Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Verval van krachten

Een voorbeeld van de onmacht naartoe de Fransche regeerders gezonken zijn tegenover de bedreigingen van revolutie en anarchie.

Parijs, 31 December [1937]

Behoeven wij ons nog op een afstand te plaatsen om al het symptomatische te waardeeren van het feit dat er voor het lijk van den componist Maurice Ravel geen doodkist te verkrijgen was, wijl de openbare diensten der Stad-Parijs die belast zijn met de vervaardiging en de leverantie van dat provisorische houten huisje, die er zelfs het monopolie van bezitten, in staking lagen? Neen, het incident heeft menigeen getroffen in de volle borst. Weinigen zijn afgestompt genoeg om het lugubere, het stuitende, maar vooral het alarmeerende van zulk een incident aan hun aandacht te laten ontsnappen. Dat een afgestorvene beroemd moet zijn als Ravel om een interventie van het gouvernement en speciale stappen te rechtvaardigen van een minister, die zich voor een gewoon sterveling niet zou derangeeren, voorwaar dat wijst reeds op een aardig peil van verwildering en ontreddering der zeden en der menschen.

Maar dat een alledaagsche doode, die geen aanspraak kan maken op de belangstelling van regeering en overheden, ernstig kans loopt zijn begrafenis te missen, boven aarde te blijven zonder de zes planken die hem omschutten, en niet zonder velerlei andere hindernis zijn laatste rustplaats te bereiken, is dat op zichzelf genomen niet een alles overtreffende trap van ongekende en onrustbarende vergroving? Men citeert het geval van Ravel omdat het de rol is van een vermaard kunstenaar representatief te zijn. Er was echter ook een andere doode, zonder naam, voor wiens lijkbaar de portier van het kerkhof Montparnasse de hekken weigerde te ontsluiten, onder voorwendsel dat de gestorvene aangereden kwam in een simpel transportkarretje. De familie namelijk had zich wel een doodkist kunnen aanschaffen doch daar ook de lijkbidders in staking waren, beschikte zij over geen decoratiever vervoermiddel dan de auto van een buurman, en te Parijs zijn de afstanden groot. Zij rekende buiten een portier, onvermurwbaarder dan de Cerberus der onderwereld, die zich solidair verklaarde met het gilde der lijkbidders en den doode verzocht rechtsomkeert te maken.

Vergroving

Men citeert ook het geval van een andere gestorvene die zonder ongelukken tot aan de kerk Saint-Roch belandde doch onder het portaal van dien tempel in den steek gelaten werd door de zwarte ambtenaren van den veerman Charon, omdat tijdens het vervoer de stakingsorder was uitgevaardigd. Bij de aansprekers tenminste verwachtte men eenig respect voor hun beroep en eenig besef van plichtsvervulling. Men kan zich voorstellen dat zij bureaucratisch-gemeenzaam, onaandoenlijk omgaan met een overledene, met een ‘macchabée’ gelijk ze zich uitdrukken, ondanks de wijding verbonden aan den dood. Maar dat zij zoo slordig omspringen met de gevoelens der nabestaanden en zoo weinig achting betuigen voor de menschelijke smart! Waarlijk, alvorens tot daartoe te geraken moet het hart even zwart geworden zijn als hun uniform. En wanneer een volk, langen tijd geroemd als het meest beschaafde der wereld geen ontzag meer toont voor den dood, wat mag dan niet gevreesd worden van zijn eerbied ten aanzien van het leven?

Het zijn zulke ergerlijke staaltjes van ongestraft gebleven onvertogenheid, welke doen begrijpen hoe het een gemeenplaats werd om te zeggen dat het jaar waarvan wij afscheid nemen tot de miserabelste, tot de domste behoort die men bijwoonde, en dat het jaar waarheen wij onder allerlei bekommernis tijgen, beslissen zal over het lot der Fransche natie en over haar bewind.

Stuurloos.....

Nominaal hebben de Franschen een regeering, doch in werkelijkheid schipperen zij zonder stuur. Oogenschijnlijk commandeeren nog de ministers, doch in 't geniep manoeuvreeren andere tyrannen naar eigen willekeur en welbehagen de voornaamste hefboomen. Zij sollen naar goeddunken met het gouvernement. De opinie, de wenschen, de bevelen van een Chautemps, van een Marx Dormoy wegen evenveel voor die meestal ongenoemde, gisteren dikwijls nog anonieme despoten, als het vlokje sneeuw dat langs mijn ramen dwarrelt. Zij zetten een minister schaakmat waar en wanneer het hun belieft. Ja, zij hebben toegestemd, die almachtige satrapen, om voor Ravel een doodkist te leveren. Maar als Chautemps, na tien dagen geweifeld te hebben, besluit om de occupatie der fabrieken van Goodrich-banden niet langer te dulden en een bataljon garde mobile van duizend man naar Colombes zendt om de stakende bezetters te expulseeren, dan beginnen een kwartier nadat de order is uitgereikt de sirenen te loeien in de voorsteden van Parijs.

Waarom zouden de stakers niet hun handlangers en spionnen hebben in een cabinet welks twee tegenstrijdige helften elkaar noodzakelijkerwijze stokken in de wielen steken? De sirene werd voor de twintigste eeuw wat de alarmklok was van eertijds. Dat is de keerzijde der luchtverdediging. Zij meldt niet enkel een aanval van vliegtuigen. Zij gilt ook onraad wanneer een communistisch burgemeester haar in beweging zet. In 't holle van den nacht riep zij vijf en twintig duizend arbeiders naar Colombes, die zich bij Goodrich samenpakten als lucifers in een doosje. En onverrichterzake blies de garde mobile den aftocht. ‘Meent u dat de tijd reeds is aangebroken der mitrailleuses?’ vroeg Chautemps in de Kamer aan iemand die hem interpelleerde over die vernederende capitulatie. Niemand weet inderdaad wanneer het uur zal slaan dat na de sirenen ook de kogels zullen fluiten. Dit hangt hoe langer hoe minder af van het gouvernement. Want meent Chautemps misschien dat de menners zich zullen bepalen tot deze uitstekend geslaagde proeve van mobilisatie en passieve verdediging?

Waarom?

Het is de moeite waard om even te specificeeren waarom deze arbeiders in staking zijn, waarom zij midden in den winter een legerkorps van manifestanten uit hun bed halen, en waarom de Fransche regeering bij haar eerste bevlieging om gezag uit te oefenen, om de wet toe te passen, een nederlaag boekt zonder precedent.

De Goodrich-fabrieken tellen tot de best beheerde van Frankrijk. De collectieve arbeidscontracten worden er met een angstvallige nauwgezetheid uitgevoerd. Gedurende het verloopen jaar nam de directie zes honderd nieuwe arbeiders in dienst terwijl zij er slechts drie ontsloeg. Nergens zijn de salarissen hooger. De mannelijke arbeiders genieten er een loon van 11.80 francs per uur, wat kort geleden nog gelijkstond met een gulden, wat meer is dan het honorarium van een gemiddeld ingenieur in de staatsbedrijven, en viermaal hooger dan het loon van een landbouwer. De vrouwen verdienen er 7.80 francs per uur. Op een personeel van 2500 arbeiders zijn slechts 200 ingeschreven bij de communistische partij. Er waren dus geen klachten. Er heerschte weinig agitatie. Op 't eind van November echter wordt een Rus, zekere Mordouch Rivinov, geboren te Ekaterinoslaw, bij Goodrich in dienst sinds Augustus 1936, betrapt op het aanleggen eener clandestiene telefoonlijn, welke het bureau der directie moest verbinden met een luisterpost der arbeiders. De fout om een zoo voorbeeldige directie te bespionneeren met een verborgen micro was even grof als ernstig. Zij werd geconstateerd door den arbeiders-soviet die hier nog een delegatie heet. Met toestemming zijner collega's wordt Rivinov op 1 December ontslagen. Twee weken later echter ontvangen de 200 communisten bevel om de wederindienstneming te eischen van den Rus. Men kan slechts gissen waar de order zijn oorsprong heeft, doch zij gehoorzamen blindelings en fanatiek. De directie van Goodrich, vertrouwend op de loyauteit en het gezond verstand der 2300 niet-communisten, weigert zich te onderwerpen. Die 2300 echter laten zich ringelooren, huilen ten slotte met de wolven en de staking breekt uit. Met een prachtige consequentie in den waanzin betuigden verschillende fabrieken van vliegtuigen en vliegtuigmotoren zich solidair en gingen eveneens in staking.

Een dilemma

Niet alleen dus een flagrant misbruik van vertrouwen ligt ten grondslag aan dit conflict, maar ook een principieele kwestie tegenover welke geen enkele directie, al ware zij zuiver moscovitisch, kan transigeeren.

Voor een sterk gouvernement zou de gedragslijn noch aan twijfel noch aan aarzeling onderhevig zijn. Een zwak gouvernement ziet zich geplaatst voor een dilemma. En niet durvend kiezen tusschen recht en onrecht, tusschen gezag en abdicatie, tusschen wetregel en willekeur, waant de regeering van Chautemps een aannemelijke oplossing gevonden te hebben in een tijdelijke neutraliseering der Goodrich-fabrieken. Dit beteekent dat noch de directie noch de arbeiders meester zullen zijn in de bureaux en in de werklokalen, maar de gendarmes. Dit betekent echter ook dat het elementairste eigendomsrecht voor lang of voor kort geschonden wordt, en nota bene door de overheid aan wie de taak is opgelegd om dit hoofdstuk der grondwet te bewaken.

Wanneer de ‘neutraliseering’ van een eigendom gemotiveerd zou kunnen worden door een vergrijp, door een inbreuk, door een kwaadwilligheid van den eigenaar dan ware de neutraliseering reeds een hachelijke en ontoelaatbare overtreding der rechten van burger en mensch, vervat in de wetboeken. Hoe evenwel de neutraliseering te kwalificeeren wanneer de overheid haar gebruikt, gelijk in het geval Goodrich, om niet enkel een onmiskenbare onrechtvaardigheid maar ook een botte onredelijkheid te bekrachtigen?

Confiscatie

Het is een eerste stap tot confiscatie. Het is ook de eerste stap tot een geleidelijke sovietiseering welke niets zal kunnen weerhouden als niet spoedig iemand tusschenbeide komt. De strijd, ontstaan om een clandestiene telefoon, is niet het eenige zeer gewichtige punt waarop het gouvernement Chautemps-Blum-Dormoy in de laatste weken van een troebel jaar heeft willen zwichten voor bedreigingen. Maar dit voorbeeld uit de twintig toont het duidelijkst tot welken graad van onmacht de Fransche regeerders gezonken zijn tegenover de bedreigingen van revolutie en anarchie.

[verschenen: 17 januari 1938]