Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Bittere pil

Groeiend antisemitisme in Frankrijk.

Parijs, 6 April [1938]

Zoo ver is 't nu gekomen dat het gevaarlijk wordt een deel der waarheid in de schaduw te laten, hoe gaarne men ook vermijdt om gevoelige gemoederen te verontrusten of te kwetsen.

Volgens het weekblad ‘Aux Ecoutes’ dat onmogelijk van antisemitisme verdacht kan worden omdat zijn hoofdredacteur een onvermengd Israëliet is die den naam Levy ontving en behield, en volgens een bericht in dit orgaan dat niet werd tegengesproken, heeft Léon Blum in zijn domicilie op den Quai Bourbon een delegatie ontvangen, samengesteld uit den Opperrabbijn en de invloedrijke leden van het Parijsche Consistorie. Zij had audiëntie gevraagd bij den Eersten Minister en verkregen. Zij meende Léon Blum, die in hare confessie is opgegroeid, te moeten raden om te zwichten voor het verlangen van den Senaat die zijn aftreden wenschte. Zij wilde hem verwittigen van symptomatische veranderingen in de publieke opinie ten opzichte der Israëlietische leden der Fransche gemeenschap, veranderingen welke zij even goed als elk ander toeschouwer had moeten bespeuren, en die niet anders konden worden uitgelegd dan als virtueele maar zeer ernstige bedreigingen voor de toekomst, en een merkbare verzwakking der Joodsche posities voor het moment. Nauwelijks echter gunde de Eerste Minister zijn bezoekers de gelegenheid om hun argumenten te ontvouwen. Bij hun eerste woorden riep Léon Blum uit: ‘Ik heb u niet de minste rekenschap te geven. Ik ken u niet en beschouw uw stap als beleedigend. Ik ben alleen verantwoordelijk tegenover mijn Partij. Ik weet wat ik doe en ik heb achter mij vijf millioen arbeiders.’ Daarmee was het onderhoud afgeloopen.

Juiste houding

Had de minister-president op deze zeer ongebruikelijke bemoeiing anders kunnen reageeren dan hij deed? Eerlijk gezegd gelooven wij van niet. Blum is in de Fransche traditie en volmaakt oprecht wanneer hij zich beschouwt als een Franschman-honderd-procent. Om verschillende zeer geldige redenen kan hij het geringste onderscheid tusschen zijn ras en zijn kwaliteit als staatsburger noch dulden noch toelaten als aanvaarding van beginsel. Het kan ook geen seconde in zijn hoofd opkomen dat hij, optredend als socialist, zou kunnen optreden als Israëliet, of dat hij in zijn sociale politiek eenigen invloed zou ondergaan van zijn ras. Ieder die dit zou durven bestrijden kan hij tegenwerpen: ‘En Ramsay MacDonald, en Snowden, en Ebert, en zooveel honderd anderen die geen Joden waren?’ Werkelijk, hij was niet alleen in zijn recht toen hij zijn bezoekers de deur wees, maar het was zijn plicht.

Het hek van den dam

Kan men echter daarom den Opperrabijn en de Joodsche consistorieleden ongelijk geven die een stap verrichtten waarvan zij zonder moeite de ongewoonheid erkennen zullen? Geen enkel realistisch waarnemer zal daartoe willen besluiten. Want zij redeneeren niet theoretisch zooals Léon Blum, zij redeneeren practisch. Zij constateeren de situatie niet gelijk ze ideëel is of behoorde te zijn, maar gelijk ze zich voordoet in de nuchtere, naakte werkelijkheid. Uit vele ondubbelzinnige voorboden leiden zij de nadering af van een onweer, de dreigende uitbarsting van een vulkaan. Daar is het afgrijselijke boek van Céline, de Bagatellen voor een Slachting, die geen Jood kan lezen zonder tot in 't diepst van zijn hart gewond te worden. Daar zijn de wreedaardige pamfletten van een litterator als Henri Béraud, vroeger liberaal en verdediger van Dreyfus. Daar is de hatelijke campagne van bladen als Gringoire, Candide, van kranten als Le Jour, van dozijnen kleinere organen die de antisemietische refreintjes opdreunen welke kort geleden in de gansche pers alleen door de Action Française gezongen werden. Daar zijn de incidenten in de Fransche Kamer. In den Parijschen Gemeenteraad. Tot voor een maand terug waren zij sporadisch en geïsoleerd. Een député als Xavier Vallat, een gemeenteraadslid als Darquier de Pellepoix kon middeleeuwsche nonsens uitkramen. Zij vonden nauwelijks echo, zelfs niet bij hun geestverwanten. Doch sinds Blum zijn tweede cabinet formeerde werden de aanvallen collectief en chronisch. Deze week moest de zitting in het Huis der Afgevaardigden worden opgeheven wegens antisemietisch kabaal van de gezamenlijke minderheid. Men geneert zich niet meer. De hekken zijn van den dam. Daar is het aanstekelijke voorbeeld van Duitschland, van Polen, van Roemenië. Daar zijn de geruchten over plannen eener massieve emigratie van Oost-Europeesche Joden naar Frankrijk. Daar is de suggestie van Polen om honderdduizend Israëlieten te transporteeren naar Madagascar, waar slechts 35.000 Franschen vertoeven. Daar zijn ook de onrustbarende teekenen die in 't geheim gegrift worden op de muren en deurposten van Joodsche woningen. Daar is nog zooveel meer!

Misschien beduiden die verschijnselen minder dan men vreest. Al die ophitsingen kunnen eindigen met een sisser, want van oudsher is de Fransche natie weerspannig geweest voor antisemietische inblazingen. Maar wanneer in zulk een zwaar gespannen atmosfeer het ongeluk in een of anderen vorm, 't zij oorlog, 't zij economische ramp, ingrijpt als bindend en ontladend element, zou men niettemin het ergste mogen duchten. En degenen onder de Joden, gelijk de Opperrabbijn, die midden in 't leven staande elke trilling kunnen opvangen, en wie de zorg kwelt voor het heil hunner rasgenooten, vragen niet zooals Léon Blum, of de orkaan die zij zien opsteken gewettigd is. Zij vragen hoe hij kan worden afgewend. Vooruit zouden zij elk voorwendsel dat hen tot zondebok kan stempelen, dat men kan gebruiken om hen te laten fungeeren als bliksemafleider, willen ontzenuwen. Tot elken prijs. Zij gingen zonder twijfel over de schreef, en buiten hun boekje, toen zij trachtten Léon Blum tot de grootste omzichtigheid te vermanen. Maar zij vergisten zich niet.

‘Folie’

De indiening van Blum's financieele wetsvoorstellen heeft deze zwarte voorgevoelens en perspectieven nog versomberd. Wanneer een radicaal-socialistisch specialist als Gaston Jèze (advocaat van den Negus) een artikel over Blum's hervormingsontwerp titelt ‘En pleine folie’ en onomstootelijk de krankzinnigheid ervan aantoont, dan kan men zich voorstellen hoe gemodereerden en conservatieven Blum's plannen beoordeelen. De gematigdsten karakteriseeren de beraamde wetten als een ‘plundering’, een ‘berooving’, een ‘spoliatie’ van het Fransche volk, of als ‘een algemeene hypotheek van den Staat op het geheele particuliere bezit’; gelijk Flandin zich nog vrij kalm uitdrukt. ‘Blum tegen Frankrijk’ luidt sinds vele dagen het motto van verscheidene bladen. Zelfs voor de minst heetgebakerden ligt de verklaring van deze anomalie voor de hand. Zij zeggen niet wat logisch en billijk zou zijn: ‘Die man is een sectarisch socialist.’ Zij zeggen: ‘De politicus die zulke plannen uitbroedt mist elk nationaal instinct. Hij kan onmogelijk een Franschman zijn.’

Buitensporigheden

Het treurigste is voor alle onbevooroordeelde waarnemers dat Blum niet enkel schijnbaar doch daadwerkelijk vat geeft voor deze aantijging. Want hoe men technisch etc. ook moge oordeelen over Blum's financieele plannen, hun typische, hun domineerende eigenaardigheid is, dat bij de ongehoorde offers welke de Eerste Minister oplegt aan de Fransche natie, geen cent, maar dan ook geen cent en zelfs geen halve cent geëischt wordt van de arbeidende klasse, van de vijf millioen arbeiders die Blum achter zich heeft. Op zich zelf genomen zou dat verklaarbaar kunnen zijn. Maar ziehier wat een metaalbewerker verdient der vliegtuigindustrie die sedert twee weken stakend om lotsverbetering schreeuwt: 12.20 francs per uur, dat is maandelijks, voor twintig dagen arbeid, volgens de veertig-uurswet: 1925 francs. Het doet er weinig toe of dit bedrag hoog of laag is. Maar het is 18.3% méér dan een commissaris van politie die het diploma van doctor in de rechten moet bezitten om te debuteeren met een maandelijksch traktement van 1650 francs. De metaalbewerker verdient 30% meer dan de Inspecteur van Financiën die begint met een salaris van 1500; hij verdient 34.5% meer dan de onderwijzer met zijn acten voor 1450 's maands; 39.4% meer dan de onderluitenant met 1400 francs soldij; 50% meer dan de beambte van een ministerie die na de Polytechnische Hoogeschool of Saint-Cyr te hebben doorloopen 1300 francs per maand incasseert; en 80 à 90% meer dan de honderdduizenden Fransche beambten van minderen rang en ontelbare leden van den middenstand.

Bij zulke buitensporigheden ware het redelijk om te zeggen: dat is socialistisch. De suprematie, de dictatuur van den handenarbeid. Doch kan men redelijkheid verwachten van onderdrukten? Is het verwonderlijk dat zij eenparig alle gemeenschap van geest en bloed ontzeggen aan den politicus die willens en wetens kloven graaft tusschen de twee helften eener natie, kloven welke haar vroeg of laat moeten ontwrichten na haar geruïneerd te hebben? Dit is niet verdedigbaar. Neen! Veel erger: het is begrijpelijk. En voor allen die deel uitmaken van het Fransche volk ware het te wenschen dat Léon Blum zoo spoedig mogelijk en voorgoed ophoudt een incarnatie te zijn van plagen en rampen in petto. Ook als ze op 't nippertje worden verhoed is zijn verantwoordelijkheid reeds groot genoeg.

[verschenen: 20 april 1938]