Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een masker valt

Het bekend worden dat de La Rocque geld kreeg van Tardieu beteekende voor hem een geduchte slag

Parijs, 27 Juli [1937]

Wie voor een verbetering of wijziging in de Fransche zaken eenigszins bouwde op Colonel de La Rocque moet voortaan elke hoop laten varen. De leider van de P.S.F. (Parti Social Français) heeft nog meer dan twee millioen dwepende aanhangers achter zich, bereid om voor hem door het vuur te gaan of duizend andere dooden voor hem te sterven. Maar sinds verleden week is de colonel een verloren man. Hij staat nog stevig overeind als een standbeeld op zijn voetstuk. Doch van de bouten die hem vasthouden zijn de moeren losgeschroefd. Met de neerhaling is begonnen. De Franschen kennende, en als axioma aannemend dat zij niets ten halve doen, durf ik gerust voorspellen dat zij de afbraak tot het uiterste zullen doorzetten. Vandaag heeft de colonel nog de keus tusschen twee kwaden. Of zich gewillig laten rangeeren in het magazijn der afgedankte requisieten. Of met geweld opgeruimd te worden en verbrijzeld als iemand die in den weg staat. Zijn vonnis echter is geteekend. Op de eene manier of op de andere zal hij verdwijnen alvorens dit jaar ten einde loopt.

Dat gebeurde zonder ophef en zonder lawaai. Zóó confidentieel dat de groote pers tot nu toe met geen woord repte over een affaire welke de geheele Fransche natie in spanning houdt. Gelijk in alle gevallen waar een executie wordt voorbereid opende een weekblad de vijandelijkheden. Bij Stavisky was 't ‘Aux Ecoutes’. Bij Salengro was 't ‘Gringoire’. Bij colonel de La Rocque is het ‘Choc’, organe de toutes les forces françaises zooals het zich in alle bescheidenheid aankondigt. Het heeft 't formaat en den omvang van een krant van acht pagina's, bijna geen advertenties (wat zeggen wil dat het niet van eigen middelen kan leven) verschijnt op Donderdag en wordt geredigeerd door Maurice Guillaume, rechterarm van wijlen Maarschalk Lyautey in Marokko, eveneens kolonel en diens echtgenoote, mevrouw Germaine de Keratry-Guillaume.

Het werd opgericht in het laatste kwartaal van 1935 en voert vanaf zijn eerste nummers een hardnekkige campagne tegen de hoofdstroomingen der Fransche politiek.

Het begin van het einde

Op 8 Juli j.l. publiceert ‘Choc’ een open briefje van een zestal leden van de P.S.F. (de voormalige Croix de Feu) die colonel de La Rocque uitnoodigen om formeel te verklaren dat hij nimmer officieele of occulte subsidies ontving van politieke personages. Volgens de statuten zijner partij is het hem verboden dergelijke ondersteuningen te aanvaarden, noch van het gouvernement, noch van de provincies, noch van de gemeenten. Tegenover geruchten die de ronde doen, tegenover pertinente beschuldigingen welke zij sinds eenigen tijd vernemen, bezweren en sommeeren de onderteekenaars hun chef om met een categorische logenstraffing den laster te ontzenuwen. Zoowel zijn eer als de hunne kan zich niet meer vergenoegen met zwijgen, met een halfslachtig bescheid, maar eischt een ondubbelzinnige verklaring.

Dat had het air van niets, hoogstens van een familie-twist. Dat was niettemin het begin van het einde. Men wachtte een week op 't antwoord van den colonel, opperbevelhebber van ruim twee millioen ‘fascisten’, die juist een paar dagen te voren voor het bedrag van negen millioen ‘Le Petit Journal’ gekocht had van Raymond Patenétre, multi-millionnair, ex-minister en lid van het Front Populaire. Het antwoord kwam niet. De colonel bleef doof als een pot en stom als een visch.

Toen stapte Pozzo di Borgo naar André Tardieu. Pozzo di Borgo is hertog, spruit van een oud Corsicaansch geslacht dat een der onverzoenlijkste tegenstanders voortbracht van Napoleon, en schonk het grootste deel van zijn fortuin aan de beweging der Croix de Feu. André Tardieu trok zich vrijwillig, hooghartig en met walging terug uit de politiek na dertien maal minister geweest te zijn der Republiek. Hij is de meest gehate man voor het officieele en parlementaire Frankrijk, dat hij als franctireur onverdroten blijft bestoken met boeken en geschriften die des te meer pijn veroorzaken daar ze in hun koelbloedigheid onweerlegbaar zijn. Wanneer Tardieu geen ongeluk overkomt (een ongeluk is gauw gebeurd) heeft hij alle kans zijn leven te bekronen als een Clemenceau, als een dier machtige, onverhoedsche figuren welke het Fatum voor Frankrijk altijd in reserve houdt.

Onthulling

De vraag welke Pozzo di Borgo aan Tardieu voorlegde luidde letterlijk als volgt: ‘Is het juist, Mijnheer de President, dat u La Rocque onderhouden hebt uit de geheime fondsen?’

Geen enkel minister, in functie of in ruste, zou aan een dergelijk verzoek om inlichtingen gehoor hebben gegeven. Allen hadden het ontweken of afgewimpeld. Allen hadden zich solidair gevoeld met het Bewind. Want de Geheime Fondsen zijn verboden terrein, res sacra. De minister die ze uitdeelt is alleen verantwoording schuldig aan den President der Republiek. Er bestaat geen andere boekhouding van dan de lijst welke de minister bij 't einde van zijn ambt ter hand stelt aan het staatshoofd en die na min of meer vluchtige inzage aanstonds verbrand wordt onder de oogen der betrokken personen.

Tardieu echter antwoordde: ‘Zoolang ik minister was van Binnenlandsche Zaken overhandigde ik de La Rocque aan 't einde van elke maand een enveloppe die twintig biljetten van duizend bevatte.’

Hij ging nog verder: ‘Toen het ministerie waartoe ik behoorde omvergeworpen was gaf men mij in de nieuwe combinatie de portefeuille van Landbouw. Op verzoek van de La Rocque stelde ik hem voor aan den nieuwen minister-president, die, gewiekster dan ik (het was Laval) de maandelijksche subsidie reduceerde tot 10.000 francs.’

En ziehier, uit den mond van Tardieu, het toppunt: ‘Dertien maanden later, toen ik op mijn beurt weer minister-president geworden was, zag ik wederom denzelfden de La Rocque, die niet alleen naar de hervatting solliciteerde onzer financieele relaties, welke hij verkreeg, maar die me wegens geleden schade een beschikking van terugwerkende kracht vroeg. Dertien maanden à 10.000 francs dat maakte 130.000 francs, wat ik afrondde tot 150.000 francs, welke hem op staanden voet werden uitgekeerd.’

Een aanslag

Tardieu is niet iemand die praat in 't honderd weg. Hij heeft niet den geringsten lust zijn eigen lendenen te breken in een tournooi waar voor beide combattanten alles op het spel staat, het leven en de eer. Heilige eeden, ontkenningen, de bewering dat hij Tardieu nooit gekend heeft, kunnen derhalve niet voldoende geacht worden om colonel de La Rocque schoon te wasschen van het brandmerk dat een minister hem openlijk in den schouder drukt. Sedert een jaar werden de wetten tegen den laster danig verscherpt en zoowel tegenover zichzelf als tegenover zijn partij heeft de colonel den plicht om de Justitie niet te ontwijken. Blijft hij weigeren zijn betichter voor de rechtbank te dagen (de La Rocque voerde en won reeds menig smaad-proces) dan stelt hij zich bloot aan verdenkingen waarvan de ernst alleen verwaarloosd kan worden door de fanatieksten en de verstoktsten zijner volgelingen. Men zal hem echter zonder twijfel weten te dwingen om zich niet enkel te verdedigen met uitvluchten en smoesjes.

Zoodra ‘Choc’ met zijn beschuldigingen verscheen redigeerde Pozzo di Borgo een communiqué (niet opgenomen door de groote dagbladen) waarin hij mededeelde, 1^o dat hij Goddank een uitstekende gezondheid genoot, 2^o dat hij niet den minsten trek had zich te zelfmoorden, 3^o dat in geval van moord, zelfs handig gegrimeerd, zijn dood gewroken zou worden, 4^o dat hij zich ondertusschen rekende tot hen die den physieken dood verkiezen boven een moreelen dood veroorzaakt door onteering en schande. Klaarblijkelijk weet de hertog wat hij voor vleesch in de kuip heeft. Inmiddels werd Maurice Guillaume, directeur van ‘Choc’, die stapels dreigbrieven ontving en minder voorzorgsmaatregelen trof dan Pozzo di Borgo, het slachtoffer van een mislukten aanslag. Als deze wandaad verordend zou zijn door Graaf de La Rocque of door den Staf der P.S.F. getuigt ze van een grenzenlooze botheid. Is de aanslag daarentegen ‘gegrimeerd’ dan zou hij slechts de grimmigheid verraden van het offensief dat tegen de La Rocque is opgezet. Wij opperen deze laatste veronderstelling uitsluitend in een drang naar onpartijdigheid. Maar zoowel van 't een als van 't ander gezichtspunt beschouwd maken de wonden van Guillaume de positie van de La Rocque hachelijker. Elke schram welke zijn aanklagers wordt toegebracht is een houw in zijn geknakt prestige. Let iemand echter die in 't nauw zit op zulke evidente waarheden?

Wat beteekent dat alles?

Laten wij een oogenblik anticipeeren op de schuld van de La Rocque om het belang der affaire in 't volle licht te zetten. De generaal der Fransche fascisten, de aspirant-dictator, verkoopt zijn diensten aan het gouvernement der Republiek dat hij kwansuis bestrijdt. Door dezen handel verdienen de Republikeinsche staatslieden prima onze oprechte en matelooze bewondering.

Wat evenwel kunnen wij secundo afleiden uit den koop? Dat de La Rocque aangewezen was om een volksbeweging, gevaarlijk voor het Bewind te kanaliseeren, te neutraliseeren, te manoeuvreeren naar een dood spoor. Of dat colonel de La Rocque behalve voor deze bezigheid, op den koop toe gebruikt is als boeman, als vogelverschrikker, om een alliantie der drie heterogene partijen, die het Front Populair vormen, te bevorderen, te vergemakkelijken, te verhaasten. In beide hypothesen wordt de La Rocque een verrader die nergens zijns gelijke vindt, maar wien alles gelukt is. Beide hypothesen hebben ten overvloede het voordeel dat zij verduidelijken waarom een aanvankelijk zeer energieke nationalistische stormloop in Frankrijk verzandde. Alles wat in de tactiek van den colonel voor onoplosbare raadselen plaatste, zijn talmen, zijn snoeven, zijn dralen, zijn bluffen, zijn mobilisaties, zijn défilé's, zijn oefeningen in den nacht of in den vroegen morgen, alles wordt plotseling glashelder en volmaakt begrijpelijk. Elk zijner daden verrichtte colonel de La Roque in service commandé, op order van zijn gouvernement.

Wat echter moet, parallel daarmede, afgeleid worden uit het feit dat mannen als Tardieu (die de La Rocque salarieerde van af 1932) dat mannen als Pozzo di Borgo en colonel Guillaume, het oogenblik gekomen achten om colonel de La Rocque van zijn voetstuk te werpen, om hem, die voor de brave en bedotte lieden het nationale geweten belichaamde, te verlagen tot marionet en lakei van het gouvernement, en hem ten slotte den strop om te doen? Waarschijnlijk dat er veranderingen op til zijn. Zeker dat gewichtige veranderingen dringend noodig geoordeeld worden in sommige sferen.

[verschenen: 10 augustus 1937]