Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Pers-moeilijkheden in Frankrijk

Twee stuivers worden een politieke factor. - Wie steunt l'Humanité? - De rol van Moskou.

Parijs, 2 Juni [1937]

De zomermaand is aangevangen met een evenement van gewicht voor de Fransche journalistiek. Het consortium van dagblad-directeuren heeft den prijs der kranten verhoogd van zes stuiver tot acht. Deze stuivers wel te verstaan zijn Fransche stuivers. Omgewisseld in Hollandsche munt vertegenwoordigen zij de waarde van drie en een halve cent ongeveer.

Als dit duitje onbesnoeid en integraal in den zak viel van den bedrijfsleider zou de verkoopsprijs van een dagbladnummer reeds belachelijk laag zijn. Men moet er echter van aftrekken de kosten der transporten, de commissie der wederverkoopers, de verliezen op de onverkochte exemplaren, waarna er voor den directeur ten naastenbij één cent overblijft. Voor dit bedrag moet hij zonder zelf bij te spijkeren en in philanthropie te vervallen een krantennummer fourneeren, dit wil zeggen het papier leveren, de uitgaven betalen van zetten en drukken, zijn redacteurs honoreeren, zich abonneeren op nieuws-agentschappen, reclame maken etc. etc. Een Fransche krant telt gemiddeld slechts acht pagina's zoodat de ruimte voor advertenties en de daaruit voortvloeiende bron van inkomsten die de geweldige lasten eenigszins zouden kunnen compenseeren, karig is afgemeten. Niemand ter wereld begrijpt dan ook hoe een Fransch dagbladdirecteur onder zulke omstandigheden 't klaarspeelt om zijn budget sluitend te maken. Dit geheim is des te ondoorgrondelijker daar men voor deze zuiver honoraire functie nimmer een gebrek aan amateurs te duchten had. Geen blad raakt ooit zoo laag aan wal of het vindt nog een liefhebber die zijn geld waagt aan een poging om het op te werken. L'Ami du Peuple van Coty verwisselde in een paar jaren een half dozijn maal van eigenaar. La Liberté, op de flesch, werd onlangs overgenomen door Jacques Doriot, vijand No I van het regeerend Kabinet. De gansche staf van L'Echo de Paris (behalve Pertinax), in onmin met den voornaamsten aandeelhouder, ontruimt de lokalen op de Place de l'Opéra en heeft slechts negen dagen noodig om een nieuw blad te stichten dat L'Epoque zal heeten.

Aarzeling

Niettegenstaande een serie argumenten welke doorslaand lijken en ondanks een eensgezindheid welke hen tot meesters maakte van de markt, hebben de directeurs weken lang gesparteld tegen een maatregel dien zij even voordeelig achtten als noodzakelijk. Waarom deze aarzeling? Er was één krant welke zich de luxe permitteeren kon om alle financieele overwegingen ter zijde te schuiven. Er was één directie en één raad van beheer die zich de afwijking veroorloven kon van de unanimiteit, die zich terugtrok in een schitterend isolement. Er was één administrateur die beweerde dat hij rondkwam, en zelfs nog wat overhield na uitgaven en inkomsten geconfronteerd te hebben. Dit gezegende blad is niet zooals men a priori meenen zou, een der vele spreekbuizen van de Twee Honderd Families. Het is 't orgaan der Communistische Partij, de Fransche editie van den Staatscourant der Soviets. Op den eersten Juni verscheen zij met een titel in chocolade-letters die triomfeerend uitkraalde: ‘Vive L'Humanité à six sous!’ Het blad liet daarop volgen: Wij plukken de arbeiders niet kaal. Wij zijn geen uitzuigers van het volk. Wij doen niet mee aan de manoeuvres der papiertrusts en wij onderwerpen ons niet aan hun schandelijke exploitatie. Wij jagen niet op winst. Wij hebben een ideaal. Wij streven naar het geluk van den werkman en toonen 't nogmaals...

Hun gewone litanie. De arbeider vliegt erin. Hij weet niet, hij zal nooit weten, dat in Rusland een paar schoenen betaald wordt met een maand salaris, een hemd met bijna de helft en een costuum met meer dan het dubbele!

‘Le Peuple’

Zoo worden twee Fransche stuivers verheven tot een politieke factor van den eersten rang. Want ‘Le Peuple’, het orgaan der Arbeidersfederatie en van den vervaarlijken Jouhaux, na alles wijd en breed gewikt te hebben, besloot tot prijsverhooging. Het blad had kunnen putten uit de kas der Confederatie, welke door de contributie zijner honderdduizenden adhaerenten over kapitalen van millioenen beschikt. Jouhaux echter vond deze eerlijke fraude ongepast in een onderneming die zichzelf moet kunnen bedruipen om onafhankelijk te zijn, zelfs tegenover haar leden. Deze houding, waardoor de directeur zich schaart in het kamp der uitzuigers, verdient een bravo, want zij zal hem lezers kosten. Ook Le Populaire, het orgaan van Blum, gedroeg zich fatsoenlijk.

Tijdelijk geredigeerd door Bracke, socialist en philoloog in de klassieke letteren, had de krant zich om subsidie kunnen wenden tot de Geheime Fondsen, welke de voorzienigheid zijn en de reserve van zoovele groote en kleine kranten die een dienst altijd gaarne beloonen, met een wederdienst. Doch onder de Fransche socialisten treft men nog altijd mannen aan van het oude zaaisel der republikeinsche voorvaderen, even onberispelijk als eigenzinnig, die liever zullen verkommeren dan uit de hand te eten van een gouvernement, al ware het de hand van Leon Blum, en hun vrijheid te verkwanselen voor een gunst.

Met wijdloopige artikelen heeft Le Populaire zijn publiek uitgelegd waarom de administratie zich gedwongen ziet de partij te kiezen der twee stuivers en welke rechten zij heeft op de bewondering, de vergiffenis, den trouw en den steun harer lezers. Ook L'Oeuvre, steunpilaar van het Front Populaire, hoewel eigendom van een bankier, heeft met den dood in 't hart het bittere brok geslikt en schikt zich in het risico, na in een tiental welsprekende vermaningen zijn lezers aangespoord te hebben tot een verknochtheid die voor twee Fransche stuivers dreigt te wankelen.

Een gat

Langs zulke omwegen en onder zulke gewetensknagingen voor de concurrenten werd L'Humanité, die jaren lang het duurste blad was, de goedkoopste krant van Frankrijk, en paradeert bovendien op de estraden in de mooie rol van weldoener van het proletariaat. Het communistisch orgaan betaalt zijn papier geen centime goedkooper dan de overige kranten. Het keert dezelfde loonen uit aan drukkers en zetters. Het heeft gelijke schadeposten aan transport, commissies, onverkochte nummers. Het heeft minder advertenties dan de bladen die hun boekhouding overleggen en bewijzen dat een deficit absoluut onontkomelijk is voor wie zich niet laat ronselen in dienst van particuliere belangen, voor wie zijn zelfstandigheid niet verruilt tegen een subsidie.

Bijgevolg moet er een gat zijn, een aanzienlijk gat, in het budget van L'Humanité. Waarmee wordt het gestopt? Het blad werkt ontegenzeglijk met verlies.

Wie springt bij? Wie dokt? Als het een schatkist heeft, een occulte krijgskas, door wie wordt ze gevuld? Het eigenaardigste is dat alle overige publicaties welke afhangen van de Communistische Partij, zooals de geïllustreerde tijdschriften ‘Regards’, ‘Russie d'Aujourd'hui’, het maandblad ‘Commune’, en zelfs [het] nieuwe avondblad ‘Ce-Soir’ hun prijzen opsloegen. Aan welke gunst, genade, preferentie dankt L'Humanité den meevaller van een uitzondering te zijn onder allen?

Moskou...

De verklaring ligt voor de hand doch er zijn geen bewijzen. Het is Moskou, waar de commando-staf der gezagvoerders bestaat in een chèquebeekje, dat L'Humanité de middelen verschaft om op te treden als een voortdurend en levend symbool van welvaren en onbaatzuchtigheid, als een ware vriend des volks, als de eenige die loyaal genoeg is om de kleine en groote belangen der massa te verdedigen tegen den roof van uitbuiters.

Een leugen te meer, doch een handige zet. Twee Fransche stuivers zijn een bagatel doch wegen juist zwaar genoeg voor een psychologisch effect, waarvan de draagwijdte in omgekeerde verhouding staat tot de nietigheid der oorzaak. Uitstekende propaganda, geheel in de lijn van de nationale schraperigheid, maar die zelfs dienen kan voor het land van Joseph Stalin, de ‘beminde gids der volkeren’. De socialist betaalt het gelag der tactiek waartegen hij zich niet eens kan weren omdat hij bondgenoot is. En het volk in zijn onpeilbare domheid, naïeviteit, goedgeloovigheid hapt toe.

[verschenen: 15 juni 1937]