Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Verpletterende nederlaag

Dat de Fransche militaire luchtvaart in de race naar Damascus het heeft moeten afleggen tegen de Italianen beteekende een groote slag voor het nationale prestige

Parijs, 25 Augustus [1937]

Zooals de Franschen zich in den vliegwedstrijd Istres-Damascus-Parijs hebben laten kloppen door de Italianen is het hun nog nimmer overkomen en werd nog nergens vertoond, in geen enkelen sport, oude of nieuwe.

Op een traject van ruim zes duizend kilometer vertrokken de Fransche machines ongeveer vier uur vroeger dan de Italiaansche en verschenen in den Parijschen hemel om-en-om drie uur later dan hun concurrenten. Het had velen een raadsel geleken waarom te Istres, het militaire vliegveld van Zuid-Frankrijk, uitstekend geschikt voor groote raids, gestart werd met zulke aanzienlijke tusschenruimten. Men begrijpt nu dat dit geschiedde om aan de verrassing te Parijs het penibelste van haar karakter te ontnemen en den omvang der nederlaag een beetje te verdoezelen voor het publiek. Ondanks deze voorzorgsmaatregelen was ze verpletterend. Gedurende het eerste deel van den wedstrijd, Istres-Damascus (2400 k.m. zonder tusschenlanding) hadden de Italianen gevlogen met een snelheid van meer dan 420 k.m. per uur terwijl de Franschen nauwelijks 330 haalden. Tegen cijfers kan men niet optornen. Alle theorie wordt grauw tegenover een onbetwistbaar getal. Bij zulke verschillen stond men verstomd, vernederd, verschrikt en verlegen. De overwinnende machines waren militaire vliegtuigen, bombardiers in dienst der vloot van den Duce (dien men voor zijn fatsoen verplicht was toe te juichen), en al hadden de Franschen hun gezamenlijke hangars en fabrieken doorsnuffeld van de kelders tot den nok, zij zouden op 't oogenblik niets gevonden hebben wat met een kans op succes daar tegenover gesteld kon worden, of daarnaast. Dit verklaart wellicht sommige aarzelingen en voorzichtigheden der buitenlandsche Fransche politiek, die op 't eerste gezicht onbegrijpelijk schijnen of overdreven.

Lamentaties

Bij dusdanigen afloop van een wedstrijd welken zij zelf hadden uitgeschreven is het land natuurlijk losgebarsten in lamentaties en jeremiaden. Want de Fransche luchtvloot, die zulke opzienbarende resultaten behaalt, op wier onverwelkbare lauweren men zoo veilig kan slapen en die bij herhaling door diverse ministers geproclameerd is als eerste van Europa (behalve die van Rusland gelijk Pierre Cot zei) heeft niet één, twee of drie milliard gekost sinds enkele jaren, maar tien, twaalf en misschien zelfs twintig milliard.

Op het budget tenminste dat volgens de heerschende gewoonte pas omstreeks 1945 of 1950 gecontroleerd en geverifieerd zal worden. Maar ook bij deze cijfers staat men met een mond vol tanden. Zooveel geld voor zulke poovere uitkomsten! Zoo superieur in de gebruikte middelen, zoo inferieur in het bereikte doel! Het was om te razen, te huilen van spijt en van woede. Ware de overwinnaar nog een Engelschman geweest, een Amerikaan, een Duitscher, een Hollander.

Doch de vlag te moeten strijken voor de Italianen, en juist nu, en op een gebied als de militaire luchtvaart, en zoo ontegenzeglijk, beslissend en afdoend! Lag het op den weg van Frankrijk om in een conjunctuur als de huidige (terwijl men elke week de zegevierende Savoia-Marchetti 79 boven Toulon en Marseille kan verwachten) aan het verfoeide fascisme zulk een éclatanten, opzichtigen triomf te bezorgen? Zelfs de zoogenaamde patriotten en pro-fascisten hebben den moed niet zich te verheugen over zulk een spoorslag voor het Italiaansche moreel, over zulken nieuwen stimulans voor een eigendunk die reeds last genoeg berokkent.

Het voorspel

Maar wanneer de uitslag van den wedren voor de Franschen een drama beduidt met al zijn onraad en misbaar, niemand kan beweren dat hij de verwikkelingen niet heeft zien aankomen of dat het débâcle der ontknooping hun onverhoedsch op het lijf valt. Het voorspel der tragedie dateert reeds van Balbo's Oceaan-vlucht, toen de Fransche jagers die de Italiaansche watervliegtuigen beleefdheidshalve een eind weegs wilden escorteeren boven Straatsburg, het eskader der zwarthemden niet konden bijhouden en beschaamd moesten achterblijven. Het was een bittere les en men zwoer beterschap. Na een pauze, waarin men zei gewerkt te hebben, ging het doek op over het eerste bedrijf: de wedren Londen-Melbourne. Met ophef kondigden de Franschen aan dat zij zouden deelnemen. Op den dag van het vertrek echter was geen enkele der Fransche machines gereed. Zelfs al waren zij klaar geweest, geen enkele bezat kwaliteiten om te wedijveren met den Komeet van Campbell of den Douglas van Parmentier.

Men jammerde, men zwoer wederom heilige eeden op de ministerieele bureaux en toog aan den arbeid. Generaal Denain, een man van rechts, ontwierp het scenario van het tweede bedrijf: de wedvlucht Parijs-Saïgon, die een repliek zou zijn - en een revanche - van Londen-Melbourne. Hoewel de hoofd-prijs een millioen bedroeg, behalve een gelijk bedrag voor aankoop van het overwinnend vliegtuig, was er geen enkel buitenlandsch mededinger (men heeft nooit begrepen waarom) voor deze interessante competitie en nimmer stonden de Fransche kansen schooner. Drie machines inderdaad vlogen uit op het afgesproken uur. Maar alle drie bleven onderweg steken. Geen der drie bereikte 't eindpunt. Dit fiasco verwekte nieuw geweeklaag en nogmaals deed men de plechtigste eeden.

Inmiddels werd Generaal Denain vervangen door Pierre Cot, een man van links, Front Populair in merg en been, van top tot teen anti-fascist, een der voornaamste clandestiene wapen-leveranciers van het Roode Spanje, en in altijd-durende verrukking voor de Soviets. Deze minister, even parmantig als lichtvaardig, even ondernemend als onbesuisd, even hoovaardig als incompetent, even onbekommerd als zelfverzekerd, meende Denain te moeten overtroeven en de wereld te kunnen verbluffen door de uitschrijving van den wedstrijd Parijs-New-York om de tienjarige herdenking te vieren van Lindbergh's overtocht en om in 1937 een memorabel feit te normaliseeren dat in 1927 fenomenaal geleken had.

Toen het reglement en de prijzen (vijf millioen) werden vastgesteld van dezen luchtren, bestond er op de gansche aarde nog geen vliegtuig dat berekend was om het vereischte traject te volbrengen met een aannemelijk veiligheidspercentage voor de piloten, en ten overvloede bestond er geen schijn van organisatie welke vanaf den grond, of vanuit de zee, de bestuurders leidt en waarschuwt. Vandaag trouwens, hoewel Engelschen en Amerikanen op die baan proefvliegen, bestaat noch de machine, noch de installatie, om het traject Parijs-New-York uitvoerbaar te maken zonder inhaerent levensgevaar en den tocht uit de categorie van avontuur te verheffen tot den rang van eenigszins garandeerbare reis. Met recht derhalve verbood het Amerikaansche gouvernement den wedstrijd en redde zoodoende een aantal piloten, aangelokt door de hooge prijzen, van een bijna zekeren dood. De Franschen incasseerden met gelatenheid dit bruuske maar volkomen gewettigde veto. Menigeen echter meent, dat de Amerikanen Pierre Cot een onwaardeerbaren dienst bewezen door hem te behoeden voor een affreus échec dat vele oogen tijdiger had kunnen openen.

Niet alleen was er geen enkele Fransche machine gereed, doch Cot zou ook de verantwoording gedragen hebben van de vermoedelijke, bijna onvermijdelijke slachtoffers zijner ijdelheid en onwetendheid.

Koppig

De minister, even koppig als hardleersch, gaf zich niet gewonnen en als remplaçant van Parijs-New-York decreteerde hij den wedstrijd Istres-Damascus-Parijs, met een hoofdprijs van anderhalf millioen. Zoo ensceneerde hij het derde bedrijf eener demoraliseerende en erbarmelijke handeling welke met onverbiddelijke logica op de voorgaande zou volgen. Hij kende immers het bestaan en de capaciteiten der Savoia-Marchetti 79 die dateeren van 1935. Hij wist dat de Franschen geen toestellen hadden om met dit type een redelijken strijd aan te binden. Hij wist ook dat de Italianen, die voor niets terugdeinsden om hun suprematie te bewijzen, met zes dezer vliegtuigen zouden uitkomen.

Hij wist verder ook dat de Franschen een machine op stapel hadden (de Amiot) welke theoretisch tegen de Savoia-Marchetti was opgewassen. Op zijn minst had hij den bouw van dezen weerbaren concurrent kunnen bespoedigen. In plaats daarvan echter sticht hij een onbeschrijfbare verwarring in de vliegindustrie door de nationaliseering der fabrieken, de gedwongen onteigening (met schadevergoeding) der constructeurs, de invoering der sociale reform-wetten, en de met dat alles onafwendbaar gepaard gaande verlamming der productie. Al behoeft men wegens de talrijke precedenten niet te gelooven dat een Fransche machine op tijd klaar geweest zou zijn, het is toch minstens paradoxaal dat een minister zelf de vertraging in de hand werkt. Want dit is het fnuikendste voor de reputatie van Pierre Cot: door de nationaliseering der fabrieken is niet meer een patroon aansprakelijk voor de geleden nederlaag doch de Staat in den eigen persoon van een minister.

Nieuwe eeden

Het lijkt illusoir om te hopen dat op dezen weg naar Damascus, Pierre of andere verantwoordelijke leiders, getroffen zijn door den lichtstraal die een Saulus in Paulus verandert, hoewel de klap insloeg als de bliksem. Het experiment kost de belastingbetalers drie millioen, plus de onschatbare ontnuchtering, plus enkele milliarden om den achterstand in te halen, doch de minister zal zijn portefeuille behouden. Men zweert reeds nieuwe eeden en in afwachting van nieuwe ontgoochelingen troost men zich met de prestaties van den Fulgur, een transport-toestel, zeer merkwaardige machine overigens (2 motoren van 900 p.k. en 12 passagiers), die de 6.200 k.m. gevlogen heeft met een gemiddelde snelheid van 294 k.m. per uur (landingen inbegrepen) terwijl de beste Italianen ‘slechts’ een gemiddelde snelheid haalden van 352 k.m. Doch de Bréguet-Fulgur is een handelsvliegtuig, de Savoia-Marchetti 79 een bombardier. Hetgeen niet de minste zekerheid geeft dat de overrompelingen zich op een kwaden dag zullen bepalen tot den verloren wedstrijd, en hetgeen niets wegneemt van de verbazing waarmee men aanschouwt met hoeveel lichtzinnigheid de Fransche ideeën verdedigd worden op een ministerie dat voor de handhaving en de vrijwaring van Frankrijk's ideëele posities een der hoofdrollen zal moeten vervullen.

[verschenen: 10 september 1937]