Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Fransche crisisklucht

‘Er zijn momenten, dat het niet past de kegels om te werpen, men moet ze anders opzetten’.

Parijs, 23 Juni [1937]

Herleid tot het essentieele en ontdaan van tierelantijnen is de kleine crisis-comedie afgerold volgens een scenario waarin men een zekere bizarre originaliteit niet kan loochenen. Het is evenmin mijn schuld als mijn verdienste wanneer 't zou kunnen dienen tot schema van een parodistische sketch zonder woorden, gelijk men er tegenwoordig danst in ballet-vorm tusschen kakelbonte, schreeuwende décors van prentenboeken.

Op eens merken Blum en Auriol, de Sinterklaas en het Kerstmannetje van den Franschen arbeider, dat zij tweemaal meer hebben uitgegeven dan er binnenkomt.

Zij hieven dus met een deerlijk misbaar de handen ten hemel en riepen een kabinetsraad samen. Er valt geen minuut te verliezen, zeiden zij, het geld is op. Wij moeten direct vijf milliard nieuwe belastingen hebben om het einde der maand te halen. Als wij de tabak een beetje duurder maken, de lucifers, de postzegels, de trein, de wijn, en de benzine komen wij juist toe.

Het effect dat Blum en zijn Auriol van deze woorden verwachtten bleef niet uit. De helft van het ministerie [= kabinet] zette een keel op en luchtte haar misnoegen in de elegantste termen. Zij hadden niet den minsten lust om hun nek te breken over impopulaire maatregelen na luilekkerland voorgespiegeld te hebben aan de gansche natie. Vooral de radicalen vloekten, raasden en de kabinetsraad barstte uiteen in drie schismatieke groepen welke afzonderlijk gingen beraadslagen. Dat was nog nooit vertoond en beloofde sport.

Dat kon niet

Wat te doen, lamenteerde het gescheiden trio dat men van de wereld had afgesneden om hun te verhinderen gemeenschap te hebben met de Beurs. ‘Alsof er geen telefoon bestond!’ gnuifden de journalisten aan de sleutelgaten.

Na een ruim half uur verkregen de ministers hun bezinning en hun aplomb.

Zij vergaderden wederom broederlijk vereend. Hoor eens, zei een radicaal tot Blum-Auriol, die vijf milliard zijn nonsens. Ten eerste beginnen ze pas te rendeeren over zes, acht maanden, als ze rendeeren, en we hebben de duiten noodig op staanden voet. Ten tweede, hoe groot is jullie deficit? Veertig milliard. Evenveel als de normale inkomsten. En niet alleen veertig milliard voor dit jaar, maar ook veertig milliard voor het volgend en volgend jaar, wanneer 't ondertusschen geen vijftig wordt. Wil je heusch de menschen wijsmaken dat je een gat van veertig kan stoppen met een prop van vijf?

Auriol stoof op en sputterde: Alsof we dat niet wisten! Maar heb je wat beters? Gelukkig kwam Blum daar tusschenbeide anders ware het kabinet opnieuw uiteengesprongen. Een oogenblikje kalmte, zuchtte hij en streek met de hand over zijn vermoeide voorhoofd. Vijf milliard per jaar als er ruim drie te kort komen per maand, dat is belachelijk. Wij zouden ons ridicuul maken. Natuurlijk kunnen wij geen veertig milliard nieuwe belastingen heffen. Wie zou ze stemmen? Voor één keer zou de heele Kamer 't eens zijn. Dus moeten we iets anders probeeren. Ik heb 't gevonden. Het eenige wat erop zit als niemand stemmen wil, is om het zonder stemmen te doen. Wij vragen financieele volmacht voor den duur van het seizoen bijvoorbeeld. Vanavond dien ik het wetsvoorstel in.

Volmaakt

Het idee mishaagde de radicalen, maar de tactiek beviel hun. Blum eischte volmacht. Dezelfde Blum die in naam van heilige, onverbrekelijke beginselen in 1925 volmacht geweigerd had aan Caillaux en bij iedere verdere gelegenheid stokstijf gestaan had op zijn principes. Caillaux, vier en zeventig jaar oud, maar den monocle stevig in het rechteroog en met het keelgeluid van een jonge haan, orakelt nog steeds in den Senaat. Ook dat beloofde sport. De Kamer bang voor een scheuring van het Front Populaire, zou de pleins pouvoirs inwilligen. Doch de Senaat? Volmacht aan de twee dilettanten Blum en Auriol die zonder blikken of blozen de Fransche financiën en Fransche economie in een handomdraaien ontwricht en geruïneerd hebben? Nooit! Pleins pouvoirs om na de rampen catastrofen te ontketenen? Nimmer! De kaaimannen, zooals ze heeten, zouden liever sneven in het harnas.

De berekening der radicalen, die trouwens ook de berekening was van Blum-Auriol, bleek juist. Zij lag voor de hand. In een nachtzitting, waar Blum aschgrauw, schor, somber, verscheen als een spook, verleende de Kamer haar vergunning. Te zeven uur 's avonds hadden de communisten geweigerd. ‘Pleins pouvoirs om de Banken te fnuiken? Accoord!’ schreef hun orgaan L'Humanité. ‘Pleins pouvoirs om de Armen te villen? Geen kwestie van!’ 's Morgens zes uur waren ze bijgedraaid. Zij hadden geen enkele zekerheid dat Blum de Armen zou sparen noch dat zijn bliksem de Banken zou treffen. Maar het Front Populaire was herlapt en ook zij wisten dat de kaaimannen zouden tegenspartelen. Toen begon de klucht voor den Senaat.

In den senaat

Volmacht? mompelden de vroede vaderen. Met het meeste genoegen als u daarop gesteld is, hoewel ons dunkt dat het u tot dusverre niet ontbroken heeft aan vrijheid van beweging, welker resultaten niet bemoedigend zijn. Zouden wij mogen vernemen, monsieur le premier ministre, hoe u die pleins pouvoirs denkt aan te wenden? Blum's antwoord luidde: Dat zeggen wij niet. De kaaimannen insisteerden: Waarom niet? Zij kregen een spreuk tot bescheid die neerkwam op: men moet slapende honden niet wakker maken. Un homme averti en vaut deux.

Financieel gesproken: Er zijn reeds zestig milliard kapitaal op de vlucht.

Als wij de gard laten zien poetst ook de rest de plaat. Jammer, murmelden de oude heeren. Om niemand te verschrikken en voor uw bestwil, zullen wij een kleine gedragslijn afbakenen, dan is tenminste die zorg van uw schouders gewenteld.

En zij redigeerden een tekst, welke Blum volmacht verleende, doch die hem alles verbood waarin hij misschien den meesten lust had of waarmee hij schade kon berokkenen. Hij mocht dit wel, maar niet dat. Geen devaluatie. Geen beperking van den handel in goud, in effecten, in valuta, Fransche of buitenlandsche.

Geen nieuwe baantjes ten laste van rijk, provincies en gemeenten. Geen gedwongen conversie of consolidatie van openbare of particuliere schuld. Geen gedwongen leening. Geen wijziging in de betrekkingen tusschen den Staat en de Banque de France. Geen nieuwe verbintenissen van den Staat door middel van nationaliseering, participatie of garantie buiten de bestaande wetten. Voor het overige mocht alles en in dat alles juist had Blum reeds overvloedig gegrasduind.

Onwrikbaar

Die tekst ging een paar malen van het kastje naar den muur, van de Kamer naar den Senaat. Het zal u spijten, waarschuwde Blum de kaaimannen. Het zal u berouwen, echode Le Populaire. De onverwrikbare ouderlingen echter lieten geen letter schieten. Zooals ten tijde van Brennus wachtten de Patres Conscripti den vijand bedaard af in hun zetels. Hij kwam, zag en blies den aftocht. Blum de onoverwinnelijke, de onvervangbare, was demissionnair, en in het land dat hij bij herhaling gedreigd had met een opstand der ‘massa's’ zoo men durfde hem te wippen, verroerde zich geen pink.

Ten slotte het boeket. Op achttien Juni zei Caillaux in den Senaat: ‘Er zijn momenten dat het niet past de kegels om te werpen: men moet zich vergenoegen met de kegels anders op te zetten.’ Heden, vijf dagen later, is dat geschied. De fiere Blum buigt het hoofd en laat zich degradeeren tot vice-president. De weergalooze technicus, de ongeëvenaarde financieele specialist Vincent Auriol krijgt Justitie. Op het bankroete departement wordt hij opgevolgd door Georges Bonnet, en zonder twijfel omdat er geen minuut te verliezen was koos men iemand die op den datum zijner benoeming in Amerika vertoefde.

Aldus wordt een rijk en machtig land geregeerd en beheerd in het midden der twintigste eeuw. Een Auriol, die met alle geweld het bewijs wilde leveren zijner onbekwaamheid, kost Frankrijk een som groot genoeg om een kolonie te equipeeren, en als consolatie-prijs voor zijn mislukking geeft men hem de portefeuille van Justitie om een beetje uit te blazen. De kegels zijn verzet en het kinderspelletje gaat door. Maar als de ministers weinig of niet veranderen, ook de cijfers blijven. Het te dekken tekort bedraagt steeds veertig milliard. Van elke honderd francs welke de Schatkist incasseert, worden 48 besteed aan de betaling der Schuld, 20 aan de bewapeningsuitgaven, en de resteerende 32 aan de gezamenlijke overige diensten van Onderwijs, Openbare Werken, Handel, Koopvaart, Hygiëne, Koloniën, Landbouw, etc. etc. En ook dat belooft sport.

[verschenen: 5 juli 1937]