Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Tusschen ja en neen

Het standpunt van het Fransche gouvernement is, dat niets de verbintenissen om samen overleg te plegen en elkaar te helpen, welke Frankrijk en Tsjechoslovakije in 1924 '25 hebben aangegaan, zou kunnen verzwakken.

Parijs, 27 April [1938]

Gelijk de helden van Homerus, alvorens den strijd aan te binden, tegen elkaar uitvaren, zoo razen op 't oogenblik weer in twee machtige koren de dappere zonen van Frankrijk. Zij kunnen 't absoluut niet ééns worden of zij moeten gaan vechten, - en sneuvelen -, voor de Tsjechen, ja of neen. Want wanneer niet alle voorgevoelens, teekenen, voorboden en andere vermaningen bedriegen, dan naderen wij het kritische moment waarop er iets gebeuren gaat, en 't is van 't uiterste gewicht om vooraf nauwkeurig vast te stellen welke houding men zal innemen tegenover de onheilzwangere eventualiteit.

Dit is tenminste het nut van disputen die niets verhinderen en die in alle opzichten zeer ongelegen komen. Zij dienen tot niets. Maar hoe heviger men nu krakeelt, des te meer kans bestaat er dat de twist geluwd is op het uur dat de beslissing zal vallen. Moet het signaal gegeven worden der mobilisatie, dan is de zaak van alle zijden bekeken, dan is men er ook over uitgepraat.

Een minuut, langer dan een week, heeft het lot der jonge republiek van Masaryk en Benesj bezegeld geschenen. Dat was toen Le Temps een hoofdartikel publiceerde van Joseph Barthélemy, waarin deze zeer eminente en gerenommeerde specialist der internationale jurisprudentie twijfelachtige rechten plaatste tegenover stellige feiten.

De stellige feiten kende iedereen sinds geruimen tijd. Zij spruiten voort uit de hybridische structuur van den Tsjechoslowaaksche Staat, uit de onmogelijkheid om drie duizend kilometer grenzen te verdedigen, gekneld tusschen de Duitsche tang en van drie kanten bedreigd; uit de ligging van Frankrijk, de dubbelzinnigheid van Rusland, de vijandigheid van Italië, de onzekerheid van Engeland, enzoovoort.

Van de twijfelachtige rechten evenwel hadden de Franschen nog nimmer iets vernomen. Volgens den befaamden en gezaghebbenden professor kwamen die rechten hierop neer dat de aanspraken welke Praag kan maken op den Franschen steun berusten op het Verdrag van Locarno, dat het Verdrag van Locarno geschonden werd door Duitschland, dat dit verdrag, zonder opgezegd te zijn, min of meer in onbruik geraakt was bij zijn overige onderteekenaars, en dat de rechten die erop gebaseerd zijn dus minstens dubieus worden, om niet te zeggen nul.

‘Le Temps’

‘Le Temps’ is geen krant als de rest der Fransche kranten. Wanneer alle andere dagbladen het orgaan zijn van een partij, van een ministerie, van een trust, van een bank, van een zekere klasse der maatschappij, en soms ook van een vreemde mogendheid, Le Temps daarentegen mag doorgaan voor een orgaan van den gezamenlijken Franschen Staat. Hij is een soort van hoogste beroep, van super-arbiter, van opperste autoriteit. Hier worden de meeste oordeelen geïnspireerd die uitvoerende kracht zullen verkrijgen. Hier monden de polemieken uit als door een laatsten filter. Hier trekt men de eindstreep onder alle debatten en rekeningen, na een zorgvuldige, bijna automatische schifting en contrôle. Le Temps is de slotsom van alle rumoeren en geruchten welke opgonzen uit een veeltongige natie als de Fransche.

Het was daarom des te zonderlinger in dit orgaan tendenties en standpunten geformuleerd te zien welke door een gedeelte der pers gewoonlijk uitgekreten worden als Hitleriaansch. Alle bladen die gelden voor patriottisch, nationalistisch of reactionnair, en zelfs organen met minder geprononceerde kleuren, maakten zich meester van Barthélemy's artikel als van een juist uitgevonden wapen, trokken van leer en vierden hun overwinning. De Vrede, riepen zij, was gered. Om wat er gewerd van Tsjechoslowakije schenen zij niet meer te malen, nu de juridische vorm gehandhaafd, geëerbiedigd bleek.

De consequenties

Beschamend en onbegrijpelijk was 't om gade te slaan hoe lichtvaardig zich gewetens lieten sussen die zweren bij den vorm naar mate hij in hun kraam te pas komt. Hun verstand stond ervan stil. Zij hadden niet onderzocht wat die juridische vorm waard was. Zij bespeurden niet tot welke onthutsende consequenties hij leidt voor logische hersens. Blindelings accepteerden zij een reeks van drogredenen welke hen straks fataal kunnen worden. Want met argumenten als die van Joseph Barthélemy kan men vèr komen, veel verder dan men in gegeven omstandigheden wenscht. Bij voorbeeld: Kameroen en Elzas-Lotharingen zijn Frankrijk toegewezen krachtens het Verdrag van Versailles. Dit Verdrag is geschonden (en hoe!) door Duitschland. Door de meesten zijner onderteekenaars wordt het Verdrag van Versailles verwaarloosd als een stuk anachronistisch papier. Bijgevolg verliest Frankrijk zijn rechten op Kameroen en Elzas-Lotharingen, en zal het wijs doen deze streken onverwijld te ontruimen. In haar meest strikten zin is de redeneering eveneens toepasselijk voor den Poolschen Corridor, op Eupen en Malmédy, op Sleeswijk, etc.

Een rechtsgeleerde is altijd verschoonbaar wanneer hij argumenten aanvoert die bij analyse geen steek houden. Dit kan zelfs een plicht zijn. Wat zou men niet willen verzinnen, te goeder trouw, uit volle overtuiging, om een ramp af te wenden waarvan niemand de verwoestingen kan overzien? Maar het is de taak van de advocaten der wederpartij om een betoog dat niet sluit, dat tot ongerijmde, onaanvaardbare gevolgen noopt, te weerleggen, te ontzenuwen voor zoover dit in hun macht ligt. En de juristen van den Quai d'Orsay hebben de gelegenheid niet verzuimd, welke hun, tamelijk naief zou men haast zeggen, door Joseph Barthélemy geboden werd. Zoodat de conclusie van Le Temps, letterlijk geciteerd, ten slotte luidt: ‘Het standpunt van het Fransche gouvernement is, dat niets, in de huidige situatie, de verbintenissen om samen overleg te plegen en elkander te helpen welke Frankrijk en Tsjechoslowakije in 1924 en 1925 hebben aangegaan, zou kunnen verzwakken.’

Waarschuwing

De Duitschers zijn daarmee gewaarschuwd. Aan hen de keuze of zij voor ras-theorieën, die wetenschappelijk onhoudbaar zijn, die door geniale biologen als Charles Nicolle gevaarlijk, verderfelijk geacht worden voor de ontwikkeling van het menschdom, aan de Duitschers de keuze of zij voor dilettantische concepties hunner ethnologen een oorlog willen ontketenen waarna de overwinnaar in een verdelgd Europa niets meer zal kunnen annexeeren dan ruïnes en graftomben.

Natuurlijk hopen de juristen van den Quai d'Orsay door de preciseering van hun standpunt dien oorlog te verhinderen. Maar of hun dat lukt of niet, een andere partij konden zij niet kiezen. Vroeg of laat zullen onverwezenlijkbare aspiraties gefnuikt moeten worden, en vroeg is hier buiten allen twijfel veiliger dan laat. Beginselen dreigen in actie te treden die geen enkel redelijk mensch kan onderschrijven of dulden. Want naar welk een wereld zouden wij verhuizen wanneer (volgens Duitsch voorbeeld) alle Fransch-sprekenden in België, in Zwitserland, in Italië, in Amerika gewapenderhand konden opgeëischt worden door Frankrijk, alle Spaansch-sprekenden door Spanje, alle Engelsch-sprekenden door Engeland? Door de stelling te formuleeren is zij reeds veroordeeld als pure waanzin en wie er zich schrap tegen zet verdedigt niet alleen Tsjechoslowakije maar zijn eigen kostbaarste bezit: zijn geestelijke en stoffelijke vrijheid.

[verschenen: 7 mei 1938]