Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Lood om oud ijzer

Of in de taal van Frankrijk: Bonnet blanc et blanc Bonnet, dat is de beteekenis van Bonnet's decreten

Parijs, 31 Juli [1937]

Meer dan één filosoof heeft gezegd en herhaald: Er zijn wetten voor de maatschappij der mieren en der bijen. Hoe kan men wanen dat er geen wetten bestaan voor de samenleving der menschen en dat deze overgeleverd zouden zijn aan 't toeval hunner uitvindingen, hunner preferenties en/of hunner bevliegingen? Die wetten, als ze vergeten worden, of als men ze vrijwillig overtreedt, doen aan zich denken door de ergste catastrofen. Dat dit waar is, echt waar, ontwijfelbaar als de paal boven water, valt misschien nog moeilijker te bewijzen dan dat tweemaal twee vijf geeft. Het is wellicht een natuurlijke eigenschap der simpelste en belangrijkste waarheden, dat ze in de meeste gevallen niet alleen onbewijsbaar zijn, maar in sommige gevallen zelfs onuitsprekelijk, alsof 't ergens geschreven staat dat het nuttiger is voor den mensch zich eraan te branden. Dit tenminste is zeker wijl de ervaring der jongste twintig jaren het een dozijn keeren heeft aangetoond: iedere keer dat een menschelijke samenleving zich verzet tegen die onbekende wetten en probeert eraan te morrelen moet zij daarvoor boeten. Welk een stof tot overpeinzing! Veronderstel slechts een oogenblik of het zou kunnen dat juist daarom alle authentieke genieën welke het menschdom voortbracht, conservatief, ja zelfs aartsconservatief geweest zijn. Het formuleeren der kwestie maakt reeds duizelig. Het is de afgrond die den afgrond roept.

Doch halt met bespiegelingen in het ruimtelooze der zevende hemels.

De laatste die aan den lijve ondergaat hoe duur het te staan komt niet geloofd te hebben aan de realiteit van onwrikbare maatschappelijke verordeningen, of gewaand te hebben dat men veilig en straffeloos ermee kan gekscheren, de laatste die zijn hoofd stoot tegen een onverbiddelijke oppositie is de Franschman.

Collectieve paniek

In de tweede helft van Juni waren wij op het randje der collectieve paniek. Een klein duwtje en alles stortte ineen als bij een aardbeving. Niet de eerste de beste beweert dat, niet een van hen die sinds dertien maanden de ondankbare rol van ongeluksprofeten speelden, maar Léon Blum in eigen persoon. Er was na een jaar socialisme nog tien millioen in kas terwijl men meer dan honderd millioen noodig had per dag. Alles begon te beven, te schudden, te wankelen onder het effect eener vreemde resonans gelijk bruggen kunnen waggelen onder den cadans van een marcheerend regiment.

Er was direct hulp noodig en plotseling begon ieder te schreeuwen om een redder gelijk de kikkers kwaken om een koning. Na den wereldoorlog hebben wij dit reeds vijf, zesmaal bijgewoond in Frankrijk, hetgeen wederom de vraag zou motiveeren: waartoe dienen filosofen? Waartoe dienen zelfs redders? Maar de helper verscheen en hij heette Georges Bonnet. Hij deed wat alle vorige redders gedaan hadden en ving aan met het expedieeren van een reeks decreten, een reeks welke de Franschen, die de gewoonte reeds beet hebben ‘een trein’ noemen. De eerste dezer treinen reed binnen op 10 Juli; de tweede gisteravond. Het is waarschijnlijk de laatste niet en men wacht op een derden. De volmacht waarmee de redder werd toegerust duurt tot ultimo Augustus.

Penitenties

Wat de straf-decreten bevatten aan penitenties hebt gij ongetwijfeld gelezen in de telegrammen. Gelijk de vrouw uit het Grieksche heldendicht die 's nachts uitrafelde wat zij overdag geweven had en zich elken morgen overnieuw voor 't getouw zette, zoo breekt Bonnet af wat Auriol optrok en bouwt voort waar Laval ophield, in afwachting dat hij zelf onttuigd zal worden door een opvolger. In den eersten trein betaalt de gezamenlijke natie een toeslag van twintig procent op de vroegere tarieven. De belasting op alle inkomens boven de 20.000 francs worden verhoogd met een vijfde. Wie een stuk land koopt of verkoopt is voortaan een derde van den prijs verschuldigd aan den fiscus.

De roerende goederen worden bijna even hardhandig toegetakeld: wie een coupon knipt en incasseert staat 24% af aan den ontvanger. Tabak, telefoon, telegraaf, postzegels, spoor, ondergrondsche, autobus, water, gas, electriclteit, slaan eveneens op met tien à twintig procent. Enzoovoort. De tweede trein vernietigt een menigte credieten welke Blum en Auriol hadden uitgekeerd op papier. Een hoop wordt geannuleerd, sommigen gereduceerd. Na bezuinigd te hebben hier en overbelast ginds, na gesnoeid en getaxeerd te hebben tot wat hem een maximum leek, kwam Georges Bonnet tot de slotsom dat de tekorten welke het volgend jaar uit leeningen moeten worden gedekt ‘slechts’ 26 milliard zullen bedragen. Zes-en-twintig milIiard. Dat is het officieele cijfer en zal 't blijven zoolang er niets bijkomt.

Wat er niet in staat

Na dit korte résumé kunnen wij ons beperken tot hetgeen de decreten niét bevatten. Zij hadden bericht het ontslag van Lebeyrie als gouverneur der Banque de France en zijn vervanging door den onder-gouverneur Pierre Fournier. Labeyrie's voornaamste talent bestond in 't opsteken der vuist terwijl Fournier een technicus is die van trap tot trap de graden doorliep der financieele hiërarchie. Maar de decreten vermeldden niet dat Georges Bonnet liever nog dan den technicus Fournier den expert Baudoin had geplaatst aan 't hoofd van 't Fransche emissie-instituut, welke benoeming afketste op de voorwaarden die Baudoin meende te moeten stellen aan zijn minister.

Een dezer voorwaarden was een soepeler, rationeeler toepassing der veertigurige, vijf-daagsche arbeidsweek. Bonnet ging met Baudoin hieromtrent accoord.

Hij zag zich echter genoodzaakt te weigeren onder pressie van Blum, vice-president van het ministerie dat tracht te repareeren wat hij bedierf, en Paul Faure, socialistisch Minister van Staat, dezelfde die een kameraad, wiens vrouw hij begeerde, opsloot in een krankzinnigengesticht na hem een hoogen post te hebben aangeboden in de koloniën. De decreten verzwijgen eveneens dat de minister-president massieve bezuinigingen afkondigt en dat de minister vice-president in 't openbaar preciseert dat die bezuinigingen zuiver denkbeeldig zijn, dat niemand een cent erbij zal inboeten.

Zulke onverbloemde cacophonie in een ministerie is zonder twijfel geen degelijke waarborg voor harmonische samenwerking en welslagen. Doch al was het Blum mogelijk te zwijgen, of al kleurde hij pour le besoin de la cause niet wit wat zwart is, het zou niettemin uit de geweigerde revisie der veertig-uren voldoende blijken dat het essentieele van den geschapen toestand bij het oude blijft. Bonnet poogt de kwaadaardige gevolgen van een averechtsche, tegennatuurlijke politiek teniet te doen, te ondervangen, te neutraliseeren.

Het is hem echter niet geoorloofd het euvel te bestrijden in een zijner voornaamste oorzaken. Het is hem zelfs verboden daarover te reppen. Zoo ziet hij zich genoopt een land te overstelpen met draconische belastingen, dat Blum, Faure en consorten systematisch beletten op normale, rendabele manier te produceeren. Het nadeelig saldo der handelsbalans over Juni 1937 bedroeg 1.709.983.000 francs. Over de eerste zes maanden van dit jaar 9.247.266.000 francs. Dat zijn negen milliard koopwaren van welke de Fransche arbeiders de salarissen derven omdat zij niet concurreeren, en zoowel de socialisten als de communisten vinden dat gezond.

Een kleinigheid...

Een kleinigheid welke de decreten eveneens veronachtzamen is de wijze waarop de 26 milliard verschaft zullen worden welke het volgend jaar ontbreken. Een leening is eer uitgeschreven dan ingeteekend bij het ongunstige klimaat dat voor zulke operaties heerscht in Frankrijk. Tardieu heeft gevraagd waar de acht milliard beland zijn welke in Maart bijeengetrommeld werden voor de nationale bewapening en welker patriottische aanwending plechtig gegarandeerd werd door de hoogste geestelijke en wereldlijke autoriteiten. Hij kreeg geen antwoord. Zijn vraag werd in Le Matin hervat door Jean Montigny, den luitenant van Caillaux. Tot dusverre kreeg hij evenmin bescheid. Wat voor redenen zou Bonnet hebben om te zwijgen, wanneer die som werkelijk werd besteed aan het doel waarvoor zij werd ingezameld? Geen enkele, behalve dat het bedrag verspild kon zijn aan uitgaven welke frauduleus zouden moeten heeten. Hoe dan ook, dat belooft prachtige polemieken, vermoedelijk sensationeele onthullingen en schept nu reeds voor de aanstaande leeningen een onadembare atmosfeer.

In ieder geval, wie bij het verschijnen van den redder Georges Bonnet een psychologische schok verwachtte, onmisbaar voor een redresseering der Fransche financiën, komt bedrogen uit. In 1926 bouwde men spontaan en rotsvast op Poincaré. In 1934 vertrouwde men naievelijk op Doumergue. In 1935 geloofde men nog een tikje aan Laval. Maar heden gelooft niemand meer aan Bonnet en evenmin aan Chautemps. Waarom niet? Omdat de helft van hun ministerie tegen hen is. Omdat de voerman zus wil doch de werkelijke chefs der meerderheid zoo. Want niemand heeft wat geleerd van een jaar ervaring. Niet één vergissing is ronduit erkend. Geen sterveling voelt iets als schuld, berouw, spijt, wroeging, schaamte. Men zit midden in een onontwarbaar afschuwelijk bankroet en elk der verantwoordelijken, de socialisten niet 't minst, kijkt even parmantig verwaand, zelfverzekerd en voldaan om zich heen. Men betreurt geen enkele dwaling. Het idee van domheden begaan te hebben komt niet eens in de koppen op. Integendeel, men beraamt nieuwe. En het zou een waar mirakel zijn wanneer met een dergelijke mentaliteit de Franschen niet bleven voortsukkelen, van lieverlede een beetje lager zinkend en een beetje vaster aan den grond rakend. Het eenig merkbare resultaat der decreten van Bonnet zal zijn dat de kommer, de misère, de ruïne en allerlei soort van tribulaties twintig procent duurder betaald zullen worden dan voorheen. Behoudens dat is de heele financieele restauratie lood om oud ijzer, van den regen in den drup, of in de taal van het land: Bonnet blanc et blanc Bonnet.

[verschenen: 14 augustus 1937]