Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Tegen alle klippen

Koppig als een muilezel wenscht Blum, hoewel hij ieder en alles tegen zich heeft, te regeeren, al is het dan zes dagen of twee weken.

Parijs, 16 Maart [1938]

Het heeft Adolf Hitler minder tijd en minder moeite gekost om zich meester te maken van Oostenrijk dan Léon Blum om een cabinet te vormen.

Men zal zeggen dat beide zaken niet vergelijkbaar zijn, dat ze geen gemeenschappelijke maat hebben. Dat is mogelijk, hoewel nog de vraag. Niettemin dringt de vergelijking zich op, zij springt in 't oog en valt uit ten nadeele van Frankrijk. Het Napoleontische tempo schijnt meer een eigenschap te worden van Berlijn dan het is van Parijs.

Dat zijn dingen die een natie als de Fransche constateert met een zwaar gemoed. Zij verkropt ze omdat het moet. Zij laat niets merken aan de buitenwereld omdat ze haar zenuwen beheerscht. Maar haar hart draait ervan om. Bedenk wel dat ze tot vandaag den dag niet weet waarom het ministerie [= kabinet] Chautemps den dienst opzei. Ze heeft er niet de flauwste notie van. Op een goeden morgen (die samenvalt met de aankondiging van Schuschnigg's afgeketste plebisciet) deelt Chautemps plotseling mede dat hij een gewichtige verklaring te doen heeft aan de Kamer. Hij licht niet nader toe wat die verklaring bevatten zal. Hij liet 't niet eens gissen. Vaag spreekt hij over maatregelen waarvoor hij de algemeene goedkeuring noodig heeft van het parlement. Waarom twijfelt de Premier, die een halve maand geleden meerderheden had van 500 tegen 2, en waarom wanhoopt hij aan deze goedkeuring? Raadsel.

Op het afgesproken uur presenteert hij zich voor de Kamer. Hij houdt een redevoering om niets te zeggen en die inderdaad niemand wijzer maakt. Daarop echter vraagt hij geen stemming. Neen. Er is ook geen debat. Als Chautemps is uitgepraat, pakt het ministerie bedaard rijn portefeuilles en verlaat de zaal. Het Cabinet is demissionnair. Wegens regeeringsplannen welke niemand kent. Wegens meeningsverschillen die geheel in 't duister zijn gebleven. De komedie heeft zich afgespeeld volgens een scenario dat in geheim comité werd vastgesteld. Iedereen leende zich willig tot de rol die hem werd aangewezen, ieder speelde stommetje, zelfs zij die in hun binnenste Chautemps beschuldigden van verraad en desertie. En inderdaad, als men opzettelijk Frankrijk had willen ontdoen van een verantwoordelijk gouvernement, op het oogenblik dat een verantwoordelijk gouvernement zich voor een zeer lastig geval geplaatst zag, dan had zulke struisvogelachtige manoeuvre niet argeloozer en arglistiger kunnen worden bedacht en geleid. Later kan de officieele historicus altijd schrijven: Frankrijk was in belangrijke mate geïnteresseerd bij de onafhankelijkheid van Oostenrijk, doch op het beslissende moment had de Republiek helaas geen gouvernement.

Spelletje

Voor een nationaal geweten echter als het Fransche zijn dat geen spelen meer. Zij verloren elk karakter en zakten af tot spelletjes van het laagste allooi, lager dan waarin Romeinen en Byzantijnen zich vermeiden in de eeuwen der decadentie. Het is geen kleinigheid voor een volk, om zich door de schuld van een handvol politikasters en marionetten, elke contrôle over de gebeurtenissen (zelfs een schijntje van contrôle) te zien ontsnappen, twintig jaar na een duur gekochte, luistervol gevierde overwinning. Het is tergend te moeten beseffen dat die vergooide contrôle slechts herkregen kan worden door onnoemelijke offers. Het is meer dan bitter om tegelijkertijd de zekerheid te verwerven dat die contrôle en die offers spoedig, weldra, binnenkort misschien, voor het land een kwestie zullen blijken van zijn of niet-zijn, van leven of dood, van vrijheid of onderwerping. Men rumineert zulke gedachten met gevoelens die men zelf nog niet bepalen kan. Zij stapelen zich op in 't donker en zullen zich automatisch definieeren wanneer ze, met de eerste bommen, losbreken op den dag van toorn... welke de hemel nog lang moge verschuiven. Momenteel bestaat er reden voor die uitbarsting, maar nog geen oorzaak.

De koppige Blum

Onderwijl doen de maniakken der politicaille alsof er geen wolkje en geen zuchtje aan de lucht is. Want wanneer men niet weet waarom Chautemps eigenlijk aftrad, men weet nog minder waarom Blum eigenlijk het stuur neemt.

Er hadden losse geruchten geloopen omtrent een veto der socialisten tegen de obscure reddingsplannen van Chautemps en op grond van dat rumoer werd Blum belast met de formeering van het nieuwe cabinet. Hij aanvaardde de opdracht en berichtte dat hij een ministerie zou samenstellen in de zuivere lijn van het Front Populaire. Dit stond gelijk met een streep halen door één jaar binnenlandsche evolutie en reactie tegen het verderfelijkste bewind dat de Franschen sinds lang beleefden. De poging stuitte op den onwil der radicalen. Ware Blum verstandig geweest, loyaal, niet bezeten door den demon der macht, en niet bewerkt achter de schermen, hij zou zich in eere hebben teruggetrokken. Blum echter toonde zich koppig. Hij had het Front Populaire, front van haat en klassestrijd, niet kunnen oplappen, waarom zou hij 't niet probeeren met de Nationale Unie? Zijn partij gaf hem verlof tot aanknoopen van onderhandelingen met de rechtsche oppositie. Met alle genoegen, antwoordden hem Flandin en Marin, doch zonder de communisten. Wij kunnen onze diplomatieke en militaire geheimen niet toevertrouwen aan een partij die onder gezag staat van Moskou, waar 't krioelt van spionnen en verraders. Ware Blum niet totaal verblind geweest door een onbedwingbare passie, hij zou zich gewonnen gegeven hebben na dit tweede fiasco. Hij toonde zich evenwel obstinaat. Hij klampte zich vast aan wat hem constitutioneel, wettig toekwam.

Blum zou regeeren, al was 't slechts zes dagen of twee weken. Regeeren als in Mei 1936, alsof er na dien datum niets veranderde in Frankrijk. De man die tien maanden geleden met stille trom moest wijken voor een dreigend bankroet, voor een failliet op elk gebied, heeft de pretentie om met vlag en wimpel terug te keeren aan 't hoofd van eenzelfde gouvernement.

Alles tegen

Zijn obstinaatheid zal hem rouwen. Wanneer hij niet onmiddellijk verbrijzeld wordt, zal men hem in de kortste keeren verslijten tot er niets overblijft van Blum dan een naam in discrediet, een reputatie in flarden, zoowel voor zijn eigen troepen als voor zijn tegenstanders. Hij heeft niet enkel de sterren tegen zich, volgens de wichelaars, maar ook de feiten en bovendien de menschen, openlijk of in 't geniep. Voor de radio heeft hij zijn leedwezen uitgedrukt dat hij zich moest berooven van een zoo dierbaar vriend als Chautemps. Maar waarom nam hij hem niet op in zijn cabinet wanneer hij hem zoo dierbaar is? Chautemps, die zich niet wil compromitteeren in een débâcle, bedankte zelfs voor een plaats onder de pullen welke als Minister van Staat den schoorsteen garneeren. Hij heeft ook per radio zijn spijt betuigd over de afwezigheid van Yvon Delbos. Doch om Delbos op den Quai d'Orsay te vervangen vond hij niemand dan Paul Boncour, ‘de man der Russen’, boven wiens hoofd een schandaal hangt dat naar goeddunken in 't buitenland of in Frankrijk ontketend kan worden bij den eersten ongewenschten stap van een lichtzinnig vijf en zestig-jarig minnaar die zijn schriftelijke confidenties (mengsel van erotisme en politiek!) in handen liet van een avonturierster.

Boncour werd een gijzelaar der communisten, die het niet gemakkelijk zullen verduwen aan de deur gelaten te worden door Blum die hen voor een Nationale Unie onmisbaar verklaarde.

De financiën

Kwansuis omdat het de gevaarlijkste post is, in werkelijkheid omdat geen enkel liefhebber zich aanbood, kende Blum zichzelf de portefeuille toe van Financiën. Dat belooft wat. Eigenmondig bekent hij in een communiqué aan de pers, volslagen onkundig te zijn op een zeer geaccidenteerd terrein waar hij de leiding neemt. Maar tot directeur van zijn ministerie benoemde hij Georges Boris. En wie is deze Boris? De intieme medewerker van den beruchten financier Loewenstein, die op een zomerdag zijn ongelukkige speculaties eindigde door een tuimeling uit een vliegtuig boven het Kanaal. Aanbevelenswaardige school om te fungeeren als adviseur van Frankrijk's schatbewaarder!

Zoo voorbereid en zoo toegerust gaat Blum den storm tegemoet alle uit vele hoeken kan opsteken.

[verschenen: 2 april 1938]