Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een vreemde geschiedenis.

Het mysterie van Loetitia Toureaux. - De misdaad in de ondergrondsche.

Parijs, 22 Mei [1937]

Haast woord voor woord zou men kunnen herhalen wat Edgar Poe ongeveer een eeuw geleden schreef in 't begin van ‘Het mysterie van Marie Roget’, een zijner merkwaardigste novellen, en een meesterstuk van uitpluiskunst:

‘De gruwelijkheid van den moord (want onmiddellijk bleek het evident dat er een moord begaan was), de jeugd en de schoonheid van het slachtoffer en bovenal haar bekendheid, alles droeg er toe bij om een intense beroering te verwekken in den geest der gevoelige Parijzenaars. Ik herinner me geen enkel gelijksoortig geval dat ooit zulk een heftigen en zulk een algemeenen indruk veroorzaakt heeft. Gedurende enkele weken werden de ernstige kwesties der politiek van den dag op den achtergrond gedrongen door de discussie over dit uniek en absorbeerend onderwerp. De prefect getroostte zich ongekende moeiten en de geheele Parijsche politie, gerequisitionneerd tot haar maximum, was in het gareel.’ Om de zonderlinge gisting der gemoederen volledig te schetsen had Poe hieraan slechts behoeven toe te voegen: ‘De beroemdste persoonlijkheden van Frankrijk, schrijvers, geleerden en journalisten, verdiepten zich in het raadsel om te trachten het te ontsluieren.’

Het is inderdaad een lang niet ordinaire zaak, veel vreemder en boeiender dan de verdrinking van Marie Roget, de parfumeuse. Op Zondagmiddag van Pinksteren gaat Loetitia Toureaux met haar twee broers dansen te Maisons-Alfort, een uitstapje aan den rand van Parijs en op de oevers van de Seine.

Zij wordt ook Yolande genoemd door haar talrijke kennissen. Sinds drie jaar is zij weduwe. Zij heet Nourrissat van zich zelf en werd geboren in een dorpje der Fransch-sprekende Aoste-vallei in het Piemont, wat niet anders beteekent dan Pied des Monts, Voet der bergen, en ondanks alle pogingen van het Italiaansche gouvernement zijn Fransch karakter behield.

Het drama

Te zes uur verlaat Loetitia Toureaux het danshuis waar zij zich opgeruimd vermaakt heeft, en begeeft zich alleen naar de halte eener autobus.

Tien minuten later, mooi en pikant in haar groen toilet met een wit hoedje, wordt zij opgemerkt door twee kaartjesverkoopers die haar naoogen. Te zes uur 15 neemt zij de autobus naar Vincennes en maakt een praatje met den conducteur. Te zes uur 24, steeds alleen en nogmaals nageoogd door den gecharmeerden employé van het voertuig, daalt zij de trappen af van den ondergrondsche.

Wij zijn aan de Porte de Charenton, een kopstation van de métro. Te zes uur 27 rijdt een trein aan en schaart zich langs het perron om de reizigers in te laten. De tweede-klas wagens zijn druk bezet. Het eenige eerste-klas-rijtuig daarentegen, daghelder verlicht, waar Loetitia zich installeert op een bank, is absoluut leeg. Na een halte van dertig seconden zet de trein zich in beweging, de deuren sluiten zich automatisch, en kunnen niet geopend worden alvorens de wagen stil staat. Het volgend station, Porte Dorée, ligt op vijftig seconden afstand. Een gezelschap van zes personen, onder wie een militair dokter, spoedt zich zoodra de trein binnenrijdt naar het eerste-klas-rijtuig om in te stappen. Als eenig passagier zien zij een jonge dame die zachtjes op en neer wiegelt op haar bank, onder den laatsten schok der remmen voorover tuimelt en op haar gelaat valt. De dokter snelt toe, raapt de bewustelooze op en onderzoekt haar ijlings. Aan de rechterzijde van den hals vindt hij een dolkmes dat tot aan het heft in den nek geploft is. Gelijk men later merken zal is de stoot met zooveel geweld toegebracht dat de punt doordrong tot in het ruggemerg. Loetitia Toureaux was dood.

Onvindbaar

De mensch is zoo geschapen dat hij zelfs voor de misdaad een rangorde, een hiërarchie heeft ingesteld. Er zijn banale misdaden zooals er banale romans zijn. Er zijn misdaden die de perfectie naderen, die een summum van emotie bevatten, gelijk zeldzame meesterwerken der kunst. Hier, in de tragedie van den ondergrondsche, was de opperste trap der volmaaktheid bereikt. Het drama had zich afgespeeld in minder dan anderhalve minuut. De bedrijver had honderd procent kans om op heeterdaad betrapt te worden. Hij had eveneens 100% kans om ontdekt te worden en niet te ontsnappen.

En hij bleef onvindbaar hoewel de heele politie op de been is. Dit alles impliceert niet alleen een weergaloos quantum koelbloedigheid, behendigheid, vermetelheid, vastberadenheid, zelfvertrouwen, kortom een toppunt van talent en genie georiënteerd naar het booze, maar het veronderstelt daarenboven een onovertrefbare dosis geluk. De geheimzinnige moordenaar van Loetitia Toureaux (die overal de aandacht trekt behalve wanneer zij gedood wordt) is niet enkel een virtuoos, hij is ook een ongeëvenaard boffer. In die mate virtuoos en boffer dat zijn dolkstoot op slag doodelijk was zonder dat zijn slachtoffer na vijftig seconden (hetgeen niet lang is) een lettergreep kon uiten om haar moordenaar aan te duiden.

Het geheim van Marie Roget (transpositie van Mary Cecilia Rogers, een jong meisje vermoord in de omstreken van New-York) werd door Poe opgehelderd geruimen tijd vóór dat de Amerikaansche politie slaagde in de oplossing van het probleem. Men kan deze waarachtige geschiedenis moeilijk overlezen zonder de vraag te opperen hoe Poe geredeneerd zou hebben in het geval Loetitia Toureaux en welke conclusies hij getrokken zou hebben uit gegevens, welke hij uitsluitend ontleende aan de kranten.

Een gek?

Zooals wij zou hij keuze gehad hebben tusschen twee categorieën van verdachten: den gek en den bewusten misdadiger. Alleen een gek riskeert zich roekeloos voor honderd procent. Maar bestaan er gekken die een handeling met zooveel intelligentie, zooveel overleg kunnen uitrekenen en combineeren dat het verstand van normale menschen zich verre overtroffen ziet? Dat is onwaarschijnlijk. Het is in ieder geval nog nimmer vertoond. Bedenk immers dat deze onbestaanbare gek ten overvloede moest beschikken over 100% geluk.

Een bewust misdadiger daarentegen zal zijn vrijheid, zijn leven niet opzettelijk voor 100% in de waagschaal werpen. Welke passie hem ook brandde, welke haat hem ook aanzweepte, als hem een greintje bezinning rest zou hij een gunstiger, een minder gevaarlijke gelegenheid gekozen hebben dan de métro met zijn drukke perrons, om zijn woede te koelen en hij hadde haar gemakkelijk gevonden. Had hij trouwens zonder dit greintje bezinning een plan kunnen volvoeren dat een toppunt eischte van zelfbeheersching en berekening? Neen. Want overweeg even hoeveel kansen er bestonden dat op 't laatste moment iemand in den leegen wagen stapt, en hoeveel kansen een dolksteek biedt om de levensverrichtingen te rekken met een minuut, een halve minuut waarin alles voor den moordenaar op 't spel staat, en waarvan alles voor hem afhangt.

Vrouwelijk detective

Wat dan, als de dader noch een gek kan zijn, noch een gewoon bandiet? Een medewerker van den Petit Parisien heeft onthuld (wat de politie had moeten ontdekken) dat de vermoorde behoorde tot een particulier detectiven-bureau. In dienst van een directeur die, gelijk de meesten dezer specialisten, gewerkt had bij de staatspolitie, belastte Loetitia Toureaux zich met de achtervolging van onwettige paren, met het spionneeren van werklieden in groote fabrieken, het surveilleeren der bezoekers van dancings, hotels en restaurants, als het bekende Chineesche restaurant in het Quartier Latin. Beurtelings was zij courante jonge dame onder het straatpubliek, nette arbeidster achter een machine, of aanvallige en vriendelijke bediende eener vestiaire. Voor ieder die weet hoe nauw in sommige landen de officieele en de officieuze politie elkaar raken, hoe dikwijls zij elkaar ontmoeten op hachelijke kruispunten, of hoe vele malen zij elkaar in de wielen rijden, dringt zich onvermijdelijk de hypothese op dat de civiele spionne Loetitia Toureaux bij de vervulling van een harer diverse rollen toevallig of met voorbedachten rade een geheim, een intrige, een complot, een misdaad heeft aangeroerd, gepeild, doorgrond, of een misstap beging, een verraad pleegde, dat betaald werd met een onverbiddelijken, een sensationeelen en daardoor exemplairen dood. Enkel een dergelijke veronderstelling kan op eenigszins bevredigende wijze het uitzicht verklaren dat de moordenaar had op 100% geluk en onvatbaarheid. In ronde woorden: de spionne is om een of andere reden uit den weg geruimd door een harer officieele of officieuze collega's die even onherkenbaar vermomd en argeloos de Parijsche straten bewandelt als Yolande zelf dat deed.

[verschenen: 7 juni 1937]