Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Pacifisten-Bellicisten

Frankrijk heeft weer een oorlogspartij met Blum als leider!
Een onhandige redevoering

Parijs, 30 October [1937]

Sinds jaar en dag leefde de Franschman met het idee van oorlogsgevaar als een kameel met zijn luizen. Hij was van kleins-af er aan gewend. Maar nu doemde uit de dikke October-misten naast dien ouden, versleten klopgeest een ander spook op, sloop geruischloos aan door de nevels, als was het van watten, drong binnen onder de hersenpan eener menigte vatbare burgers en nestelde zich als heer en meester aan hun roer, dat zij voorloopig kwijt zijn. Het nieuwe spooksel lijkt als een tweeling op zijn somberen kameraad, en verschilde zoo weinig van hem als positief van negatief, als actief van passief. In plaats van oorlogsgevaar heet het Oorlogspartij en incarneerde zich in acht ministers. Te weten: Blum en Violette (dat geeft twee bloempjes), ministers van Staat, Delbos, minister van Buitenlandsche Zaken, Auriol van Justitie, Cot van Luchtvaart, Monnet van Landbouw, Campinchi van Marine en Moutet van Koloniën. Bijna het halve kabinet. Doch gelijk men ziet ontbreekt de Premier, de minister die het geld en de minister die de soldaten moet leveren: Chautemps, Bonnet van Financiën en Daladier van de landmacht. De vloot echter en de vliegtuigen zijn reeds present.

Een campagne

Onder het gelui van alle brand- en doodsklokken is een deel der kranten tegen dat achttal te velde getrokken. Op staanden voet zijn de regeeringspersonen op wie de afschuwelijke verdenking was neergevallen, in staat van beschuldiging gesteld en zonder vorm van proces veroordeeld als avonturiers, verraders en misdadigers. In effigie zijn ze reeds meermalen gefusilleerd.

Daar zulke terechtstellingen nog maar weinig effect maken (het minst wat men iemand tegenwoordig toevoegt met wie men van meening verschilt is de executiepaal) hebben de ministerieele delinquenten de openlijke mededeeling ontvangen dat hun levensdraden op den dag der mobilisatie gewelddadig zullen worden afgesneden. Het is niet Charles Maurras, die zich ditmaal met de boodschap belastte. Maurras, pas uit de gevangenis, wenschte niet te recidiveeren, hoewel hij nog candidaat is voor den vredesprijs van Nobel.

Misschien ook wenschte hij zijn invloed niet te verpanden aan een beweging die overmorgen wellicht moet worden stopgezet. In ieder geval vond hij een remplaçant in den veteraan Leon Mirman, die vroeger zelf zetelde in de banken van het gouvernement, die Hooge-Commissaris was te Metz, en die, na zich verheugd te hebben in de flatteerendste gunsten der Republiek, royalist werd. Vandaag, als gevolg van zijn kennisgeving, eischen de eenen de gevangenis voor Mirman, de anderen een nationaal huldeblijk, en liefst aangenamer dan een verblijf tusschen vier naakte muren.

Wee het zwarte schaap

Wie het bij dit nieuwe kabaal bijzonder moet ontgelden is Léon Blum. Hij heeft geprobeerd zijn onschuld te pleiten in een groote redevoering voor een socialistische plechtigheid en zijn ergste vijanden zaten te luisteren aan de radio, twee uren lang. Alles zou redelijk zijn afgeloopen, wanneer de oude pacifist, die gedurende dertig jaren van zijn politiek bestaan tegen de credieten der nationale verdediging gestemd of geageerd heeft, geen beroep gedaan had op de Fransche Vlag. En alles zou toch met een sisser geëindigd zijn, als hij, kwaad wordend, zich in zijn peroratie niet de ongelukkige frase had laten ontvallen: ‘Wij kennen sinds eenigen tijd een nieuwe variëteit van nationalisten: de nationalisten van het buitenland!’

Wat kreeg hij daarover te hooren! Blum, zich dekkend achter de driekleur tegen welke hij een deel van 't volk de vuist leerde opsteken, de driekleur welke zijn collega Jean Zay, minister van Onderwijs, in een onsterfelijk proza-gedicht zijner studenten-jaren, erger behandelde dan een vod. De combinatie Blum en Vlag was te nieuw om te bekoren. De komedie lag er te dik op, en de zaak, verdedigd met dergelijke veinzerijen, kon niet anders dan valsch en verdacht zijn.

Maar een les in het nationalisme, een dusdanige les van Blum, die nimmer kruit heeft willen ruiken, die op zijn krant, in zijn partij, op zijn departement zich omringde met medewerkers van wie de bekendsten uitheemsche namen dragen, van wie sommige kersversch genaturaliseerd zijn, en zich niettemin bemoeien met de buitenlandsche politiek van Frankrijk, dat leek een paar millioen gelidteekende oud-combattanten die zich de loopgraven herinneren, het toppunt van euvelmoed en onbewustheid. Ik geloof niet dat ooit een Fransch minister bloediger gehoond is dan Blum door eene pers, welke hij in zijn redevoering brandmerkte als infaam.

Een oorlogspartij

Er is dus wederom een Oorlogspartij, denkbeeldig of niet, met haar reactie van verwoede anti's. Maar wat verwijt men ten slotte aan de zoogenaamde vechtersbazen? Dat zij erop zouden zinnen de Spaansche democratie ter hulp te spoeden met een aantal Fransche regimenten. Dat zij in Spanje rechten willen herstellen welke niet bestaan, rechten waarop zij zich in ieder geval niet beroepen kunnen tegenover een opstandeling als Franco, want de tien regeeringsvormen welke Frankrijk na de Eerste Republiek gekend heeft, zijn zonder uitzondering voortgesproten uit revolutie en opstand!

Dat zij de Fransche grenzen willen ontsluiten voor de levering van oorlogstuig aan de Rooden. Dat zij Minorca willen bezetten, als pendant der Italiaansche bezetting van Majorca. En ten leste dat zij azen op een casus belli.

Als staaltje hoe zij zulk een casus belli pogen te organiseeren wordt deze week geciteerd de bombardeering van den Jager 91, toebehoorend aan Air-France, en bestemd om de watervliegtuigen der Middellandsche Zee-lijn hulp te bieden bij ongelukken. Deze boot, natuurlijk voorzien van radio, lag gemeerd in een baai van Minorca, niet ver van een batterij Rood-Spaansch luchtvaart-geschut. Een grijs watervliegtuig, gemerkt met zwarte Malthezer-kruisen, stormt plotseling aan uit zee, en werpt bommen op den Jager 91, die zinkt. Er was geen sterveling aan boord, wat zonderling schijnt voor een vaartuig dat elke minuut geroepen kan worden om uit te stoomen. De kustbatterij had niet op het bombardeerend vliegtuig geschoten.

Met deze gegevens in handen gaat een redacteur van L'Humanité, orgaan der Communisten, den directeur van Air-France interviewen te Marignane, want het bericht der torpedeering met de zwarte Malthezer-kruisen heeft geweldige beroering gewekt. Waarom geen enkele schepeling van Jager 91 zich op zijn post bevond kan die directeur, de heer Pirouard, niet verklaren, en men vraagt het hem trouwens niet. Hij weet daarentegen waarom de batterij niet schoot. De kanonnen bleven stom omdat het watervliegtuig zich nauwkeurig aan de uitkijkposten presenteerde volgens een geheime overeenkomst met de autoriteiten van Minorca, dit wil zeggen in een positie welke veroorlooft het te herkennen, ondanks uiterlijke teekenen, als bevriend.

Incident gezocht?

Daarop concludeert de naïeve redacteur van L'Humanité: Verraad! Wie heeft de geheime overeenkomst verklapt aan de trawanten van Franco? Noch de journalist, noch de directeur van Air-France hebben begrepen dat zij zelf onvrijwillig uit de school klappen. Den ‘nationalisten van het buitenland’ wordt het antwoord als 't ware ingelepeld: Er was geen levende ziel aan boord van Jager 91. De bemanning was dus gewaarschuwd. Zij verwachtte het vliegtuig, dat zich presenteert in de positie van vriend. Wij vragen echter aan de duizenden die kunnen getuigen: is het ooit gebeurd, in tijd van oorlog, dat een batterij niet schiet op een verdacht vliegtuig, zelfs al gebruikt het de geheime signalen? Nimmer! Dus ook de bemanning der Batterij verwachtte het bombardeerende en als Duitscher gecamoufleerde vliegtuig. Alles was afgesproken werk, machinatie van lieden die een incident zoeken en met vuur spelen!

Geen van beide lezingen kunnen tot nader order beschouwd worden als onbetwistbare feiten, wat niemand zal betreuren. Zij typeeren den dubbelen gemoedstoestand: aan den eenen kant de van-leer-trekkers, aan den anderen de bakzeilhalers en achteruitkrabbers. Vermoedelijk zijn de eenen even bevooroordeeld, even onverstandig als de anderen. Totnutoe evenwel wegen zij gelukkig tegen elkaar op en naar allen schijn zullen noch de eenen noch de anderen dit evenwicht verstoren.

Met elk der twee inmiddels kan een behendig gouvernement manoeuvreeren, hetgeen misschien hun voornaamste doel is en hun eigenlijke rol.

[verschenen: 20 november 1937]