Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Rij van edelingen

Parijs, 3 April [1937]

Wanneer de edellieden nog gebakerd waren gelijk ten tijde der Cadetten van Gascogne en de Drie Musketiers, of een beetje minder heet maar nog aardig warm als gewone burgermenschen uit de regeeringsjaren der presidenten Fallières en Poincaré, dan had Henri Bellamy zeker een paar honderd duels op degen en pistool voor den boeg en waarschijnlijk zou hij sinds eind Maart reeds rusten onder enkele duimen zand en een steenen zerk.

Maar in het land waar men een kwart eeuw geleden nog getuigen ontving wegens een kranten-artikel of een litteraire critiek duelleert men niet meer na den oorlog, of slechts bij hooge uitzondering en zonder gevaar voor schrammen. Ik wil niet beweren dat de auteur die ‘Echte en valsche Adel’ schreef gerekend heeft op deze verzachting der zeden, op die afkoeling der temperatuur van het blauwe bloed, maar toen hij zich aan 't napluizen zette van een stapel stamboomen, aan 't distilleeren van hatelijke venijnigheden en aan 't bezoedelen van zooveel blazoenen welke men voor vlekkeloos hield, wist Henri Bellamy in ieder geval dat hij weinig of niets riskeerde. Hij heeft juist één uitnoodiging ontvangen om met het wapen zijner keuze op het terrein te verschijnen en de affaire is niet doorgegaan wijl de geleerde archivaris, dapperder op papier dan op rapier, zich haastte te verklaren dat 't geenszins zijn bedoeling geweest was om den persoon die hem uitdaagde te beleedigen of aan te tasten in zijn eer.

Ondermijning

Hij komt er goedkoop af omdat men tegenwoordig genoegen neemt met een kleinigheid. Intusschen werkt het rondgestrooide vergif, en Le Crapouillot, het oude loopgravenblaadje, uitgegroeid tot een der populairste geïllustreerde tijdschriften, die de zure vrucht van Bellamy's nasporingen publiceerde, vervolgt rustig en gemoedelijk de eenmaal gestelde taak, welke bestaat in de geduldige ondermijning eener maatschappij. Laten we hopen dat het nog lang zal duren alvorens men op de ruïnes van Babylon de extra-nummers van Le Crapouillot zal doorbladeren over De Financiers en de Democratie.

De Kermis der Weerhanen, Meneer Uilskuiken en zijn Bankier. De Meesters der Wereld, Les Marchands de Canons, De Twee Honderd Families, en nog een dozijn andere studies over den oorlog, over de politie, over de pers, welke bij volle teugen het nihilisme inlepelen, welke wrevel aanwakkeren, hekel, misprijzing, verguizing, wrok of eenvoudig maar twijfel tenopzichte van het bestel van zoovele zaken, een bestel dat zonder deze satanische inblazingen draaglijk en geenszins onwijs zou toeschijnen aan het meerendeel der citoyens die zelden kwaad vermoeden als men 't hen niet onder den neus brengt. In de serie der uitgaven van Le Crapouillot die bewust of onbewust een ontzenuwing, een ontmanteling der instincten van behoud beoogen, zal ‘Vraie et Fausse Noblesse’ geciteerd kunnen worden als een der teekenen en voorteekenen waaraan men nu voorbijziet doch waarvan men later zegt, wanneer de hemel de ongelukken niet verhoed heeft welke de menschen beramen: ‘Geen wonder dat 't zoo gegaan is.’

Atavistische veete

Niet voor den eersten keer wordt de adel aangevallen in min of meer doorwrochte schotschriften en Henri Bellamy signaleert er verschillende. Bijna elk Franschman komt ter wereld met een atavistische veete tegen ‘het kasteel’ waaraan de natie tot 1789 tol, cijns en schatting betaald heeft.

En er zijn zóóveel kasteelen in Frankrijk (ongeveer veertig duizend) met golfterreinen van acht kilometer lengte gelijk de Huize waar Mrs. Simpson haar intrek nam, dat men die snaar slechts even behoeft aan te roeren om een gepassionneerden weerklank te wekken bij zeer heterogene, kakelbonte menigten van kleine luijden, arbeiders, boeren en bourgeois.

Dat is niets nieuws. Totnutoe kon die snaar periodisch getokkeld worden (men begint er al mee op de lagere school) zonder ander nadeel dan een vlaag van langzaamaan platonisch geworden rancune. Maar geleidelijk veranderde de inborst der menschen, zij werd nijdiger, wranger, begeeriger, positiever, actiever, vastberadener, en Bellamy's pamflet verschijnt op een tijdstip waar het aangeslagen geluid alle kans heeft om boven- en onder-tonen te doen meetrillen welke het verkregen accoord somberder en dreigender kleuren dan vroeger.

Geen onderscheid meer

Want wij leven in een tijd die bezig is alle gave van onderscheid te verliezen. Een klasse, moedwillig en brooddronken, naief en onwetend, vertoont zich opnieuw aan den horizon, honderdvijftig jaar na de eerste revolutie, een klasse, baldadig en onstuimig, die de jaren des verstands nog niet bereikt heeft. Wij leven inderdaad in een tijd waar 't mogelijk was dat de communisten van een Normandisch dorp affiches aanplakken welke de ducs de Broglie prijsgeven aan de verachting hunner medeburgers ‘omdat zij in overvloed en weelde zwelgen zonder ooit gewerkt te hebben.’ Maurice de Broglie, nota bene, burgemeester van bedoeld dorp dat zijn naam draagt, is lid der Académie Française, en zijn broer Prince Louis de Broglie, lid der Académie des Sciences, Nobelprijs, ontdekker der dubbele natuur van het licht, grondlegger der mécanique ondulatoire, een genie waarover niet alleen een land zich mag verheugen doch het gansche menschdom. Maurice en Louis de Broglie zijn de uitloopers van een geslacht dat Frankrijk dient sinds vijf generaties en als modellen van lieden ‘die nimmer gewerkt hebben’ is hun voorbeeld waarlijk gekozen met inzicht. Tegenover de Broglies plaatsen de Normandische communisten ‘de pachters en ossendrijvers’! Men zou erom lachen, men zou medelijden hebben met primitieve hersens die enkel handenarbeid als nuttig en handwerkers als levenswaard erkennen, wanneer aan 't eind van zulke opvattingen niet het executie-peleton in 't perspectief lag voor elk intellect, van adel of niet.

Aan dezelfde geborneerdheid, aan hetzelfde Calibansche elementarisme lijdt toevallig ook Henri Bellamy. Er zijn in Frankrijk slechts 132 families die een voorvader kunnen toonen tot aan de vijftiende eeuw, en slechts 397 families wier stamboom met zekerheid wortelt in het oude ridderschap. Men zou den adel dus kunnen prijzen die op zulken begrensden voedingsbodem, met zulke beperkte teeltkeus nog merkwaardige mannen voortbrengt als Maurice en Louis de Broglie (zonder te spreken van anderen) gelijk men lagere klassen prijst omdat zij figuren leverde als Rodin en Debussy. Dit is een standpunt waarmee alle verdere critiek vergoelijkt had kunnen worden op een kaste die vele gebreken heeft, en die, maar niet meer of minder dan de overige standen, aan menig euvel mank gaat.

Er deugt niets

Doch neen, zulk een gezichtshoek is te simpel rechtvaardig, te billijk, te normaal, om aanvaard te worden door een schamperen, bevooroordeelden geest als de genealoog Bellamy. Voor hem deugt er niets in den adel, noch in den echten, noch in den valschen. De echte heeft òf verdachte, ridicule, scabreuze, immoreele, verachtelijke oorsprongen, òf hij kocht zijn blazoen voor een hoop zilverlingen, òf hij nam de wapens op tegen het volk dat door zijn geslacht eeuwen lang was uitgebuit, òf hij vergooide zich voor een bruidsschat, aan de dochters van Amerikaansche industrie-koningen, òf hij vegeteert als een karakterlooze nietsnutter, en al de jaren dat de aristocratie heerschte over Frankrijk schonk zij 't aanschijn aan geen enkel exemplaar dat in de oogen van den auteur genoeg genade vindt om vernoemd te worden. Hij kent en ziet slechts het barokke, het burleske, het parodistische, het ergerlijke van aanspraken welke sedert eeuwen gebaseerd zijn op niets. Wat de valsche adel betreft, die overal tiert, in de financiën (behalve de Rothschilds!), in de diplomatie, in het leger, in de letterkunde, in de Raden van Beheer der Naamlooze Vennootschappen, in de Haute Banque, in de politiek en in de reactionnaire journalistiek, al deze kraaien die zich tooien met gestolen pluimen, die titels voeren van graaf, hertog, baron, markies, waarop zij niet 't minste recht hebben, die dikwijls zelfs niet bestaan, al die verkleede personages zijn in 't onschuldigst geval ijdeltuiten, in 't slimste geval falsarissen en oplichters. Tusschen opsnijder en flesschentrekker is de afstand meestal niet groot. Voor deze faciliteiten, meent Bellamy, zou de Staat die uit alles munt slaat, tenminste belasting kunnen laten betalen. Zoo democratisch werd Frankrijk nog niet met zijn zestig duizend edelen, waarvan een ruim deel promoveerde onder de Derde Republiek.

Het is bepaald jammer dat geen enkel der honderden gediskwalifeerde, met naam, toenaam en portret vernoemde familie-hoofden zich totdusverre verdedigd heeft, uitgenomen de unieke duellant, die nog gelooft aan het middeleeuwsche vuistrecht. In afwachting van de argumenten der wederpartij, die wij vermoedelijk nimmer zullen hooren, voeg ik dit extra-nummer van Le Crapouillot bij de symptomatische documenten welke naar menschelijke berekening het uiteinde, den ondergang aankondigen van een tijdvak.

[verschenen: 17 april 1937]