Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Bommen en contra-bommen

Wat de Fransche politie doet om de aandacht af te leiden

Parijs, 22 September [1937]

Als de Fransche politie met een opzienbarend geval in de maag zit, zoekt zij gewoonlijk een afleiding in een tragische gebeurtenis, ontleend aan de gemengde berichten. Dat is klassiek en niet overmatig lastig. Onder een warmbloedig volk kan men met het grootste gemak elken dag een drama sprokkelen, dat, wanneer 't in de kranten opgediend wordt met de behoorlijke typografische versiersels, de lezers voldoende doet huiveren en gruwelen om de aandacht der ‘publieke opinie’ bezig te houden in een richting waar de overheid geen netelige verrassingen hoeft te duchten.

Het systeem, in zwang gebracht na den oorlog, bleek langen tijd probaat. Gelijk de meeste verschijnselen echter van menschelijken oorsprong is het onderhevig aan de biologische wet die wil dat een revolutie b.v. niet langer kan woeden vijftien jaren, dit is de duur der maximum-activiteit eener generatie, en sinds een poos reeds toonde de afleidingsmethode onmiskenbare teekenen van verslapping. De vindingrijkheid der dramaturgen raakte uitgeput. De reageervermogens van het publiek verflauwden. De meeste lieden begonnen het foefje te snappen, en ten laatste was men van beide kanten beu geworden van tragiek. Men wachtte slechts op een geschikte gelegenheid om de proef te nemen met iets anders. Als het tragische niet meer lukte, meende men, zou misschien het komische slagen, of het melo-dramatische, en de schaterlach zou den griezel tenminste provisorisch kunnen vervangen.

In nevels

De gelegenheid bood zich aan bij den bommen-aanslag in de buurt van den Triomfboog en het graf van den soldaat. Het was een affaire die geraas maakte tot in de uithoeken van het land en een stof opwierp waarvan de wolken onweerszwanger zouden zweven tot ze wegtrokken, wat weken, maanden kon duren, of tot ze verdreven werden. Reeds den tweeden dag verried het publiek een zeker ongeduld. Allerwegen en hoe langer hoe talrijker verhieven zich de protesten op het motief ‘De politie ontdekt dus nooit iets’, en zijn varianten: ‘alles wat ze doet loopt mis’, ‘waarschijnlijk vindt ze liever niets’, ‘ze is bang zich in de vingers te snijden’, en ‘hebben we daarvocr een politie die een hoop geld kost?’

Let wel dat de Franschen sinds 't begin van 't jaar wurmen in de benauwende nevels van fantastische en brutale misdaden (moorden, ontploffingen, diefstal van vliegmachines, verduistering van spoorwagens, enz.) die allen omhuld bleven met een ondoordringbaren sluier van geheimzinnigheid. Ongetwijfeld kunnen de zenuwen van het volk, gedeeltelijk verhard, gedeeltelijk afgestompt, nog meer verdragen. Doch de bommen-aanslag bij den Triomfboog werd verslimmerd door het feit dat het publiek er hoegenaamd niets van begrijpen kon (geen enkele veronderstelling, zooals ik schreef, bleek houdbaar) en naarmate het minder begreep zich des te feller geprikkeld voelde om er eenigszins wijs uit te worden. Onder dergelijke omstandigheden was een afleiding, een ontspanning dringender gewenscht dan ooit. En ditmaal zou de Franschman niet rillen doch gnuiven. Ook dat scheen afgesproken te zijn.

De Cagoulards

Zoo haalde de politie haar ‘Cagoulards’ voor den dag. Deze nieuwe uitdrukking stamt van ‘cagoule’, waarvoor wij jammer genoeg geen woord hebben, omdat het ding altijd bij ons ontbrak. Het is de wijde, lange mantel met gesloten kap, waarin gaten voor de oogen, die vroeger gedragen werd door de boetelingen, later door samenzweerders en het gilde der Ku-Kux-Klan, en soms nog bij processies, in Spanje, of in streken die lang verkeerden onder Spaanschen invloed.

Het is moeilijk zich een gezelschap Franschen voor te stellen in deze vermomming, de sarcastische, hyperrationalistische Franschen die met alles den draak steken, die alles in 't ootje nemen zoodra ze zich een beetje ontgroend wanen, en die de eersten zouden zijn om zich te amuseeren als zij elkaar ontmoetten in deze costumeering van bal masqué. Maar niettemin bestond het genootschap, zooniet onder den naam ‘Cagoulards’ of ‘Ridders van het Zwaard’, en zooniet in vastenavond-verkleeding, dan toch als organisatie en secte. Een afdoend bewijs daarvan is dat de oprichting der groep op 27 en 28 Juli 1936 bericht werd door de Action Française. Het was Charles Maurras zelf die de stichting van het genootschap aankondigde en zijn aanhangers voor de recruteering waarschuwde. De vereeniging namelijk ronselde haar leden na de ontbinding der nationale bonden hoofdzakelijk onder de heethoofden die zich met tegenzin plooiden naar de voorzichtige tactiek hunner aanvoerders. Om adepten te winnen hadden Cagoulards en Ridders van het Zwaard zelfs het gerucht uitgestrooid dat Maurras in eigen persoon deel uitmaakte van hun genootschap. Bijgevolg broeide het complot sedert ruim een jaar en ieder die zich niet wilde compromitteeren had overvloedig tijd om maatregelen te nemen tot dekking.

Men kan veilig gelooven, schijnt mij, dat de Fransche politie de kranten leest en dat een waarschuwing van zulk een caliber niet aan hun opmerkzaamheid ontging. Wanneer dus de politie al niet medewerkte aan de oprichting der Cagoulards - een geenszins onmogelijke hypothese maar die wij wegens haar vaagheid voorloopig ter zijde laten - de overheid kende de ‘samenzwering’ ontegenzeglijk in al daar détails. De politie trouwens heeft eigenmondig medegedeeld dat zij de gezworenen sedert enkele maanden nauw bewaakte. Zij ving daarmee aan na de vermoording van een verrader en de spoorlooze verdwijning van een ander lid der bende, vermoedelijk eveneens verklikker. Indien bijgevolg de bommen-aanslag bij den Triomfboog gepleegd is door Cagoulards en Ridders van het Zwaard, zou de politie persoonlijk aansprakelijk zijn voor de wandaad, hetzij door medeplichtigheid, hetzij door verregaande onachtzaamheid.

Tant de bruit...

Totnutoe lijkt dat allemaal bittere ernst. Het groteske en burleske begon bij de onthulling en werd voortgezet bij de instructie. Op de parodistische muziek van een ‘Marche des Cagoulards’ ontrolde zich in vliegende haast een scenario waarvoor een Walt Disney der politieprefectuur het onderwerp scheen ontleend te hebben aan de fabel van den berg die na een oorverdoovend spektakel zijn belachelijke muis baart. Alle kranten staken van wal met reusachtige titelkoppen. Voor de organen van het Front Populaire was er na 6 Februari 1934 geen euveldaad welke niet bedreven werd door de Cagoulards. Zelfs op het Ministerie van Marine, dat nooit brandde, hadden zij dien dag een vuur gestookt. In een handomdraaien werden de samenzweerders ‘de Cagoulards van Hitler’. Men deed honderden huiszoekingen. Men betichtte een generaal der luchtvaart, een lid der Parijsche Kamer van Koophandel, en een halven dag later moesten de beschuldigingen worden ingetrokken. Geen enkel exemplaar van 't grof wild waarop men misschien hoopte te jagen liet zich vangen. De groote visschen naar welke men hengelde ontweken allen 't net. De eenigen die zich lieten arresteeren waren vier onbeduidende figuranten, kornuiten zonder naam, zonder prestaties, en zelfs zonder verleden. Het eenige waarop men na honderden huiszoekingen bij de gevaarlijke terroristen beslag legde was in de apotheek van één der ‘Cagoulards van Hitler’ een fleschje wonderolie en een hoeveelheid picrinezuur! Dat werd met stemmen die luguber en onthutst probeerden te klinken afgeroepen in de officieele radio der Fransche Republiek. Het was of men de avonturen van den pochhans Tartarin de Tarascon las. Maar de geweldige jager die uittrok op leeuwen en nijlpaarden keerde terug met een dakhaas in zijn weitasch. Ieder schudde van 't lachen, zelfs zij die moesten lachen als de boer met kiespijn.

Als een nachtkaars...

Vandaag zijn Cagoulards en Ridders van het Zwaard weer onder water, tenzij Commandant Troncoso, de militaire gouverneur van Irun, die te Brest een onderzeeër kwam stelen wettig toebehoorend aan het gouvernement van Valencia, blijken zou tot het verschrikkelijke genootschap te behooren. Minder en minder echter schijnt de politie de bommenwerpers te zullen ontdekken.

En zij zal wat anders moeten verzinnen dan een onderwerp voor de liedjeszangers van Montmartre. Want méér zijn de Cagoulards niet en zelfs in het land waar men zegt Tout finit par des chansons, schijnt dat op 't oogenblik niet voldoende.

[verschenen: 5 oktober 1937]