Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

French cancan

Parijs, 6 April [1937]

Er soms weinig noodig om een gelukster te doen dalen of, juister gezegd, om te laten merken dat zij afneemt en taant.

Zoo heeft een taaie perscampagne tegen Italië, tegen Mussolini en het fascisme minder effect gemaakt op de gevoeligste zenuwdraden van de publieke psyche dan de kogel welke door mademoiselle Magda Fontanges is afgevuurd op monsieur de Chambrun in den couloir van een trein die op vertrekken stond. Het schot van een parelmoeren revolver heeft meer gemoedsroerselen in beweging gezet dan alle kanonnen van Ethiopië. meer dan al het tumult der Italiaansche nederlaag bij Madrid.

Men zou niet kunnen zeggen waarom. Magda Fontanges, dochter van den kunstschilder Coraboeuf, verdienstelijk maar onbekend, is wat de Franschen ‘une petite peste’ noemen, en die een verstandig man schuwt als zoodanig. Zij was te woelig, te druk, te weinig stabiel om een intrigante, een avonturierster van den eersten of tweeden rang te worden, waarvoor haar schoonheid en ambitie haar schenen te bestemmen. Maar wie in haar klitten verward raakte kwam er niet gemakkelijk uit los. Het was haar gewoonte te hengelen naar vooraanstaande persoonlijkheden doch wanneer zij de begeerde prooi eenmaal aan den haak had, bleek zij niet opgewassen tegen de situatie.

Mislukte poging

Vergeefs had zij haar vangarmen uitgeslagen naar wijlen François Coty.

De schatrijke parfumeur, een hinderlaag vreezend en gedachtig aan de kernachtige spreuk van zijn bloedverwant Napoleon ‘En amour, la seule victoire c'est la fuite’ had zich tijdig uit de voeten gemaakt. De ex-actrice van het Odéon en gescheiden vrouw van een onder-prefect had meer succes bij een voormalig minister-president, dezelfde toevallig die Mussolini in het Fransche parlement karakteriseerde als César de Carnaval en die zelfs in de wandeling den bijnaam draagt van Robespierrot. Misschien smaakte hij de geneugten eener liefde gelijk men er alleen nog maar in de bioscoop ziet, doch de idylle heeft hem berouwd zooveel haren als hij heeft op zijn geonduleerd hoofd. Magda Fontanges weet te strikken maar niet te boeien en toen zij ophield te behagen begon voor Robespierrot de ellende van een voortdurend schandaal. Zij heeft hem geoorveegd in een restaurant. Zij heeft zijn verkiezings-redevoeringen onderbroken met haar amoureus gekrijsch. Hij durfde zich nauwlijks meer in 't openbaar vertoonen uit schrik voor standjes van de ontembare feeks.

Een banaal vrouwspersoon ten slotte, deze ontketende furie. Curieus was dat de politie haar liet betijen. Om den socialistischen minister van Staat Paul Faure te verlossen van den lastigen en onhandelbaren echtgenoot eener maîtresse sloot men hem (den echtgenoot) op in een gekkenhuis.

Oeff...

Te Parijs slaakte menigeen een oeff van verlichting toen mademoiselle Fontanges door Désiré Ferry, directeur van La Liberté, pro-Italiaansch orgaan, naar Rome gezonden werd met een journalistieke opdracht. Want het aanvallige, ongebreidelde creature schreef ook in verscheidene kranten van ondergeschikt belang. In de kortste keeren knoopte zij zich in de eeuwige stad brillante relaties aan. Zij interviewde Mussolini. Wat is natuurlijker dan dat zij den almachtigen dictator onweerstaanbaar vond en vanaf de eerste minuten gereed stond te bezwijken onder de betoovering zijner legendaire oogen? Dat lag op haar weg. Het stond waarschijnlijk op haar programma.

Wat zonderlinger schijnt is het vuur waarin Mussolini ontbrandde voor de ondernemende journaliste. Dat vertelt men tenminste. Of liever: zij zegt het. Waarheid of verzinsel, wat doet 't er toe? Magda Fontanges heeft voor niets teruggedeinsd om in een zaak die niet tot de onmogelijkheden behoort de verbeelding aannemelijk te maken als werkelijkheid. Toen de vlam van den dictator na twintig bezoeken een stroo-vuurtje bleek, toen de deuren volgens het gebruik voor haar gesloten werden, toen men haar afscheepte met een chèque van 25.000 lire voor de terugreis, toen alle echo's zoowel te Parijs als te Rome zich voor haar opdringerige smeekbeden oost-indisch doof toonden schoot zij in de Gare du Nord op den Ambassadeur, die inmiddels zijn post verlaten had.

Als in de romans voor midinettes beschuldigt zij den gezant haar geluk verwoest te hebben. Met een rookenden revolver in de hand speelt zij de verlaten vrouw. Mis-en-scène of reëele tragedie? Wie zal ooit weten of zij niet met los kruit geschoten heeft, of met een dier kogels van celluloïd, als de projectielen waarmee Blum de bewakers der openbare orde wil uitrusten? Een doode of een zwaar-gewonde in deze komedie zou te veel geweest zijn en met een lichte kwetsuur is de impressie niet minder.

De impressie

Om die impressie te beoordeelen, of duidelijker uitgedrukt, om een idee te krijgen van de impressie welke men van hoogerhand met een gegeven geval wil bewerken, moet men niet de groote kranten lezen, maar de weekbladen in octavo-formaat waarvan de Fransche kiosken wemelen. Alles wat welvoeglijkheidshalve, of wegens de politieke contacten van een krant, in een dagblad geen plaats vindt, alles wat een diplomaat, een kamerlid, een minister, een journalist of de overheid, op de tong, achter den mouw, in de gaten heeft en wenscht te loozen buiten iemands verantwoordelijkheid, alles wat men mompelt omdat men 't nog niet kan uitbazuinen, en alles wat in 't geheim te pruttelen staat in de brouwketels van diverse keukens, alles wat wroet, gist, broeit in den vorm van larven, bacillen, microben alvorens door te breken, dat alles verzeilt, verschuilt, nestelt zich, schiet zaad, ontkiemt in de kleine wekelijksche pers waarop de Franschman verzot is en die hij in ongekende hoeveelheden verslindt.

Die veelkleurige blaadjes van gemiddeld zestien pagina's welke zooveel ernst verbergen tusschen ironie, kwinkslagen, onschuldige veegen uit de pan, kletspraatjes en achterklap, zijn een soort van aschvaalt, maar zooals men een gansche beschaving kan reconstrueeren uit een vuilnishoop, zoo kan men onmiddellijk en zonder kans op vergissing (als men eenige routine heeft) de quintessens bepalen van wat de doorsnee-Franschman denkt, of wat men verlangt dat hij zal denken, uit een literatuur waarvan elke regel, ja elk leesteeken, betaald is door dengene die ze inspireert. Bij ons zou men spreken van schandaal-pers, bij blaadjes die krioelen van insinuaties.

De Franschman beschouwt ze als hoekjes waar men geheimen smoest, verklapt, beloert, als sleutelgaten waardoor men spiedt, deuren waarachter men luistert en dingen opvangt die het daglicht nog niet verdragen. En hij zou er zich niet met hartstocht voor interesseeren als een langjarige ondervinding hem niet overtuigd had dat het meerendeel dier gefluisterde confidenties op realiteiten berust.

Uit de circulatie...

Na de arrestatie van Magda Fontanges heeft men in haar woning beslag gelegd op zeer stichtelijke brieven, foto's en souvenirs, waaruit met bijna wisse zekerheid kan worden afgeleid dat haar proces niet voor den rechter zal komen. De heldin zal discreet uit de circulatie verdwijnen. Maar de wijze waarop het eenigszins potsierlijke incident door de week-pers is aangepakt, de virtuositeit waarmee het is uitgebuit om te tornen aan een prestige, om een reputatie te verkreukelen, om een imposante figuur te kleineeren, te vulgariseeren, te nivelleeren tot een peil waar zij geen respect en geen ontzag meer inboezemt, om een man van zijn voetstuk te halen, om er joviaal een beetje mee te sollen, om er den draak mee te steken... die heele verbazend knappe orchestratie van de vox populi leert meer omtrent het klimaat dat men voor hem toebereidt, de lucht welke hem uit Frankrijk zal aanwaaien, dan een rechtszaak kan doen. Een proces zou in dit geval een tikje opzichtig zijn en het doel missen.

Van deze chronique scandaleuse is hiermee genoeg aangestipt om verdere bijzonderheden te kunnen negligeeren. Ik zou er over gezwegen hebben als zij, gelijk de onderstroom eener rivier, niet evenwijdig liep met de telegrammen der laatste maanden. De telegrammen lieten den Franschman koud. En ziehier het merkwaardige: Dat Mussolini Ethiopië veroverde, dat hij zijn heil zoekt in Berlijn, dat hij Joegoslavië poogt te vervreemden, dat hij zich proclameert tot beschermer der Musulmannen, dat hij een oogje heeft op Tunis, dat hij het eilandje Pantelleria versterkt vlak tegenover de Fransche oorlogshaven Bizerte, dat hij de Roode Zee wil beheerschen gelijk de Middellandsche Zee, dat hij zich voor geruimen tijd kan vestigen op de Balearen om de communicatie tusschen Frankrijk en Afrika te onderscheppen, dat hij de hand probeert te leggen op Spanje, dat hij met een gansch leger zou kunnen opduiken aan den voet der Pyreneeën, maanden gemobiliseerd en geconcentreerd voordat de oorlog uitbreekt, al dit formidabele risico voor den Franschen vrede en de Fransche veiligheid deed hem sympathisch minder afbreuk, berokkende hem psychologisch minder schade in de gevoelens der massa dan het gekakel over een ordinaire amourette met een geëxalteerde jonge dame. Wat al niet nuttig is om de bakens een eindje te verzetten!

[verschenen: 20 april 1937]