Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Tot betere kennis

Parijs, 23 April [1937]

Van twee beroemde mannen heeft Frankrijk bijna gelijktijdig een verjaardag en een lustrum gevierd. De een werd vijf-en-zestig. De ander trad zijn zeventigste jaar binnen. De jongste heet Léon Blum. De oudste is Charles Maurras. Beiden zijn letterkundigen, journalisten, pamflettisten, polemisten, van ongelijke waarde doch van dezelfde soort. Beiden zijn ook omwentelaars.

Door oproer te zaaien en te kraaien geraakte de een aan 't hoofd der Fransche regeering, terwijl de ander wegens revolutionnaire overtuigingen in de gevangenis belandde, waar hij onder 't bewind van zijn collega de uren, dagen, weken, maanden langzaam ziet verdwijnen in een nauwe cel.

De twee feestelijke datums werden gevierd op gelijke wijs en toch verschillend. Maurras die opgesloten zit maar correspondeeren mag met de buitenwereld, doorsnuffelde vergeelde papieren en maakte er nieuwe boeken van.

Hij onderhoudt de belangstelling, de bewondering, het enthousiasme als een goed rentmeester die zijn talenten niet in den grond begraaft. Men kan geen land noemen op de wijde wereld waar hij geen lezers heeft. Er is bijna ook geen land op den beschaafden aardbol dat hem geen adressen zond van sympathie en hulde. Een gekerkerd schrijver is nooit en nergens een aanbeveling geweest voor de cipiers. Vooral niet een schrijver als Maurras, wiens verzen en proza ontwijfelbaar zullen voortleven in de Fransche literatuur, en wiens politieke theorieën zoowel degelijke redenen van bestaan als aanmerkelijke kansen hebben op verwezenlijking. Vooral niet een schrijver als Maurras die gestraft werd wegens een zuiver denkbeeldig en dubbel voorwaardelijk misdrijf. Het is onmogelijk dat de gewetens rustig slapen in een land waar de regeering een figuur gelijk Maurras achter tralies ziet, terwijl diezelfde regeering een agitator als Barthel, secretaris der communistische partij van Algiers, vrij laat rondloopen hoewel dit individu tweemaal in hoogste instantie veroordeeld is tot één jaar hechtenis wegens opruiing der inboorlingen tot opstand tegen Frankrijk en wegens aanhitsing tot moord op Fransche burgers. Schandaleuze paradoxen als dit meten met ontstellend contrasteerende maten kunnen [moet zijn: kan] geen geluk brengen aan een gouvernement omdat geen enkel rechtgeaard mensch in dergelijk spotten met wet en billijkheid kan berusten. Zulke vergrijpen ondermijnen sneller en zekerder het moreele crediet van een regeerder dan tastbare fouten.

Verwaarloosd

Wanneer 't Maurras echter, geboren kluizenaar en stokdoof, gegeven is om in een ascetische afzondering, onbekommerd als de ware wijsgeer, zijn edities en her-edities te bezorgen, zijn persoonlijkheid, zijn faam, zijn invloed te consolideeren, te verbreeden, op te luisteren met een aureool van martelaar, het is daarentegen aan Léon Blum niet vergund om te midden der gelukwenschen een vervolg te publiceeren op de ‘Nieuwe Gesprekken tusschen Goethe en Eckermann’, of een bundel tooneel-critieken te herdrukken waarmede hij ongeveer dertig jaar geleden zijn intellectueele reputatie vestigde. Hij heeft daarvoor geen tijd in de beslommeringen zijner taak van eersten minister, op den rand van een bankroet, terwijl uit alle hoeken van het land dat hij te besturen kreeg, de jobsboden in aantocht zijn. Het ware nochtans een daad geweest welke ieder begrepen, zoo niet geprezen zou hebben, wanneer een uitgever een editie ondernomen had zijner verzamelde werken ter gelegenheid van Blum's vijf-en-zestigste jaar dat de bekroning zag van zijn leven en streven.

Geen enkel zijner aanhangers en vereerders heeft evenwel daaraan gedacht.

Al wat Mussolini sprak en schreef is vertaald en prachtig gedrukt in 't Fransch. Een dusdanig monument, duurzamer dan brons, bestendiger dan een marokijnen portefeuille ontbreekt aan den roem van Léon Blum.

De vrienden hebben dezen factor verwaarloosd welke kon bijdragen tot vollediger kennis eener belangwekkende verschijning. Zij vergaten een aspect van hun minister dat misschien niet het gewichtigst is, maar stellig niet het minst interessante. ‘Laat dat geen bezwaar zijn’ zeiden de tegenstanders. En wat de vrienden verzuimd hebben, de vijanden behartigden het. Weliswaar niet door de publicatie te bekostigen eener editie princeps. Maar door een verbreiding op groote schaal van ruime uittreksels uit een van Blum's voornaamste voortbrengsels, dat den titel draagt ‘Over het Huwelijk’.

Een boek met succes

Dit essai, hoewel openlijk verkrijgbaar, en herhaalde malen herdrukt, doorliep totdusverre een min of meer confidentieele carrière, als boeken die discreet verzonden worden onder gesloten enveloppe. In 1936, even voor de bewindsaanvaarding van den auteur, bereikte het zijn vierentwintigste oplage, zonder eenige reclame, dit wil zeggen zonder advertenties en zonder uitstalling langs den openbaren weg. Hetzij Blum niet vermoedde dat hij zoo kort na den laatsten herdruk geplaatst zou worden aan het hoofd der Fransche natie, of hetzij Blum de beginselen welke zijn geschrift behelsde en verkondigde overmoedig voor zijn verantwoording nam, hij voegde aan de recente editie een voorwoord toe waarin hij ronduit bekent: ‘Dit boek heb ik langen tijd overwogen, en nu ik het voltooid over lees voel ik mij meer dan ooit overtuigd van zijn fundamenteele waarheid.’

Welnu, die fundamenteele waarheid, aangepreekt in half zalvenden, half realistisch-naturalistischen stijl, luidt, dat het jonge meisje niet beter tot een gelukkig huwelijk kan worden voorbereid dan door een methodische en voorafgaande losbandigheid. Alvorens te trouwen meent hij (en ik citeer zoo goed als letterlijk) moet een vrouw verbruiken alles wat zij brandends heeft in haar instinct, alles wat er beweeglijk is in haar caprice; zij moet de ongedurigheid harer zintuigen afmatten in een onbepaald aantal avonturen; zij moet het leven verteren in de momenten dat het leven 't kostbaarst en 't kortst schijnt, waar elk uur dat niet gewijd aan machtige sensaties een anticipatie schijnt van den dood. Nog sensueeler en nog gepassionneerder dan de man, omdat zij persoonlijker is en gehechter aan het leven, heeft eveneens de vrouw ‘haar wilde haren te verliezen’. Het blijkt dus noodzakelijk dat ook de vrouw haar vrijgezellen-leven geleid heeft, evenals de jonge man, haar leven van passie en avonturen, om een minnaar te kiezen moet het voldoende zijn, dat zij er lust in heeft. En hoeveel zekerder, hoeveel vrijer zou haar oordeel zijn bij 't kiezen van een man, wanneer zij eerst een minnaar gehad heeft. ‘Ik wil dat de jonge meisjes rondborstig toegeven aan haar instinct, dat zij haar verlangens volgen ten einde toe, dat zij zich geven wanneer zij er zin in hebben, maar ik verfoei dat zij zich in 't klein, bij stukjes en brokjes aan den man brengen en dat de berekening of de angst bij haar in de plaats treedt van de kuischheid. Geen toestemming is noodig van de ouders omdat men aan de ouders slechts de noodige vrijheid vraagt, waarbij dezen den schijn kunnen aannemen van niet te weten waarvoor die vrijheid gebruikt wordt.’

Immoreel

Wij wenschen niet verder te citeeren uit de immoreele en cynische beschouwingen welke men niet vertalen kan zonder het gevoel van zich te moeten verontschuldigen bij den lezer voor zoo laag bij de grondsche suggesties.

Wij zouden echter dit document te onvolledig weergeven wanneer wij volgende frase achterwege lieten: ‘Ik heb nooit kunnen inzien wat er eigenlijk voor terugstootends zou liggen in de bloedschande. En zonder te onderzoeken waarom de bloedschande, getolereerd of voorgeschreven in sommige samenlevingen, voor een misdaad gehouden wordt in de onze, noteer ik kortweg dat het natuurlijk is en frequent d'aimer d'amour son frère et sa soeur.’

Het eerste blad dat deze meer dan scabreuze en extravagante stellingen, ter gelegenheid van zijn 65ste verjaardag, gevulgariseerd heeft met de bedoeling om in den immoralist, in den prediker eener zwijnen-moraal, den politicus, socioloog en staatsman te disqualificeeren, is een krant van Elzas-Lotharingen die met citaten uit Du Mariage een geheele extra-editie gevuld heeft. Verscheidene andere zijn gevolgd in streken en steden waar men minder verknocht is aan de traditioneele zeden dan de Elzassers. Voor het meerendeel der Franschen is die onthulling eener bijna totaal onbekende geaardheid van Léon Blum een ware openbaring. Wat er ook aan een menigte Franschen moge mankeeren, als volk zijn zij niet laag genoeg gezakt om 't vanzelfsprekend te vinden dat de man die hen regeert de prostitutie der jonge meisjes ophemelt als de beste inleiding, als 't beste fundament voor het huwelijksleven. Zelfs al waren zij gedegenereerd genoeg om zulke principes te aanvaarden als basis eener maatschappij, zij zouden er een eer in stellen om het niet te schijnen. Maar wat Blum ‘fundamenteele waarheid’ lijkt, achten zij gelukkig nog afdwalingen, geraaskal van een perversen geest. Wij gelooven dan ook dat geen enkel fiasco, geen enkel failliet van het Blum-experiment aan Blum zoo veel afbreuk heeft gedaan, zoo veel oogen geopend heeft als de populariseering van ‘Du Mariage’, standaard-werk van een brein in volle decadentie. Hadde men niet de minste reden om dat te gelooven, wie Frankrijk niet wil zien ondergaan in ontbinding zou het moeten hopen.

[verschenen: 11 mei 1937]