Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

De verdeeling der wereld

De verdeeling van een Zuid-poolgebied, slechts bewoond door zeekalveren, zeehonden, zeerobben en pinguins, kan een interessant internationaal probleem worden.

Parijs, 30 April [1938]

Terwijl zoo goed als alles in Frankrijk schijnt te wankelen, te kraken, te moeten instorten, en terwijl Dr. Joseph Goebbels reeds bekend maakt dat de dag nadert waarop de aarde opnieuw verdeeld zal worden, publiceert de Fransche Staatscourant een decreet volgens hetwelk ‘de eilanden en de territoria, gelegen ten Zuiden van den 60sten graad parallel, en tusschen de 136ste en 142ste lengtegraden Oost van den meridiaan van Greenwich, onder de Fransche souvereiniteit vallen’.

Dat lijkt eenvoudig als een brief op de bus te doen en het is bijna ongemerkt aan de publieke opinie voorbijgegaan. Wanneer 't niet volkomen aan de aandacht ontsnapt was, gelijk honderden andere officieele berichten, zouden de menschen zonder twijfel gezegd hebben: ‘Wat! Nog een stuk grond erbij? Hebben we niet land genoeg onder de zon? Hebben we al niet meer dan wij kunnen gebruiken? Zijn er niet genoeg akkers die braak liggen in Frankrijk?’

Zij zouden er niets van begrijpen hoe een land, dat geregeerd wordt door een anti-koloniaal gouvernement, behoefte kan voelen om zijn vlag te laten wapperen over een deel van den aardbol dat men met eenige inspanning moet zoeken op de kaart om het te vinden. Inderdaad, de annexatie geschiedde onder het bewind van het voormalig socialistisch ministerie. Terwijl de eene helft van Frankrijk staakte en terwijl de overige helft zich voorbereidde op een bankroet en andere catastrofen, legde een handvol origineelen beslag op een deel van den Zuidpool, waar niemand geweest is, waar niemand ooit zal komen en dat sommigen zich hoogstens herinneren door de fantastische beschrijving welke Edgar Poe ervan geeft in ‘De avonturen van Arthur Gordon Pym van Nantucket’.

De ‘bevolking’

De menschen zouden nog heviger verbaasd staan wanneer zij wisten, dat het pas ingelijfde gebied slechts bevolkt is door zeekalveren, zeehonden, zeerobben en pinguins; weliswaar pinguins van het edelste slag, langs wier flonkerend zwarte kop twee breeds gouden strepen afdalen naar een borst van het stralendste wit, en die pompeus rechtop marcheeren met de staatsie van een ouderwetschen koning, onovertrefbare pinguins in ieder geval, maar toch niets dan pinguins.

Verstonden die pinguins echter Fransch dan zouden zij redeneeren: Men weet niet eens wat aan te vangen met de eilanden Kerguelen, Amsterdam en Sint-Paulus, een aantal graden meer westwaarts gelegen. Men vraagt zich af wat ermee te beginnen, hoewel het klimaat daar draaglijk is (zoo iets als een koele herfst), hoewel er geen enkel wild dier leeft, geen enkel schadelijk insect, zelfs geen mug, hoewel ze bruinkolen bevatten van uitstekende kwaliteit, turf over onafzienbare uitgestrektheden, hoewel ze bezaaid zijn met siersteenen als de agaat, de amethyst, de opaal, de jaspis, en op den koop toe met IJslandsch spaath, zeer gezocht in de optische industrie, en peperduur omdat die delfstof buitengewoon schaarsch is. Men denkt er ernstig aan om in dat haast onbewoond gebied een strafkolonie te vestigen, nu het bagno van Guyana is afgeschaft, en omdat het onvoorzichtig lijkt de boeven samen te pakken in een land als Frankrijk, waar sinds twee jaar elke maand een revolutie dreigt uit te breken. Het eerste immers wat revolutionnairen die hun tradities respecteeren plegen te doen is wagenwijd de deuren te openen der gevangenissen. Als men dus geen beter raad weet met nuttige, ontginbare eilanden als Kerguelen, Amsterdam en St.-Paulus waarom dan drukinkt, papier en driekleurig dundoek te verspillen aan woestijnen van sneeuw en ijs onder den zestigsten parallel?

Adelia

Spotters zullen niet nalaten te vragen of het Fransche gouvernement wellicht meent dat deze inlijving opweegt tegen de annexatie van Oostenrijk. Doch stellig zal hun klomp breken wanneer zij vernemen dat het nieuw verworven gebied hun reeds betwist wordt door mededingers. Want uitgedrukt in eigennamen resumeeren de geografische cijfers, een paar lengte- en breedtegraden, de heele geschiedenis van den epischen strijd welke gedurende den ganschen loop der vorige eeuw gevoerd is tusschen Franschen, Engelschen, Amerikanen, Noren en zelfs Australiërs, om de ontdekking en het bezit der onherbergzame streken en ijsbergen waar de Zuid-Pool zijn geheimzinnig punt teekent. De 136ste lengtegraad correspondeert ongeveer met den Baie du Désappointement. Baai der teleurstelling! Wat dachten de zeevaarders te ontmoeten in deze gure regionen? Een soort van paradijs, verborgen achter de gletschers, als de Gordon Pym van Poe? Het viel hun tegen. Maar zij doopten het territorium achter de baai Terre d'Adélie. Wie is deze Adelia? Ik tref haar naam niet aan in mijn lexicon, uitvoerig nochtans. Het land echter van Adelia zal niet veel aanlokkender zijn dan de baai der ontgoocheling. Niettemin werd de Fransche vlag er geheschen in Januari 1840 en bijna honderd jaar later, op een dag in April, acht de regeering het uur geslagen om de rechten van Frankrijk op dit wintersch gebied te preciseeren, te onderstrepen en te verzekeren tegen mogelijke concurrentie.

Internationaal probleem

Nauwelijks echter is Adelia ingelijfd of het eigendom dreigt bestreden te worden. Weliswaar verklaart de Noorsche minister van Buitenlandsche Zaken dat de Fransche opvordering de Noorsche belangen aan den Zuid-Pool niet raakt, doch deze uitspraak heeft niets definitiefs en vertolkt slechts een afwachtende houding. Daarentegen beweert de ontdekkingsreiziger Ruser-Larsen dat Adelia sinds jaar en dag geannexeerd is door Australië, en als Engeland nog in dubio verkeert, Amerika zal vermoedelijk zijn rechten doen gelden.

Met een beetje goeden wil van weerskanten kan dat een interessant internationaal proces worden. De kwestie van souvereiniteit over poolstreken is tot dusverre nimmer diplomatisch noch juridisch uitgemaakt. Alleen de meridiaan trekt een denkbeeldige scheidslijn in deze oorden waar grensincidenten en problemen van minoriteiten niet te duchten zijn.

Wat evenwel kan de Franschen bezield hebben toen zij temidden hunner ontelbare beslommeringen besloten tot de verwerving van een onbewoonbaar wingewest? Waarom wenschen zij bezittingen uit te breiden waar het behoud van de kostbaarste reeds moeite genoeg van hen zal vergen in de naaste toekomst? Er loopen juist geruchten dat zij zonder vergoeding en zonder tegenstand bereid zouden zijn om hun aandeel in het bewind der Nieuwe Hebriden (Fransch-Engelsch condominium vanaf 1904) af te staan aan de Australiërs, die om strategische en andere redenen de alleenheerschappij begeeren over dezen archipel. Hier zou het idee kunnen oprijzen van een ruil. Maar is het denkbaar dat de Franschen het kale Adelia als een redelijke compensatie beschouwen voor de florissante Hebriden, waar zij niet alleen rechten hebben doch de Engelschen in aantal en in handelswaarde verre overvleugelen? Wat dan?

Een spreekwoord dat de Franschen zelf zelden behartigd hebben zegt: gouverner c'est prévoir. Hoeveel eeuwen evenwel zou het gouvernement van Frankrijk moeten vooruitzien om zich Adelia voor te praten als een land van belofte? Toen Voltaire Canada smalend noemde ‘enkele morgens sneeuw waarvoor men elkaar de hersens inslaat’ keek hij niet verder dan zijn sceptische neus. Zouden de Franschen (die de gevolgen dezer boutade nog niet verduwd hebben) bang zijn zich op dezelfde wijze in de vingers te snijden met het besneeuwde Adelia en zijn pinguins?

Het waarschijnlijkst is dat de eigenliefde hun in deze zaak parten speelt. Maar al houdt de Manchester Guardian zulk een uiting van nationalen trots voor ten volle gewettigd, het zal niet ontbreken aan Franschen die oordeelen dat het Fransche prestige zich tegenwoordig vergenoegt met manifestaties in zeldzaam afgelegen uithoeken, en met even weinig voordeel als risico. Het is ook moeilijk deze meening niet te deelen, hoe Adelia zich overigens moge ontwikkelen na eenige duizenden jaren, wanneer de aard-as wederom de stand inneemt welke eertijds de Pool begunstigde met een getemperd klimaat.

[verschenen: 9 mei 1938]