelijkheid dier factoren in het universeele mechanisme. Wellicht is die zucht bewustwording van het totaal der dynamismen en magnetismen het eerste tastende experimenteeren van een zich vormend zesde zintuig, van voelhorens die trachten te kiemen of te groeien. Misschien is het de oude, lang onderdrukte hereditaire droom van rijker, machtiger werelden boven de onze, die opnieuw en luidop zijn verboden sirenengezang doet hooren. Verboden: want als we ons eenmaal laten boeien door de sterren, wie of wat zal ons uit deze kluisters bevrijden? Met onze vrijheid zouden wij onze persoonlijkheid verliezen als planten of delfstoffen en langzaam maar zeker automaten worden, gehoorzaam luisterend naar een sein uit de oneindigheid, een kurk dobberend op planetaire golven. Misschien ook werd onze wereld te klein sinds ieder het heelal leert afvademen. Of misschien zijn al de lieden die een gedragslijn afspeuren in de sterren eenvoudig hun stuur kwijt; het bestel der aarde schijnt hun te fantastisch, te redeloos, te onzinnig en tevens te beperkt, te meetbaar, te overzichtelijk voor hun twijfel en ongeloof. De vulgariseering der astrologie zou dan een symptoom zijn der algemeene ontreddering. Men wil een houvast, een kompas, een nieuwe wet, een verklaring, een zekerheid, al moest men haar gaan zoeken boven den Melkweg.

Waar is de grens?

Het is per slot de schuld niet van die ontelbare onbevredigde, onverzadigde dolers, wanneer hun drang wordt uitgebuit door marktschreeuwers en opsnijders. Het is ook niet meer dan billijk dat de Justitie die slachtoffers hunner innerlijke onrust in bescherming neemt tegen zwendelaars.

Doch op welke gronden, met welke middelen zal een Rechter op dit gebied de scheidslijn trekken tusschen waarheid en bedrog, echt en valsch, goede en kwade trouw? Geen enkel instrument heeft tot nu toe ooit een emanatie geregistreerd van eenige planeet of ster, waaruit zou mogen worden afgeleid dat zij onze diepste roerselen beïnvloedt, onze levensbanen teekent. Alles op dit gebied is hypothese, bloote gissing, arbitraire interpretatie, conjectuur. Wetenschappelijk is niets bewezen of bewijsbaar, noch voor, noch tegen. Het zijn niet de wichelaars die Uranus, Neptunus en Pluto ontdekt hebben in de 18de, 19de en 20ste eeuw. Pluto dateert van 14 Maart 1930 en wat kennen wij tot dusverre eigenlijk van Pluto? Kan men op een volledig gebrek aan proefondervindelijke gegevens een rechtspraak baseeren? Heeft de eerste de beste charlatan in dit domein niet evenveel controleerbare autoriteit als Copernicus of Kepler? Zal het vonnis, vrijsprekend of veroordeelend, niet even oncontroleerbaar zijn als de zaken die het beweert te berechten? Riskeert daarenboven de Justitie niet, waar elken dag een tastbaar feit geopenbaard kan worden, zich in even erge mate te compromitteeren als de rechters die Galilei veroordeelden?

Ziehier enkele der problemen, gesteld door een nieuw misdrijf. Men is even nieuwsgierig naar de oplossing welke de Justitie ervoor zal vinden als naar de debatten die savoureuze onthulling beloven van zonderlinge afdwalingen.

[verschenen: 25 mei 1938]