Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een harde, dure les

Parijs, 27 April [1937]

Het Spaansche Reis-Bureau, gelegen in een der drukste gedeelten van Parijs, heeft een tentoonstelling georganiseerd van Buitenlandsche Interventie op het Iberische Schiereiland. Zij is geopend door den gezant van Madrid en een Fransch politicus van de bovenste plank op één na.

Gelijk alles wat komt van het Frente Popular (en 't spijt ons dit te moeten constateeren) munt zij uit door hypocrisie. Men vindt er geen spoor van Franschen en Russen. Doch reeds op den drempel der toegangsdeur wordt de aandacht getrokken door den jekker van een Italiaanschen colonel. Hiermee wordt zonder twijfel een geestigheid bedoeld. Het gezegde ‘iemand zijne buis geven’ dat in Holland gewestelijk bleef, is in 't Fransch een algemeen gangbare term en synoniem met ‘een blauwtje loopen’. Het ‘buis’ van den Italiaanschen colonel hangt als oorlogs-trophee tusschen een menigte andere ‘Souvenirs van Guadalajara’, die van de bloedige en bittere nederlaag getuigen der onderdanen van den Duce en tegelijk van den dwang en de list waarmee Mussolini zijn ‘Wolven’ en ‘Onverschrokkenen’ naar Spanje troonde, terwijl zij meenden te vertrekken naar Ethiopië. Al deze documenten, al deze buit behaald op de ‘Romeinsche Legioenen’ welke ter verovering van Madrid togen, zijn ontwijfelbaar echt. Hun exhibitie echter, in 't hartje der Fransche hoofdstad, moet Mussolini steken als een geweldige doorn in 't oog. In dat opzicht kan de tentoonstelling beschouwd worden als een kilometer-paal langs de rails waarop de Fransche locomotief vroeg of laat, maar onvermijdelijk, moet botsen met de Italiaansche wanneer een van beide, niet spoedig op een zijspoor gebracht wordt.

Als een bom...

Het bericht der fascistische débâcle van Alcarria (Guadalajara) is in menige studeerkamer der Fransche Generale Staven binnengevallen als een luchtbom van 250 kilo die ontploft op het marktplein van een stil stadje.

Aanvankelijk stonden de meeste deskundigen - maar niet alle! - verstomd over dit nieuwe Adoua, dit nieuwe Caporetto, dat een deerlijken deuk sloeg in het Italiaansche schild waaraan Mussolini met zooveel ijver had gehamerd om de vroegere barsten weg te werken. Naar gelang uitvoeriger gegevens binnenkwamen over het verloop van den veldslag, en zoodra het gestelde probleem geanalyseerd kon worden in alle bijzonderheden, heeft men begrepen. Hetgeen niet wegneemt dat sommige vaklieden nog altijd lichtelijk verbaasd kijken. En als wij de verwondering van den Duce mogen meten aan de verbluftheid der Fransche competenties, dan kan ongeveer geraamd worden tot welken graad Rome overrompeld geweest moet zijn door het onverhoedsche evenement.

Na alles wat ons ter oore kwam en wat wij lazen over de gebeurtenis kunnen wij den slag van Alcarria opvatten als een vervolg op wat wij destijds schreven naar aanleiding der eerste Fransche manoeuvres met uitsluitend gemotoriseerde legerafdeelingen.

Bij alle respect dat ik heb voor de mechaniek boezemden die evoluties mij slechts een zeer matig vertrouwen in. Wegens de verraderlijke zichtbaarheid der oprukkende troepen die hun weg in kolommen van stof en rook (er zijn nog geen rooklooze motoren!) uit de lucht en op den grond afteekenden en aankondigden. Wegens de op de minuut af uitgerekende dienstregeling. Wegens de reeds in vredestijd (en wat moet het dan zijn in oorlogstijd!) onontkomelijke en bijna onontwarbare verkeersversperringen. Wegens de uiterste kwetsbaarheid door vliegtuigen eener colonne die in gedrongen formaties marcheert. Wegens de exorbitante lengte eener colonne die haar kwetsbaarheid wil verminderen door te rollen in verspreide gelederen. Wegens de moeilijkheden der proviandeering in brandstoffen. Wegens den pech en het aleatoire van elken motor die alles tezamen lastiger en grilliger is dan een paard. Ten slotte wegens de verrassende traagheid van den opmarsch, waar iedereen een foudroyante snelheid verwachtte.

Het bewijs

De juistheid dezer hypotheses, en het failliet der gemotoriseerde legers (wat betreft hun offensieve capaciteiten) is proefondervindelijk bevestigd te Alcarria.

Dertig duizend Italianen trokken in Guadalajara ten strijde onder wolken van benzine-damp en stof. Voor 't eerst in de geschiedenis van strategie en tactiek was er geen paard te bekennen. Alles rolde op raderen en rupswielen, bewogen door motoren. Zware vrachtauto's, tracteurs, lichte rijtuigen, motorfietsen. De tanks veegden den weg schoon, op 500 meter afstand gevolgd door infanterie in wagens.

Na een prachtig begin (precies als bij de Fransche manoeuvres!) draaiden al die wielen uit op een catastrofe. Bij het eerste ernstige treffen met den vijand verviel het geheele rijdende leger in een hopelooze, reddelooze wanorde en verwarring. De eenheden raakten vermengd. De lichte artillerie (ter wille van de mobiliteit had men het zware geschut achterwege gelaten) verloor in de stremming haar beweeglijkheid, toonde zich misschien onhandig, maar stellig onbruikbaar. De lange rijen vrachtwagens bleken een ideale schietschijf voor de kanonnen en mitrailleuses van den tegenstander. Ten overvloede kon de vijand met mathematische zekerheid de bedoelingen van den aanvallende veldheer en elk détail zijner manoeuvre opmaken uit de belangrijkheid der marcheerende colonnes. Om den genadeslag te geven en de ramp te voltooien vervulde de luchtvaart (wat wij reeds signaleerden bij de Fransche oefeningen) de rol die eertijds was toebedacht aan de cavalerie. Gelijk bij de Fransche spiegelgevechten zag men ware vliegtuig-charges, met werpen van bommen en vuur van mitrailleuses. De tanks, die aan de aanvallers van den platten grond weerstand hadden geboden, werden bekogeld uit de lucht en afgemaakt. De ingenieurs die ze ontwierpen hadden aan alles gedacht. Behalve aan een deugdelijke blindeering van het dak der tanks. Zij hielden geen rekening met de mogelijkheid van een ingrijpen der vliegtuigen, van het optreden eener luchtvaart en het bezigen eener tactiek die sinds eenigen tijd in Frankrijk l'aviation d'arrêt genoemd wordt. Er is voor den soldaat geen geduchter, geen schrikbarender, geen ontzenuwender tegenstander dan een escadrille vliegtuigen dat op weinige meters hoogte attaqueert. Het geloei, gehuil, gejank der motoren en de vervaarlijke snelheid waarin de aangevallene als 't ware verdrinkt, schijnt hem zoodanig te biologeeren dat hij geen contrôle meer heeft over zijn zenuwen en zijn bezinning verliest. De Revue du Ministère de l'Air noteerde dit zonderlinge verschijnsel reeds in 't begin van het jaar: ‘Bij de gouvernementeele troepen, schreef dit interessante tijdschrift, bleek 't onmogelijk de mitrailleurs te dwingen om te schieten op vijandelijke vliegtuigen die vlogen op geringe hoogte.’

Lessen

Lijkt het u niet merkwaardig dat de gouvernementeelen van Madrid tijdig de noodige consequenties getrokken hebben uit de Fransche manoeuvres, en niet de generaals van Franco, en niet de generaals der Italianen? Het is waar dat ook niet alle Fransche stafofficieren overtuigd waren van het afdoende, van het onweerlegbare der lessen die uit de rapporten en critieken der manoeuvres opschemerden als een watermerk uit heb papier. Men gelooft zelden aan lessen die enkel berusten op redekunstige speculatie. De ervaring moet eerst ondervonden worden in de werkelijkheid of aan den lijve. En nog zullen er waarschijnlijk veldheeren zijn die zich verbeelden een gemotoriseerde operatie beter te kunnen dirigeeren dan de Fransche generaals op manoeuvre, en generaal Bergonzoli op het oorlogsterrein.

Ondertusschen kan vrij veilig gegist worden dat deze tragische, duurgekochte proef-op-de-som aan de gezamenlijke wereld, die gebukt ging in vreezen en beven, een respijt zal bezorgen van verscheidene maanden, misschien zelfs van jaren. Wat immers hun dak betreft moeten de pantserwagens der meeste legermachten (afgezien van andere gebreken die gebleken zijn in 't gebruik) onderworpen worden aan een serieuze revisie. Eveneens de theorieën van Von Seeckt en zijne leerlingen. Voorloopig zal ieder zich driemaal bedenken alvorens op het politieke schaakbord den gemotoriseerden bewegingsoorlog te spelen als een stuk dat de tegenpartij wis en zeker schaakmat zet.

Zoolang de vliegmachines, die elken dag in beweeglijkheid en vuurmacht toenemen, niet eenigszins geneutraliseerd zijn, zal een gedecideerd verdediger, elken opmarsch, elk offensief op een vooraf bepaalde plek en op een gekozen uur in den kiem kunnen smoren. Als deze veronderstelling bewaarheid wordt zullen wij zelfs eeuwigen dank mogen wijten aan de ongelukkige Spanjaarden die onwillekeurig het tooneel, de requisieten, het décor en de figuratie leverden voor een generale repetitie, welke ons de uitvoering, wellicht niet bespaart maar haar in elk geval op de lange baan schuift. Dit is altijd zooveel gewonnen.

[verschenen: 10 mei 1937]