Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Nieuws uit den barbierswinkel

Parijs, 9 April [1937]

De laatste categorie van onderdanen welke ik in 't harnas zou jagen, wanneer ik een gouvernement was dat acrobatisch evolueert op het slappe koord, de laatste die ik pardoes tegen 't lijf zou loopen, en de eerste die ik papperlapap in zijn sas zou brengen als ik hem wat onbesuisd op de teenen getrapt had, is de coiffeur. Voorzeker, op dit punt zou ik geen moment weifelen, zoo klaar en helder zie ik de te volgen gedragslijn afgeteekend.

Als ik kiezen moest tusschen Jouhaux, den volumineuzen, gewichtigen potentaat der arbeidersvereenigingen, en den hupschen coiffeur, ik koos zonder aarzelen den coiffeur.

Het is bij een baardscheerder (diepzinnig symbool!) dat Don Quichotte, ridder van de droevige figuur en van het ideaal, zich de voornaamste onderdeelen aanschafte zijner wapenrusting. Het is de Barbier van Sevilla die in een paar tirades, knetterender dan vuurwerk, alle argumenten voor de Fransche Revolutie samenvatte, en ze vanaf de planken inlepelde aan ontelbare toeschouwers, met en zonder muziek. De guillotine werd vergeleken met zijn gereedschap en heette het nationale scheermes. Het zijn de nakomelingen van dezen Barbier die hun tong niet minder rad en scherp roeren dan hun voorzaat en prototype. Zonder kwaad van hen te spreken kan men zeggen dat zij het aardje behielden van hun vaartje.

Onmisbaar

En ondanks de uitvinding van Gilette, van het electrische scheermes, van inzeepen zonder water en kwast, bleven zij machtige en onmisbare personages in de moderne maatschappij. Geen burger is er, jong of oud, die zich niet elke maand (op z'n minst) een half uurtje in de afhankelijkste positie weerloos aan hem overlevert. Sinds enkele jaren ook geen burgeres, nu alle haren gegolfd en de papillotten gemechaniseerd zijn. Wie is de groote man van Parijs? Ontegenzeglijk Antoine, en zijn leerling-concurrent Antonio, die kapsels boetseeren als een beeldhouwer. De kranten publiceeren artikels over hen als over celebriteiten van kunsten en wetenschappen. Al zijn de overigen slechts Antoine's in duodecimo-formaat, de burger en burgeres moet hen chronisch een der magnetiseerbaarste ledematen toevertrouwen hunner individualiteit. De Barbiers opereeren in de onmiddellijke nabijheid der hersens en vlak bij het derde oog der theosofen, de zetel der intuïtie. Zelfs al kikten zij geen woord over de koetjes en kalfjes van den dag, wie zal den invloed schatten hunner suggesties wanneer zij hun klanten de handen opleggen in de vorm van een shampooing en een frictionneering? Ook al doen zij 't niet met voorbedachten rade, wie kan geheel ontsnappen aan de werking van een contact dat tegelijk met hun fluïdum eveneens hun humeur, hun opinie, hun gezindheid in het diepste binnenste der cliënten deponeert als een figuurlijk korreltje mosterdzaad? Als iemand weet waar Abraham de mosterd haalde is het de coiffeur.

Onnoodige onmin

Met dit altijd glimlachende, aromatische gilde, dat over demonische, en als 't wil diabolieke vermogens beschikt, raakte het Fransche gouvernement in ernstigen onmin. Geheel onnoodig ten overvloede. Dermate noodeloos dat men verstomd zou staan wanneer de verbazingscapaciteiten sedert een tiental maanden in Frankrijk niet merkbaar waren afgestompt.

Ten eerste werden de kappers in opschudding gebracht door een wet van 29 Januari. ‘Nu is het uw beurt om beschermd te worden door den wetgever’ zeiden de député's en zonder verdere waarschuwing, bij nacht als alle katten grauw zijn, stemden zij een tekst waarvan artikel primo luidt dat het voortaan niet alleen verboden is om een kapperswinkel op te richten, maar bovendien om hem ‘te vergrooten, te verplaatsen of te beheeren zonder machtiging van den Minister van Arbeid’.

Oprichten, dat kan er desnoods nog mee door. Maar vergrooten? Wat is dat voor een flauwe aardigheid? Een coiffeur die een bediende méér neemt, een coiffeur die er een fauteuil bijzet, een tussenschot laat afbreken, twee van die imponeerende, folterbankachtige ondulatiewerktuigen monteert in plaats van één, begaat hij vergrooting, ja of neen? Die uitbreiding zou niet mogen zonder bureaucratische mikmak? Iemand die totdusverre de heeren geschoren heeft en geknipt, zou geen dames mogen kappen zonder ministerieele vergunning? Waarom die draconische en pietepeuterige bedilzucht juist voor de coiffeurs? Waarom niet voor alle andere beroepen en ambachten? Dat kan wat moois worden als de wet pas een begin is van een serie!

Ongeloofelijk

Artikel secundo namelijk klinkt nog veel ongeloofelijker: ‘Als [lees: Alle] coiffeurswerkzaamheden zullen verboden zijn welke verricht worden buiten den salon, behalve wanneer de gezondheidstoestand van de cliënt het vereischt.’ Zooals de tekst geredigeerd is mag de coiffeur niet meer scheren of kappen buiten zijn winkel behoudens gevallen van ziekte en overlijden. (Zal de barbier een doktersattest moeten kunnen vertoonen?) Maar ook de Fransche staatsburger, vrijheidsminnaar in merg en been, fier op zijn Republiek, vijand van alle tyrannie, zal in zijn huis niet meer kunnen ontvangen wie hem belieft, behalve wanneer hij sterft of geneest van een ziekte! En deze wet is geen grapje. De overtreder stelt zich bloot aan boeten van 1000 tot 5000 francs (te vermenigvuldigen met tien wegens de opcenten!) en van den recidivist zal de zaak eenvoudig gesloten worden. Gelijk men ziet meenen de Fransche député's 't uitstekend; 't zijn beste lieden; alleen maar een klein beetje van de wijs. Wat zal dat worden als wij ooit een echte dictatuur beleven!

Op zichzelf genomen ware dit ruim voldoende om bij zoo schrandere, veelzijdige lieden als de afstammelingen van den Barbier, argwaan te wekken omtrent de verstandelijke begaafdheden van parlement en regeering. Maar tweedens loopen de coiffeurshoofden op stelten wegens de invoering der veertig-urige arbeidsweek.

Een week van vijf dagen

Onverhoeds, zonder aanzegging, twee dagen voor zijn toepassing, is de maatregel op 5 April als verplichtend uitgeroepen voor détail-handel (uitgezonderd voedingsmiddelen) en het klein-bedrijf. Gelijk in de groot-industrie echter ontpopt de reglementeering zich in werkelijkheid niet als een persoonlijken arbeidstijd van veertig uren maar als een algemeene arbeidsweek van vijf dagen. Twee dagen per week wordt alle werk stop gezet. Als supplementaire rustdag naast den Zondag kiest het Ministerie volkomen arbitrair, zonder eenig overleg, tusschen Zaterdag en Maandag, hetgeen de onaangenaamste complicaties sticht in huisgezinnen waar man en vrouw in verschillende takken van nijverheid werken en wat daarenboven de meeste neringen en ondernemingen practisch gedurende drie dagen per week verlamt.

Van het enorme onderscheid dat bestaat tusschen een week van veertig uren en een week van vijf dagen lijdt iedereen (zelfs de werklooze ondervindt er geen baat van) doch 't meest van allen de coiffeur. Niet alleen omdat een bedrijf in vijf (vier) dagen onmogelijk kan opbrengen wat het in zeven dagen opbrengt. Doch wanneer laat de doorsnee-mensch zich gewoonlijk een tikje bijpoetsen en opfleuren? Gedurende de dagen dat hij rust geniet. Maar de rustdagen van citoyen en citoyenne zijn ook de gedwongen rustdagen van den kapper! Hoe dit dilemma te ontwarren? Hoe het ieder naar den zin te maken? Salomon met al zijn wijsheid zou er perplex voor staan. Het is waar dat men de patroons bij hooge gunst verlof verleende om zelf te werken terwijl het personeel zich op hun kosten verlustigt. Zonder gekheid! Het gouvernement kon niet duidelijker laten merken hoeveel maling het heeft aan het welzijn van den patroon, die après tout ook een mensch is. Die verongelijkte mensch had liever gezien dat wat hij derft aan winst in gelijke verhouding werd afgetrokken van zijn belasting. Geen denken aan echter. Hoe trouwens zou hij 't klaarspelen om alles zelf te beredderen wanneer de klanten zich per ongeluk ophoopen?

Tegen het bewind

De Barbier van 1937 is derhalve tegen het socialistisch bewind gelijk de Barbier van 't eind der achttiende eeuw tegen het ancien régime was. De coïncidentie is vermeldenswaardig, al declameert de Barbier van 1937 niet.

Hij suggereert des te meer, de weergalooze diplomaat, terwijl hij automatisch en passief keuvelt onder het schuimen der zeep, het ruischen van het mes of het ritselen der schaar. En de complete natie passeert onder zijn handen!

[verschenen: 27 april 1937]