Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Horoscopen

Wat beduidt het dat de Duc de Guise zich reeds zoo stevig in het zadel waant, dat hij zich durft te ontdoen van zijn toegewijdste lijfwachten?

Parijs, 25 November [1937]

Het jaar loopt naar zijn einde en ziehier, met de donkere dagen, de tijd der astrologen, waarzeggers, kaartlegsters en overige wichelaars. Zij zijn talrijker dan ooit te voren. In de advertentie-kolommen der dagbladen beslaat hun reclame, onder de rubriek ‘Occulte Wetenschappen’, reeds evenveel ruimte als de tweedehands automobielen. Op de boekenmarkt kunnen hun geschriften in aantal wedijveren met onverschillig welke vak-literatuur. En beter dan de kerstmannetjes, beter dan de levende prenten-boeken in neonlicht op de gevels der warenhuizen, zeggen ons de profetieën die achter de winkelruiten verschijnen dat wij ons spoeden naar de zonnewende van den winter, naar het seizoen dat wij instinctmatig zien in de vervloeiende en magnetische kleuren van een brok kristal.

Zoo verminderde noch het crediet dat de voorspellers vinden bij hun tijdgenooten, noch hun zelfvertrouwen dat een buitenstaander geschokt zou kunnen wanen door menige geheime en openbare vernedering. Want hun blunders, het kan niet ontkend worden, zijn onnoemelijk en van gewicht. Een der vermaardste horoscooptrekkers, die op den koop toe ingenieur is, verkondigde voor de Augustusmaand die achter ons ligt, eerst in een tijdschrift, daarna in een boek, den dood, en zoo niet den dood dan toch de verdwijning van Adolf Hitler. Hoe dikwijls zijn representatieve personen, die hun buren min of meer hinderen, reeds uit den weg geruimd door astrologen. Voor dezen winter melden zij het verscheiden van den Koning van Italië. Bij de kroning van zijn opvolger zal Mussolini gedood worden. De nieuwe vorst zal slechts twee jaren regeeren. Zijn land vervalt tot anarchie. De kerken branden en de Paus moet vluchten naar Frankrijk. Napels zal vernietigd worden gelijk Pompeï. Japan zal met man en muis verzinken in de golven. Verscheidene rampen zullen losbreken over de koninklijke familie van Engeland. Terwijl Leopold III, koning van België, zal afstand doen van zijn troon.

Beïnvloeding der geesten

Voor niets meer deinzen deze hemelsche boodschappers terug in hun aankondiging van collectieve en individueele catastrofen. En bij de voortdurende toeneming van hun aantal zou men zich niet zonder eenig recht mogen afvragen in hoeverre zij tot de verwezenlijking of de vergemakkelijking van de onheilen bijdragen. Want hoe sceptisch men zich ook tegenover hen verhoudt, er blijft op den bodem van de consciëntie of de subconsciëntie altijd een bezinksel achter van de gedachtenbeelden welke zij uitzenden, vooral wanneer hun interpretatie van het uitspansel parallel gaat met de bewuste of onbewuste wenschen van een volk. Zij vormen wellicht de publieke opinie niet, in ieder geval niet uitsluitend, maar stellig beïnvloeden zij haar door de geesten te wennen aan de voorstellen van gebeurtenissen, waarvan de conceptie zonder hun suggesties, zonder hun insinuaties, en zonder het heimelijke gezag der sterren, met veel meer aarzeling en soms ook met veel meer afgrijzen in overweging zou worden genomen.

Onder dezen gezichtshoek beschouwd zou men hen willen danken dat zij gezamenlijk een oorlog onwaarschijnlijk achten voor 1938. Er zijn genoeg factoren die het menschdom bijna automatisch naar dezen afgrond drijven of lokken, om zich te verheugen dat de astrologen die mogelijkheden niet aanvaarden als fataliteit, en dat zij onvaste, onzekere trillingen welke weerklank zoeken niet versterken met wat zij lezen in de banen der planeten. Maar een thema dat betreffende Frankrijk hoe langer hoe regelmatiger in de horoscopen terugkeert, is het motief van den Dictator en van den Koning.

‘Ondergang der republiek’

De eerste behoeft den tweeden niet noodzakelijk uit te sluiten. Men begint met den een, men eindigt met den ander. Heeft Marx Dormoy (hij werd inderdaad aldus genaamd door een fanatieken vader), heeft de minister van Binnenlandsche Zaken gisteren niet eigenmondig aan de pers bekend laten maken dat het groote complot der Milices Secrètes Révolutionnaires de omverwerping beoogde der Republiek, de instelling eener voorloopige dictatuur, welke een voorspel zou zijn tot de restauratie der Monarchie? Ook Marx Dormoy ontcijferde het geheimschrift der sterren. Hij verklaart haar soms nog dubieuze, raadselachtige spraak. Hij bevestigt als het ware de visioenen der wichelaars die den dictator bespeurd hebben over zes maanden, en het koningschap tusschen 1941 en '44. Zij weten niet weliswaar of de dictator de linkerzijde van het Fransche denken zal belichamen of de rechter. Zij signaleeren slechts dat geen enkel der bekende politieke personaliteiten voor de vacature en de astrale benoeming in aanmerking komt. Doch het is hun overtuiging dat de ondergang der Republiek geschreven staat in lichtende hiërogliefen en dat zij de hachelijke periode welke zij voor den boeg heeft niet zal overleven.

Het idee hangt dus in de lucht. Als kosmische stralen doordringt het de dikste en de dunste schedels van millioenen die niets liever doen, in hun binnenste, dan gelooven aan het wonderbaarlijke. Het deponeert onder de behaarde of kale deksels zijn mysterieuze zaadjes, en klemt tot in het officieele brein van een minister die den voornaam draagt van Marx. Misschien denkt Dormoy, gelijk de astrologen die hun figuur moeten redden, dat de sterren niet noodzaken doch slechts aanduiden. Astra inclinant, non necessitant.

Op zijn manier echter bevordert hij de inclinatie-vermogens der gesternten.

Hij vergat het wijze spreekwoord wat niet weet dat niet deert. Een gevaar te vernoemen vrijwaart niet altijd voor de bedreiging, maar geeft haar even dikwijls consistentie.

Een manifest

Deze bovenaardsche teekenen vallen samen met het manifest van den Duc de Guise waarin de Fransche kroon-pretendent zijn regeeringsinzichten uiteenzet aan de Fransche natie en tevens de netelige operatie uitvoert welke men sinds eenigen tijd verwachtte van ‘den erfgenaam der veertig koningen die in duizend jaren Frankrijk maakten’. Hij scheidt zich openlijk en plechtig van de Action Française. Hij breekt met zijn ijverigste propagandisten, met zijn trouwste aanhangers, met hen die den Duc de Guise in veertig jaren maakten tot wat hij is: een vermoedelijk erfgenaam en troonopvolger tegen wien het gouvernement zijn politie en zijn troepen beweert te moeten mobiliseeren. Hij desavoueert den grooten theoreticus der Monarchie, Charles Maurras, die met genie, met passie en met onweerlegbare argumenten zijn komst geduldig heeft voorbereid. Hij laat zijn grijzen paladijn varen als een dienaar dien hij niet meer noodig heeft, als iemand die meer lastig is dan nuttig.

Hij proclameert inderdaad, dat L'Action Française nimmer een emanatie noch een orgaan is geweest van het Fransche Huis, en dat haar politieke doctrine, haar beginselen, haar onderrichtingen onvereenigbaar gebleken zijn met de tradities van de Fransche Monarchie.

Reeds in den zadel?

De slag is hard voor Maurras en staat gelijk met een geanticipeerde verbanning. Doch als de Duc de Guise gelooft, op welke gronden dan ook, aan een spoedige wederinbezitneming van zijn erfdeel, dan was de executie van de Fransche royalisten door hun eigen gebieder onvermijdelijk. En al moet men betreuren dat het vonnis te pertinent, te categorisch is, of al mag men zich verbazen dat de pretendent Jan III tamelijk veel tijd noodig had om te bemerken dat zijn beginselen niet strooken, zelfs niet vereenigbaar zijn met de stellingen van Maurras, en al zal het menigeen onthutsen dat de Duc de Guise voor het Fransche Huis een soort van onfeilbaarheid opeischt in zake royalistische dogma's, de veroordeeling is niettemin verklaarbaar.

In alle kringen had Maurras adepten geworven, maar ook in alle partijen en in alle standen had hij zich zooveel onverzoenlijke vijanden gemaakt, dat een pretendent die in ernst dingt naar den troon, en die wellicht redenen heeft om te denken dat zijn uur binnenkort zal slaan, moet beginnen met zijn aanhankelijkste verdedigers en vereerders over boord te werpen. Deze daad van eenvoudige ondankbaarheid is het eerste offer dat Jan III brengt aan de nationale eenheid en eendracht. Wat beduidt het echter dat de Duc de Guise zich reeds zoo stevig in het zadel waant, dat hij zich durft ontdoen van zijn toegewijdste lijfwachten? Acht hij de tijden dermate nabij waarin de orakelen van sterren en menschen werktuiglijk in vervulling zullen gaan?

[verschenen: 14 december 1937]