Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een zonderling bezoek

Generaal Milch, bevelhebber van de Duitsche luchtvloot in Frankrijk, ontvangen als een intiem bondgenoot voor wien men geen geheimen heeft

Parijs, 6 October [1937]

Generaal Milch, bevelhebber van de Duitsche Luchtvloot en alter-ego van Hermann Goering, is op het Parijsche vliegveld van Le Bourget geland met een dier fonkelnieuwe tweemotorige Heinkels, slank en rap als de hazewind, echte ras-dieren, geraffineerd en artistiek, waarin de Duitschers alle herinnering aan de zwaartekracht overmeesterd hebben. De machine werd bestuurd door Ernst Udet, moderne Azraël van den oorlog, engel des doods die elken tegenstander den terugweg naar de aarde afsneed en naar de bovenmaansche regionen verplantte. Het ranke vliegtuig kwam een kwartier vroeger aan dan het verwacht werd en cirkelde gedurende dien tijd over de uitloopers der stad. Wat moet er deze vijftien minuten zijn omgegaan in de hoofden der militairen die de mikpunten van Parijs overschouwden vanaf de tinnen van hun beweeglijk paleis? Of zij willen of niet, Parijs is de stad hunner droomen. Prachtig thema voor een romanschrijver of een dramaticus. Ik dacht aan die scène uit ‘de Oorlog van Troje zal niet plaats hebben’ van Giraudoux, waar Hector en Ulysses samen vriendschappelijk keuvelen onder een prieeltje terwijl de krijg reeds in de lucht is.

Vreemd......

Het was de eerste maal na den wapenstilstand van 1918 dat Frankrijk het bezoek ontving van een Duitsch generaal. Vreemd, vreemd... Wie zou dat ooit gedacht hebben toen Hitler het bewind nam, toen hij één voor één de pagina's verscheurde van het Verdrag van Versailles, tot aan de laatste bladzijde, toen hij, de Joden verbannend, de Rechten van den Mensch schond waarvoor de Franschen vier jaren vochten, en toen Frankrijk geregeerd begon te worden door Blum en compagnie, die zoo gaarne advies inwonnen bij de uitgeweken redacteurs der Pariser Tageszeitung?

Tot overmaat van vreemdheid was die eerste Duitsche generaal geen aanvoerder van het land-leger, geen admiraal, maar de chef van het wapen waarvoor men met alle denkbare propaganda-middelen de Franschen een pathologischen schrik heeft trachten in te pompen vanaf den dag dat de Duitschers opnieuw vergunning kregen om vliegtuigen te bouwen. Met ontelbare krantenartikelen, boeken, films, gedichten, tooneelstukken, affiches, redevoeringen, geleerde verhandelingen en populaire tractaatjes heeft men tien jaar lang gepoogd de Franschen een verlammende, ontzenuwende psychose in te enten met de bacteriën en gifgassen van allerlei soort gevleugelde bommen, made in Germany. Het is niet gelukt. Doch er waren maanden dat men niet zonder beklemming de oogen kon richten naar het nachtelijke uitspansel. En ziedaar de commandant van dat vreeswekkende, afgrijselijke, gruwelijke verdelgingstuig kameraadschappelijk op visite te Parijs, juist in de stad welke sedert eeuwen door de profeten, de sibyllen, de horoscooptrekkers bedreigd wordt met het vuur uit den hemel.

De maat nog niet vol

Daarmee was de maat der verrassingen nog niet vol. Milch reisde als een regeeringspersoon. De Fransche gezant André François-Poncet had hem te Berlijn uitgeleide gedaan bij zijn vertrek. In Le Bourget werd hij opgewacht door den bevelhebber der Fransche luchtmacht en diens gansche Staf, de vertegenwoordigers van verschillende ministers, een remplaçant van den President der Republiek, beroemde piloten, journalisten, fotografen, cineasten. Als Milch en Udet in uniform uitstappen staat langs een rij van bombardiers een bataljon klaar om de wapenen te presenteeren. Een fanfare blaast Deutschland über Alles en de Marseillaise, die door Milch aangehoord worden met het militair saluut. Op dezelfde wijze salueert hij de Fransche vlag. De minister van Luchtvaart Pierre Cot, met hart en ziel verknocht aan de Soviets, biedt hem een banket aan. Samen heffen zij hun champagne-glas op, zij klinken, en met den beminnelijksten glimlach drinken Milch en Cot op elkaars welvaren, terwijl het roerende tafereeltje vereeuwigd wordt door de camera's.

Nog verbazender

Hoe langer hoe verbazender. Als de officieele plechtigheden geëindigd zijn, gaat Milch met zijn gevolg in het vliegkamp van Reims de oefeningen bijwonen van een deel der Fransche luchtvloot. Hij maakt een toertje door de voornaamste luchtbases. Hij bezichtigt fabrieken van motoren en vliegtuigen. Hij bezoekt laboratoria. Hij ontmoet de interessantste persoonlijkheden van het Fransche luchtwezen. Kortom, Milch, de dubbelganger van Goering, vertoeft zes dagen in Frankrijk, wordt overal rondgeleid, inspecteert alles met vakkundigen blik, vindt alom de deuren geopend en mag naar believen neuzen in hoekjes en gaatjes.

Aan den veiligsten, intiemsten bondgenoot zou niet meer eer betuigd kunnen worden, tegemoetkoming, inschikkelijkheid en vertrouwen. In zijn noodzakelijk verband gezien lijkt dat allemaal een fabel. Vooral wanneer men in ditzelfde perspectief het krantenbericht leest dat de krijgsraad van Nancy op 5 October - in de week van Milch's rondtocht - een Fransch kanonnier heeft veroordeeld tot twintig jaar gevangenisstraf omdat hij de mobilisatie-plannen van de Lauter, belangrijk verdedigingswerk aan Frankrijk's Oostgrens, voor 7000 francs verkocht had aan Duitsche spionnen! Zeven duizend francs is een bagatel. Voor minder nog dan dit peulschilletje vergaarde Generaal Milch zonder eenige moeite een stapel inlichtingen, waarop spionnen dikwijls vergeefs azen en die simpele kanonniers betalen met de verwoesting van hun leven.

Sterk of lichtvaardig?

Het procédé is edelaardig, idealistisch, en zoowel een Don Quichotte waardig (misschien zelfs zijn schildknaap) als elken ridder sans peur et reproche. Kan men zich echter het omgekeerde voorstellen? Kan men zich verbeelden dat de Duitschers reciprociteit zullen betrachten en Generaal Féquant, bevelhebber der Fransche luchtmacht, uitnoodigen op een soortgelijke tournée door de vliegkampen van Duitschland? Tot nader order mag men hieraan twijfelen, zonder hun daarom ongelijk te geven. Want om een methode toe te passen die perslot beduidt ‘kijk, dat hebben we voor 't geval u de lust mocht bekruipen om in Frankrijk een ander bezoek af te steken’ moet men zeldzaam sterk of zeldzaam lichtvaardig zijn.

Maar aangenomen dat de Franschen zich sterk genoeg voelen om zoo open kaart te spelen (direct na het bezoek van Mussolini aan Hitler), zijn ze in werkelijkheid slagvaardig en in staat om een eventueelen aanvaller door het passeeren eener revue voorzichtigheid in te boezemen? Van alle buitenstaanders is Generaal Milch waarschijnlijk de eenige die deze vraag kan beantwoorden, oneindig beter dan het gros der Franschen, beter dan de doorsnee-amateurs, en op den koop toe beter dan de competente vaklieden.

Krakeel

Hier namelijk weet men niet meer wat te denken. Na de beschamende nederlaag welke de Franschen geleden hebben in den wedren Parijs-Damascus is een vervaarlijk krakeel losgebroken tusschen de optimisten door dik en dun, en de pessimisten van hoe langer hoe erger. De eenen kammen alles op of praten alles goed. De anderen halen alles neer om af te breken tot den grond. Over en weer jongleeren zij met cijfers die onbetwistbaar schijnen, doch elkaar vierkant tegenspreken. Beurtelings rijzen de haren te berge van ontsteltenis en beurtelings ontwaakt men opgelucht uit een nachtmerrie.

Voor de zwartkijkers is de heele Fransche luchtvaart zooveel waard als oud roest. De blijgeestigen houden haar voor opperbest, prima, onoverwinnelijk.

Beide partijen hebben hun specialisten ter hulp geroepen die even knap goochelen met getallen en prestaties als de dilettanten. Doch ook de beweringen der deskundigen druischen tegen elkaar in. Waar schuilt de waarheid?

Een gulden middenweg tusschen schijn en wezen, tusschen theorie en practijk, tusschen op papier en in de lucht, is onvindbaar. Niemand kan er nog wijs uit worden.

Deugt het Fransche vliegmateriaal voor de helft, voor driekwart, in zijn geheel? Is het voor een vierde, voor twee derde onbruikbare rommel? Men begrijpt er niets meer van. Men weet alleen met stelligheid dat alle records voor Frankrijk verloren gingen op drie na, dat de luchtvloot zooals ze reilt en zeilt schrikbarende sommen gekost heeft en dat de fabrieken werken met een vertraging welke nergens geduld zou worden. Voor het overige blijken zelfs de vaklui in het volslagenste duister te tasten.

Gelijk bijna alles wat op 't moment in Frankrijk door de nevels en rookwolken heendringt zijn deze disputen weinig opbeurend. Doch in het geraas der twisten wordt de ommegang van Generaal Milch nog veel zonderlinger en merkwaardiger.

[verschenen: 21 oktober 1937]