Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Het drama van Blum

De horde zijner massa's drijft hem voorwaarts, zij zal hem opjagen tot hij neervalt als een radeloos, hulpeloos mensch.

Parijs, 23 Maart [1938]

Voor een vijand van het marxisme zou het Fransche regeeringsprobleem op 't oogenblik aldus gesteld kunnen worden: Blum tegenover de neteligste situatie te plaatsen, desnoods hem erin te lokken, en zoo te schikken dat hij altijd den slechtst mogelijken uitweg kiest, den uitweg die zijn intelligentie, zijn karakter etc. het meest diskwalificeert. Ook een simpel belanghebbende in de binnenlandsche politiek van Frankrijk, waar het niet aan virtuozen ontbreekt, zou in dezen zin moeten redeneeren. Misschien doen ze het beiden tegelijk, en ieder voor eigen rekening. In ieder geval begint het tweede optraden van Léon Blum aan 't hoofd der Republiek met fouten die niet jammerlijker hadden kunnen zijn wanneer zij hem door de venijnigste beladers waren ingeblazen.

Toen Chautemps met een goocheltoer eclipseerde beweerde hij dat de behoeften der Schatkist voor geruimen tijd gedekt waren, dat ze hem niet de geringste zorg baarden. Ik hoor het hem nog zeggen. Ten overvloede las ik het in de Staatscourant. En waarschijnlijk sprak hij geen leugen, geen heele noch een halve. Maar toen Blum een week later de sleutels kreeg als Thesaurier vond hij de kas leeg, tot den bodem leeg. Er is veel te betalen (alleen bij de industrieelen heeft de Republiek voor vijftien milliard achterstallige schuld) en men kan er zeker van zijn dat de zaak, ofschoon onbegrijpelijk, volkomen in den haak was. Een man als Chautemps geeft geen vat op zich. Hij werkt altijd met gummihandschoenen. Met een beetje fantasie kan men zich het figuur van Blum voorstellen bij deze overrompeling: Geen cent in huis terwijl hij minstens een maand op zijn gemak dacht te zijn.

Op zwart zaad

De kas die leeg was moest in de kortste keeren gevuld worden, want in Maart viel de betalingsdag op den 25sten, de laatste Vrijdag der laatste week. Blum die den 17den het bewind nam had dus acht dagen tijd. Juist kort genoeg om voor het spookbeeld der gesloten loketten de kluts kwijt te raken. Om het tegenovergestelde te doen van wat hij steeds gezworen had. Om op den tweesprong den verkeerden kant in te slaan, het pad dat nergens voert en waarvan men vroeg of laat bekaaid terugkomt.

Er waren twee methoden om geld te schaffen: de moedige en de laffe, de wijze en de dwaze, die van den dokter en die van den kwakzalver. Voor de goede methode had Blum een beroep kunnen richten tot de oppositie, welke haar medewerking niet zou hebben durven weigeren. Maar de goede methode vergt dat Blum bijna alles verbrandt wat hij totnutoe aanbad: geen hooger loon voor minder arbeid; geen pensioen voor jan-en-alleman, geen ophitserij tegen de bezitters van kapitaal, geen strop om den hals der producenten, en zoo voort. Het probleem is van een verblindende klaarheid. De gezonde methode eischt dat Blum tegenstoom geeft, en derhalve dat hij zich bij zijn aanhangers waagt aan de beschuldiging van verraad. Verraad! Dit is het Damocles-zwaard dat boven het hoofd hangt van alle demagogen. Het is de fatale helling waarlangs zij naar den afgrond glijden. Blum had schrik van zijn troepen die 27 Maart hun jaarlijksch congres gingen houden en waar Marceau Pivert, zijn mededinger naar het presidentschap der socialisten, hem reeds opwacht. Welk een angsten voor een gevoelig hart als dat van Blum! Op het vorig congres had hij reeds tranen gestort toen men dreigde hem in den steek te laten, hij, de weldoener van den werkman!

Inflatie

Blum kent de boutade van Beaumarchais: ‘Men had een rekenaar noodig en men nam een dansmeester.’ Niettemin koos hij de methode van den charlatan. Om de gapendste gaten te stoppen verzocht hij de Banque de France om den Post der voorschotten aan de Staat te verhoogen met vijf milliard, te brengen van vijftien milliard tot twintig. Men wist dat die post danig was aangebroken, doch niet dat hij was uitgeput. Reden te meer om het debet niet te verzwaren. Het zet vijf duizend millioen aan nieuwe biljetten in beweging. Pure inflatie. Dezelfde inflatie welke Blum herhaaldelijk en kort geleden nog veroordeelde omdat de arbeidende klasse er onfeilbaar het gelag van betaalt. Op den koop toe een inflatie welke een derde devaluatie van den franc binnen afzienbaren tijd onvermijdelijk maakt.

Het parlement vergunde Blum machtiging tot het drukken der vijf milliard met een meerendeel van stemmen dat juist genoeg was om niet fnuikend en beschamend te zijn. Men schrijft Caillaux, den ouden kemphaan van den Senaat, dezen bijtenden uitval toe: ‘Wij zullen verlof geven tot dit lapmiddel, juist omdat het zoo precair is. Het zal hem niet langer dan twintig dagen uit den nood helpen!’ Men kan er dus van overtuigd zijn dat alle nuttige maatregelen getroffen zullen worden om de vijf duizend millioen hoogstens drie weken te laten duren. En dan?

Overigens... geen cent

Arme Blum, de vriend der dichters, die zelf sensitieve verzen rijmde in zijn rozige jeugd, maar die nimmer sterk is geweest in cijferen. Er was nog een andere en dringende taak voor hem weggelegd welke een hinderlaag bleek. Even voor dat het vorig gouvernement stilletjes uitkneep had Chautemps het parlement met algemeene stemmen een ‘Kassa voor Nationale Defensie’ laten oprichten, waaruit gedurende twee jaren de bewapening bekostigd zou worden en die een garantie moest zijn dat geen enkele der sommen welke voor de landsverdediging waren opgevorderd van haar doel kon worden vervreemd, en verkwist aan futiliteiten. De voorzorg was beschamend doch niet overbodig. Ook deze kas echter was ledig en men dacht haar te vullen door leeningen. Met dit oogmerk plaatste men een generaal aan het hoofd der kassa, geflankeerd door de drie opperbevelhebbers van landleger, luchtleger en vloot. Zij zouden het vertrouwen, geknakt door Auriol en Blum, onschokbaar herstellen. En met gezonde financiën bestond er werkelijk een redelijk uitzicht om de nieuwe kas in een ommezien te vullen, want de Zwitsersche Banken, secure toevluchtsoorden tot voor kort, beginnen gevaarlijk te liggen onder het vuur van kanonnen. Maar nauwelijks verscheen Blum, en nauwelijks kreeg men lucht van zijn financieel programma of deze kans op leenen was onherroepelijk verkeken. Welk verstandig citoyen, die buitenlandsche valuta heeft, gaat ze wisselen in Fransche francs, die straks de helft of één derde minder waard zullen zijn dan vandaag? Pas si bête zooals de Franschman zegt.

De Thesaurier begreep dat. Maar de kas moest gevuld worden en Blum spiedde rond naar beschikbare inkomsten. Hij zocht en vond, want iemand inspireerde hem een lumineus idee. Wij hebben een egalisatie-fonds voor valuta, zei hij, dat werkt met winst. Wij zullen dat batig saldo storten in de kas der Defensie. De kas zal bons uitgeven op korten termijn en met deze bons de wapenfabrikanten betalen, die ze kunnen verzilveren aan de Bank.

Spot

Men had kunnen lachen met dit plan. De kamer vergenoegde zich met het te stemmen. Maar te voren werd het ontrafeld. Blum sprak van een batig saldo. Loutere fictie, voegde men hem toe. Het stabilisatie-fonds begon een jaar geleden met tien milliard toen het pond sterling honderd francs noteerde. Heden dus, nu het pond 160 noteert zou er zestien milliard in kas moeten zijn, als er gewerkt was met winst. Er is echter slechts ruim dertien milliard, bijgevolg een effectief verlies van drie milliard. Met dit verlies wil men de Defensie begiftigen? Er was nog een ander argument, even raak en verpletterend. ‘Wanneer die winst van drie milliard reëel was, protesteerde de Senaat, zou zij aanwezig moeten zijn in goud. Dat is zij niet. Integendeel en nog erger. Men gaat haar in omloop brengen als papier. Een nieuwe lawine van biljetten, die neerdwarrelen op de andere. Een nieuwe inflatie!’

Er wordt mee gespot omdat lachen aangenamer is dan hullen. In den grond is het tragisch. Financieele autoriteit heeft Blum nooit bezeten. Maar hij had haar kunnen verwerven. In plaats echter van te verwerven boet hij in, en maakt een sprankje hoop zelfs ijdel. Men zou zich kunnen afvragen of hij de eenige is die niet bespeurt waarheen zijn lijn hem leidt. Neen, ongetwijfeld heeft hij oogenblikken van helderheid. Doch hij kan niet anders. De horde zijner massa's drijft hem voorwaarts. Zij zal hem opjagen tot hij buitelt, en zich laat neervallen, als een radeloos, hulpeloos mensch.

[verschenen: 7 april 1938]