Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Het had nog erger kunnen zijn

Blum's nalatenschap: Een leege kas, weinig succes in de buitenlandsche politiek, zedenverwildering.

Parijs, 5 Juni [1937]

De Fransche Republiek, uitgeroepen in 1871, is zestig plus zes jaren.

In dien tijd verbruikte zij honderd ministeries. Het Kabinet Sarraut-Flandin, onder welks kortstondig bewind de Rijn weer bezet werd zonder slag of stoot, was inderdaad het honderdste, en heette niet anders dan No. 100, een naam die erbij paste als pot en deksel, want de grootste beleediging welke de Franschen kennen, bestaat hierin dat zij elkaar luidkeels naar dat nummer verwenschen. En Sarraut gedroeg zich tegenover alles en nog wat, tegenover de Duitschers, de eerste zit-stakingen, de eerste fabrieks-bezettingen als een volmaakte bangerd, gedoubleerd door een opschepper. Wat volstrekt geen bezwaar is om nog eens een kabinet te formeeren. Van die honderd ministeries bezweken verschillende op den aanvalligen leeftijd van enkele dagen of weken, de meeste werden weggerukt in den bloei hunner krachten, als 't ware neergeveld door een chronische epidemie en slechts zestien bereikten den ouderdom van twaalf maanden. Het jaar te halen was dus ten allen tijde voor de Fransche regeerders een exceptie, een blijk van buitengewoon geluk of buitengewoon uithoudingsvermogen. Het jaar te overschrijden stempelde iemand tot een reus, een genie, een monster of een ander slag van bovennatuurlijke wezens. Dit verhindert niet dat geen enkel Franschman, zelfs niet de beroepshistorici, ook maar de helft der namen zouden kunnen citeeren van de Übermenschen die in de parlementaire geschiedenis van hun vaderland een zoo uitzonderlijk figuur sloegen. Het is gemakkelijker om zestien Fransche schilders op te noemen der laatste 66 jaren, zestien schrijvers, zestien componisten, en zelfs zestien dichterlingen.

Blum

Tot de orde dezer halfgoden behoort ook Léon Blum. (Die, zooals men weet, inmiddels ook al weer plaats heeft gemaakt voor een ander. Red.) Hij is de zeventiende in de rij der uitverkorenen, van wie men verjaardag vieren kan. Niemand zal durven beweren, denk ik, dat de gebeurtenis niet met den noodigen ophef herdacht is of in stilte verdonkeremaand werd. De eerste die eraan herinnerde was Blum in eigen persoon. Hij noodigde zijn mede-ministers op een banket, waar de gansche familie gefotografeerd werd als bij een zilveren bruiloft.

Hij liet zich daarna interviewen door Jack Sandford, de Parijsche hoofdredacteur der Daily Herald, die hem een schitterend getuigschrift opstelde. Denzelfden dag verscheen de vertaling van dit Britsch attest op de eerste pagina van Le Populaire, de krant van Blum zelf, en omlijstte met vette letters een levensgroot kop-portret van den geliefden premier, wiens eerlijke, trouwhartige, kordate, en toch droomerige, om niet te zeggen soezerige gelaatstrekken, men naar hartelust bewonderen, en desnoods op den wand spelden kon. Een passage van dit certificaat verdient een speciale vermelding. ‘Hoe komt 't,’ zei Jack Sandford, ‘wanneer alles zoo goed gaat, dat de regeerings-kassen leeg blijven?’ Blum krabde zich achter 't oor als voor een afgrond. Maar de Engelschman reikte hem een plank. ‘Zou de toeneming der militaire uitgaven niet de oorzaak daarvan zijn?’ Blum richtte zich verheugd overeind. ‘Natuurlijk! riep hij uit, ‘ik wilde u dat juist zeggen. De onmetelijke inspanning welke de super-bewapening vordert, heeft de financieele moeilijkheden nog gecompliceerd en verergerd.’ Hij vergat eenvoudig, als men dat vergeten mag noemen, dat de super-bewapening niet alleen bekostigd werd door aparte leeningen, maar dat zij bovendien aan honderdduizenden arbeiders werk verschaft. Als er dus voor 1937 nog minstens twintig milliard te kort komt en vijftig milliard voor 1938, als er spoedig formidabele belastingen geheven zullen moeten worden, de schuld van de schuld schuilt niet precies waar Blum haar belieft te zoeken.

Balansen

Redeneeringen van zoo grof kaliber lokken tegenspraak uit, te meer omdat men zich ter gelegenheid van een exceptioneelen verjaardag geneigd voelt tot het opmaken eener balans. Blum had nauwelijks het sein gegeven of iedereen kwam aangedragen met een rekening en verantwoording. Wat een balansen!

Daar is eerst de diplomatieke balans. Tamelijk vriendschappelijke betrekkingen met Engeland en de U.S.A., waarvan men hopen moet dat zij in 't uur des gevaars niet platonisch zullen blijven. Daar staat tegenover: afval van België. Italiaansch-Duitsch verbond. Duitsch-Japansch verbond. Accoord tusschen Rome en Belgrado. Pacifieke penetratie der Duitschers in Yoegoslavië. Roemenië tusschen twee hooi-schelven. Ontwrichting en verbrokkeling der Kleine Entente. Isolement van Tsjechoslowakije. En als eenig lichtpunt in dezen chaos: de problematische sympathie der perfide Moscovieten, die elkaar uitmoorden na het Siberië der Tsaren gerehabiliteerd te hebben.

Daar is de financieele balans: Toeneming der Openbare Schuld, met vijf en dertig milliard. Honderd millioen per dag! De Staatsfondsen gemiddeld 40% gezakt. Een verlies van twintig milliard aan goud. Devaluatie ondanks alle gezworen eeden, en devaluatie ten overvloede die spaakloopt omdat ze niet hielp.

Daar is ook de sociale balans: Veertig-urige arbeids-week. Loonen verhoogd met 20 à 50%. Betaalde vacantie. Geringeloorde en gemuilkorfde patroons. De werkman voor meer dan twee-derde baas in de fabrieken. Doet wat hij verkiest. Hamert den ganschen dag op één spijker. Schroeft acht uren denzelfden bout. In Le Hâvre mag een kraan die vijf ton kan tillen op bevel der vakvereeniging van dokwerkers slechts 750 kilo heffen! Heb medelijden met de kranen, de bokken, dommekrachten en domheidsmachten. Tevergeefs, ondanks al die tegemoetkomingen, capitulaties van het gezond verstand, en opofferingen, meer dan vijf duizend stakingen in één Blum-jaar. Honderd per week! Ontelbare relletjes met dooden of gewonden. Dat houdt niet op. Dat blijft voortduren. Elken dag neemt de haat, de verbittering, de onhandelbaarheid van den werkman nog een scheutje toe, als rheumatiek bij nat weer.

Daar is vervolgens de economische balans: Keldering der productie. Bankroet van den export-handel. Prijsstijging der voornaamste levensbehoeften. De boer van regeeringswege gedwongen zijn graan te verkoopen beneden wereldkoers, zijn graan dat zoo lang het duurste was der heele aarde. Want het brood, dat reeds opsloeg van 1.60 tot 2.40 per kilo, mag niet duurder worden. Met-dat-al verdient een boerenknecht 28 francs per dag tegen 60 francs, en meer, voor een fabrieksarbeider. Is het wonder dat de boeren deserteeren waar zij kunnen, en dat zelfs de vreemde werkkrachten (Polen, Serviërs, Noord-Afrikanen) een hoogen toon aanslaan?

Verwildering

Daar is verder de moreele balans: de verwildering der zeden en het groeiend fanatisme. Na het kleine jongetje, gedood te Lyon, is een knaap van dertien jaar gesteenigd te Toulouse onder het zingen der Internationale omdat hij een Fransch vlaggetje aan het stuur van zijn fiets had. Het geweld heerscht op straat, het brutaalste vuistrecht in de fabrieken, overal willekeur, wetloosheid, wanorde. Absolute vrijheid tot staken. Geen greintje vrijheid tot arbeiden. De eenige die het niet merkt, de eenige die dit failliet van alle gezag niet schijnt te duchten is Blum en zijn aanhang. Zij wanen koning te kraaien omdat zij laten betijen.

Dan is er nog de politieke balans: Volledige abdicatie van het gouvernement tegenover de Werklieden-vereeniging, haar absurde eischen, haar gebrek aan realiteitszin, haar rechtsverkrachtingen, haar misbruiken, haar dreigementen. Tienmaal heeft Jouhaux gezegd in openbare redevoeringen: Als Kamer en Senaat probeeren Blum omver te werpen krijgen zij te doen met ons, massa van vijf millioen. Tienmaal zijn dergelijke woorden gestenografeerd. Tienmaal ook heeft hij ze gelogenstraft. Inmiddels kruipen Blum, Kamer en Senaat in hun schulp voor de vijf millioen, omdat men hun dagelijks inlepelt dat de gevolgen van een ministerieele crisis treuriger kunnen zijn of worden dan een rampspoedig ministerie. Dat is niet enkel een bespotting der parlementaire, democratische beginselen en de opmarsch naar een dictatuur van het proletariaat. Het is vooral een onontwarbare toestand. Men blijft in den drup omdat men schrik heeft van den regen.

Waar kwaad is...

Ten slotte is er de balans van den filosoof: Wij hebben ons been gebroken, zegt hij, wij hadden onzen nek kunnen breken. Wij vallen uit de derde verdieping, wij mogen van geluk spreken dat wij niet uit de zesde tuimelen. Wij tellen 35 dooden en 1200 gewonden? Dat is minder dan in Spanje. Het nationale staatsfonds bij uitnemendheid noteert 62? Trek je dat niet aan; het zou een dubbeltje kunnen noteeren. Het brood is duur? Vat dat niet zoo zwaar op; het is altijd nog goedkooper dan taartjes.

Dit is misschien niet de ware wijsheid. Maar op dat soort van voldoening en schrale troost blijft de Franschman aangewezen die den toestand nog niet bar genoeg vindt om te wagen het hachje erbij in te schieten. Ga eens na: wij hadden burgeroorlog kunnen hebben; fusillades, executies, sluipmoorden, brandstichting, plundering, pijnbanken, geschonden vrouwen, en de rest van het revolutionnaire repertoire. Wij hadden compleet geruïneerd kunnen zijn, weerloos overgeleverd aan een buitenlandschen vijand. In plaats van alle denkbare en ondenkbare rampen kregen we niets dan Blum. Wanneer we quitte zijn met Blum is dat een plechtige dankzegging waard.

[verschenen: 25 juni 1937]