Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een gewone taxi

Loopt te Parijs ook al op steenkool, cokes, houtskool of groen hout.

Parijs, 30 April [1938]

Het is zeer wel mogelijk, al lijkt de zaak voor 't oogenblik van weinig gewicht, dat de geschiedschrijver over enkele jaren zal opteekenen: ‘In de laatste week van April 1938 verscheen in de straten van Parijs de eerste taxi welks motor voortbewogen werd door een gas-stoker. De machine werkt naar verkiezing met anthraciet, met ordinaire steenkolen, met cokes, met houtskool, met dor hout en zelfs met groen hout.’

Ziedaar het eind-stadium, bereikt eener techniek wier ontwikkeling wij sedert twaalf jaren stap voor stap gevolgd hebben en waarvan wij het slothoofdstuk kunnen schrijven. Zij heeft haar beslissende proef doorstaan. Reeds lang geleden signaleerden wij den vrachtwagen die liep met gas dat verwekt werd aan boord. Daarna kwam het gelakte, gecapitonneerde, luxueuze personenrijtuig. Toen de autobus. Vervolgens de autorail. Ten slotte de taxi. Elk dezer gebruiks-aanwendingen en gedaanteverwisselingen was een etappe en een verbetering in de evolutie eener mechaniek. Beurt om beurt bewezen zij hetgeen verkregen kon worden onder het opzicht van properheid comfort, betrouwbaarheid, regelmaat. In 't begin keek men zoo nauw niet. Hoe meer men het doel naderde hoe veeleischender men werd. En de democratische taxi bekroont het geduldige, moeizame werk.

Zware eischen

Men kan dus niet meer twijfelen aan de bruikbaarheid van het nagejaagde idee. Ieder weet wat in het verkeer eener groote stad gevergd wordt van een taxi. Onder alle omstandigheden, onder koude, hitte, regen of sneeuw, moet het voertuig op elke seconde van dag en nacht gereed staan om te rollen op een wenk van zijn bestuurder. De machine mag niet haperen en zelfs niet aarzelen. Zij moet oogenblikkelijk kunnen starten. Zij moet het algemeen tempo kunnen bijhouden met zijn ontelbare halten, versnellingen, vertragingen, zijn tallooze toevalligheden, hinderlagen en overrompelingen. Zij moet als een levend wezen gehoorzamen aan elk fluitje, aan elk lichtsein, aan elken witten stok van een agent. Kortom, zij moet luisteren en reageeren als een gewone, goede benzine-motor wiens onwaardeerbare volgzaamheid en gevoeligheid den gebruiker niet eens meer verwondert. Elk dier eischen beduidde een zwaar probleem dat de gasstoker verplicht was op te lossen. Het viel hem moeilijker dan den benzine-motor. Hij moest de taak aanvangen en volbrengen terwijl zijn mededinger reeds volgroeid was, niets meer te wenschen overliet, hem verpletteren kon onder een meedoogenlooze concurrentie. Welnu, vandaag rijdt hij onherkenbaar over de boulevards. Hij beklimt de steile hellingen van Montmartre als elke andere taxi. Hij onderscheidt zich niet van de rest der andere wagens. Zijn gasgenerator is onzichtbaar aangebracht aan de achterzijde van het voertuig, waar zich meestal het vijfde rad bevindt of de bagageruimte. Alleen wanneer hij brandstoffen inneemt (elke drie honderd kilometer) bemerkt de passagier dat hij rijdt met een gasfabriek.

Opgeloste problemen

Een cardinaal vraagstuk is daarmee uit de wereld, een vraagstuk waarvan het bestaan eener natie kan afhangen. Een der somberste punten van den horizon eener moderne mogendheid klaart op. Een nachtmerrie verdwijnt, welke vanaf 1917 (het jaar van het Duitsche duikbooten-offensief) de geesten beangstigd heeft van hen die verantwoordelijk waren voor de landsverdediging. Zij behoeven niet meer te vreezen dat de benzine zal ontbreken voor hun motoren. Men kan oorlogvoeren met een gerantsoeneerd volk, met een leger dat leeft op water en brood. Maar men kan niet meer oorlogvoeren zonder petroleum of benzine. Naar mate de strategie en de tactiek onder den invloed raakten van den factor snelheid, naar mate het commando zich genoodzaakt zag de legers te motoriseeren, werden petroleum en benzine een kwestie van te be or not te be welke alles beheerschte en kwellender drukte naar gelang de motorisatie in omvang toenam. Zeker, men kon onmetelijke reservoirs aanleggen. Doch zelfs onderaardsche vergaarbakken kunnen niet lang verborgen blijven voor spionnen en zijn niet beveiligd voor bombardementen en sabotage. Men kon kostbare installaties monteeren waar met dure procédé's een kunstmatige benzine gedistilleerd wordt. In vredestijd echter is deze industrie ruïneerend. en in oorlogstijd staat zij bloot aan een goed gemikten aanval uit de lucht. Hoeveel trouwens dezer fabrieken zou men moeten bouwen om in de hoogst noodige behoeften te voorzien?

Al die problemen zijn tragische obsessies geweest voor het opperbevel, ware tormenten zoolang ze onoplosbaar schenen. De bedreiging en de benauwende droomen wijken voor een retort dat gestookt wordt met onverschillig welke brandstof. Men zal altijd hout vinden, dor of groen, om een motor te doen draaien. Ongetwijfeld zijn er nog donkere kanten: de zeevloot, de vliegtuigen. Nog geruimen tijd zullen zij petroleum verslinden en benzine. Maar het is reeds een onschatbare winst dat de voorraden welke voor hen liggen opgestapeld niet meer gedeeld behoeven te worden met de tienduizenden automobielen van het landleger. Van nu af kunnen ook de pantserwagens werken met gas. Hier wordt het voordeel tweevoudig, want de gasstoker, die niet ontplofbaar is, verdubbelt hun gevechtswaarde. Zij zullen niet meer in brand geschoten worden en niet meer als stroovuren vlammen met hun bemanning.

In de koloniën

In een andere richting, doch met een succes dat voor den Parijschen taxi niet onderdoet, is het probleem der motor-brandstof aangepakt door de Koloniën. Een eventueel blocus bedreigt hen niet minder dan het moederland met een verlamming der beweegkrachten, die des te hachelijker storingen kan veroorzaken daar alle communicaties met de metropool zullen worden afgesneden, welke ook de vijand is dien men in Europa te bestrijden krijgt.

Verscheidene onderzoekingsstations zijn o.a. in Afrika opgericht om de brandstof-winning te bestudeeren uit katoen-pitten, palm-noten en apenoten. Niet allen hebben gelijkaardige of bruikbare resultaten geleverd. Juist deze week echter bericht het experimentale centrum van Ab der Halden te Segoe, in Soedan, de ontdekking eener practische, eenvoudige, niet dure methode van benzine-fabricatie, uitgevonden door een jong ingenieur, Roger François, die in een auto van het courante type vijfhonderd kilometer heeft afgelegd met brandstof, uitsluitend gewonnen uit planten. Uit een ton ongedopte palm-noten haalt dit station honderd-vijftig liter benzine, terwijl het overschot als vaste brandstof gebezigd kan worden door de gas-stoker van vrachtwagens. Elke tropische kolonie bijgevolg, waar de petroleum ontbreekt en waar de lastdieren zijn afgeschaft, zou dus haar eigen luchtvaart voortaan kunnen ravitailleeren in benzine. Voor alle Fransche gewesten in Afrika is deze uitvinding van kapitaal belang.

Dat de apenoot, de katoen-pit of de palmnoot ooit de petroleum zal verdringen lijkt voorloopig niet te duchten. Een veel gevaarlijker remplaçant, in Europa ten minste, is de gas-stoker, die niet alleen voor de nationale verdediging op het meest gewenschte uur verschijnt als een uitkomst, maar die ook als geroepen komt voor een tijdperk waarin de fiscus de benzine onbetaalbaar heeft gemaakt voor gemiddelde beurzen. Een gas-stoker van het model dat functionneert in den Parijschen taxi veroorlooft een bruto-bezuiniging van 70% op de kosten der brandstoffen. Er is tegenwoordig geen automobilist in Frankrijk wien dit cijfer niet tot nadenken zal stemmen, vooral daar het genoegen der winst door geen enkel ongerief vertroebeld wordt. Niet meer is er gewoonlijk noodig om een nieuwe strooming te verwekken, waarvan de loop, de kracht en de gevolgen onberekenbaar zijn. Onder twee gezichtshoeken zou dus de taxi, gedreven met hout of kool, een datum kunnen blijken.

[verschenen: 14 mei 1938]