Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Op een vulkaan

Het mysterie van den bommenaanslag te Parijs is nog altijd niet opgehelderd

Parijs, 15 September [1937]

Toen ik in den nacht van Zaterdag op Zondag den bommen-aanslag vernam welke in de deftigste wijk der Ville-Lumière en in twee verschillende straten de bureaux vergruizelde van den Bond der Groote Patroons en de Groep der Metaal-Industrie, ben ik naar mijn bibliotheek gegaan en heb op een afgelegen plank de Souvenirs gegrepen van Ernest Raynaud.

Wie perplex staat zoekt instinctmatig naar een precedent en een analogie. Ernest Raynaud nu, weinig bekend, was niet enkel een gevoelig, verdienstelijk dichter die volgens de mode van destijds de Faunen bezongen heeft, hun horens en hun bokspooten, maar hij oefende ook gedurende een kwart eeuw het ambt uit van politie-commissaris in een der rumoerigste buurten van Parijs. En vroeg of laat moest dat huwelijk tusschen een dichter en een politie-commissaris vruchten opleveren, welke zich onderscheidden door een zekere vreemdsoortigheid en die zich moeilijk in bepaalde vakken laten onderbrengen.

Totnutoe inderdaad is deze tweezijdige schrijver de eenige geweest die in geuren ven kleuren verteld heeft hoe zich eigenlijk de aanslag toedroeg welke op 9 December 1893 dezelfde opschudding veroorzaakte onder de Franschen als de helsche machines van heden. Er werd toen, 's middags vijf minuten over vieren, een bom geworpen in de Kamer terwijl de afgevaardigden zitting hielden. Het moordtuig ontplofte ter hoogte van de tweede tribune, verschillende personen wondend, onder wie de vermaarde Abbé Lemire, de eerste en laatste socialistische priester, doch niemand doodend.

Schrik

Het ding maakte meer lawaai dan ongelukken. De dader echter werd op staanden voet gearresteerd. Hij heette Vaillant, bleek anarchist te zijn, een lid der opgrijpbare, wijdvertakte bende die reeds menigen aanslag met doodelijken afloop op haar rekening had. Een jaar tevoren was haar chef, Ravachol, geguillotineerd, doch zijn organisatie zette haar ondergrondsche samenzweringen voort tegen een maatschappij die in de oogen der toenmalige revolutionnairen geen beter lot verdiende dan totale verdelging.

Ook toen reeds was het lastig de Franschen uit hun dolce far niente wakker te schudden. Om in beweging te komen hebben zij minstens een donderslag noodig en dan nog gekscheren zij dikwijls, zooals de atheïst, naast wie de bliksem insloeg terwijl hij op vastendag een spekstruif at: Beaucoup de bruit pour une omelette! Maar ditmaal was het ernst. Een bom in de Kamer, dat ging alle perken te buiten. De wetten die er waren werden toegepast. De wetten die ontbraken werden gestemd. In een ommezien verdwenen de anarchisten. Vaillant besteeg het schavot. De rest vluchtte over de grenzen, om kuit te gaan schieten in Barcelona, waar ze vandaag op hun beurt worden uitgeroeid, of veranderde van opinie, terugdeinzend voor wandaden welke de consequenties waren hunner theorieën.

Een complot

Zonder de mémoires van Raynaud echter, dateerend van 1923 en opgedragen aan Louis Barthou die zelf het slachtoffer werd van een aanslag, zouden wij nooit hebben kunnen gissen welke middelen geleid hebben tot zulke merkwaardige resultaten. Het was een politie-man, genaamd Puybaraud, die redeneerde: Aux grands maux les grands remèdes. Hij liet op het gemeentelijk laboratorium van Parijs een bom vervaardigen en speelde hem in handen van Vaillant, een zeer geëxalteerd, gemakkelijk te biologeeren karakter, maar zonder eenigen twijfel oprecht in zijn overtuigingen en die niets liever wenschte dan ze in praktijk te brengen met aanvaarding van alle risico. Het geheele scenario van een aanslag in de Kamer kon zonder moeite in de puntjes worden vastgesteld en gesuggereerd aan den mediummieken terrorist. Vandaar de betrekkelijke onschadelijkheid van het projectiel, een zevenklapper vergeleken bij de echte bommen die anarchisten bezigen. Vandaar misschien ook de bewonderenswaardige koelbloedigheid van den President der Kamer, die, terwijl de wolk van rook en stof nog niet was opgetrokken, met gewone, kalme stem de historische woorden sprak: ‘Mijne heeren, de zitting gaat voort.’ Tot heden evenwel weet men niet of hij in het complot was.

Na zulke verbijsterende, welgeslaagde en welverzwegen combinaties (er is voor de souvenirs van Raynaud niet de allergeringste reclame gemaakt, terwijl de mémoires van politie-commissarissen steeds met ophef worden aangekondigd) kan men zich in Frankrijk over niets meer verbazen, zelfs niet al zou de Eiffeltoren in de lucht vliegen. Men leest op het oogenblik in elken Franschen krant, en de regeering herhaalt het in den treure, dat de bom geen Fransch wapen is. Zooals men ziet wordt deze regel bevestigd door uitzonderingen.

Mogelijkheden

Laat mij echter ronduit bekennen dat ik geen bewijzen heb om uit precedenten van het verleden conclusies af te leiden voor de schokkende en schijnbaar hemeltergende gebeurtenissen van vandaag. Ik heb hoogstens aanduidingen die niet voor onbetwistbaar mogen gelden en slechts curieus zullen lijken. Men kan ze samenvatten in een kleine reeks vragen en antwoorden.

Wat voor tastbaar nut kon het hebben om twee onbewoonde kantoorgebouwen te doen springen? Geen enkel. Welk profijt kan getrokken worden, tegen de daders, uit de terreur, de paniek, de verontwaardiging welke, zeer handig georchestreerd, het publiek in de stad en in de provincie bevangen heeft? Al het denkbare profijt, tot boven het maximum, waarmee het gouvernement den aanslag verkiest te exploiteeren. Is het bijgevolg aannemelijk dat de Groote Patroons hun eigen bureaux lieten springen, gelijk sommige heel of half revolutionnaire bladen insinueeren? Neen, dat ware zuivere waanzin, want zij zouden alles wagen, hun laatste aasje vrijheid, hun bestaan zelfs als Patroons, voor een onbeduidende en bovendien zeer hypothetische winst, gesteld dat zij de schuld van den aanslag schuiven op hun tegenstanders, hetgeen de Patroons niet eens beproefd hebben.

Is de suppositie aannemelijker dat de antagonisten der Groote Patroons, communisten of socialisten, den aanslag beraamden en uitvoerden? Evenmin, en om dezelfde redenen. Zij zetten alles op 't spel en voor een miniem, problematisch resultaat. In geval van ontdekking, welke hen niet minder bedreigde dan de Groote Patroons, zouden zij als politieke partij naar den kelder gaan. Daar zij op het moment niet de Garde Mobile noch het Leger commandeeren, zouden zij slechts wapenen verstrekt hebben aan hun ergste vijanden, en bovendien de argumenten om ze te gebruiken. Zoo dwaas zijn noch de communisten noch de socialisten. En met zulke poovere middelen, een paar luidruchtige maar volmaakt nuttelooze ontploffingen, wordt geen revolutie geprepareerd of begonnen. Veeleer schrikt men daarmee een overheid die soest, wakker uit den dut, haar dwingend tot preventieve maatregelen, die elken lust, elke poging tot revolutie den kop indrukken.

Van vreemden oorsprong?

Kan het dan een geïsoleerd individu zijn, een heele of halve gare, die de bommen vervaardigde en ter plaatse bezorgde? Nog minder, want het maaksel der helsche machines en de gebezigde stoffen, in Frankrijk zoo goed als niet verkrijgbaar, wijzen aan dat de daders binnen of buiten de grenzen over volledige kundigheden en een uitstekend geoutilleerd laboratorium moesten beschikken.

Binnen of buiten de grenzen? Het is inderdaad denkbaar dat een vreemde mogendheid de Franschen tracht te wonden, te ondermijnen in hun moreel. De directeur van 't Parijsche Gemeente-Laboratorium heeft deze hypothese niet alleen laten doorschemeren, hij heeft ze met klem onderstreept. Vanaf den eersten stond, en alvorens uit het puin ook maar een fragmentje te hebben opgedolven van het materiaal waarvan de bommen gefabriceerd waren, verklaarde de laboratorium-directeur dat de Parijsche projectielen van hetzelfde merk en denzelfden oorsprong moesten zijn als de bom welke op 5 Mei sprong in een coupé van den trein Bordeaux-Vintimiglia, en als de bom welke 1 Juni door den Italiaan Guglielmo Cantelli te springen gelegd werd in den tunnel van Orbère, waardoor de Fransche spoorweg-verbinding loopt met Barcelona. Alles is mogelijk. Doch een vreemde mogendheid welke het Fransche moreel wenscht te knakken, zou niet alleen middelen bezigen, ridicuul in verhouding tot het doel, maar daarenboven middelen die precies het tegenovergestelde bereiken van wat beoogd wordt. Zou er één mogendheid zijn, aartsdom genoeg om de spreuk te veronachtzamen die zegt dat men slapende honden niet moet wakker maken? Welnu, tot heden is het voornaamste effect der bommen dat de Franschen zich de oogen uitwrijven.

Het precedent...

Alle motiveerbaar klinkende vragen voeren dus tot onhoudbare, of tenminste zeer onwaarschijnlijke stellingen. Totdat een dier onwaarschijnlijkheden waarheid blijkt, wat mij danig zou verwonderen, blijft daarom voor de logische analyse geen andere mogelijkheid open dan het precedent van 1893, en sommige der bovenstaande vragen bevatten de overwegingen welke heden ten dage (mutatis mutandis werd de situatie identiek) zouden kunnen nopen tot het doen afloopen (de bommen hadden uurwerken) van een kunstmatigen, en zelfs voor hard-hoorigen verneembaren wekker. Om hierover evenwel zekerheid te hebben, zullen wij dertig jaren moeten wachten en dan nog zal onze nieuwsgierigheid alleen bevredigd worden op voorwaarde dat ook vandaag in een of ander Parijsch politie-bureau een excentrieke commissaris sonnetten rijmt.

[verschenen: 28 september 1937]