Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Veertig of twee duizend?

Parijs, 30 Maart [1937]

In onze vorigen brief hadden wij 't over de veertig-urige-arbeidsweek en haar meer dan dubieuzen invloed op de arbeidsmogelijkheden voor den werkman. Die invloed is niet enkel dubieus maar miniem en een kleine rekensom kan dit aantoonen. De in ronde getallen 1.330.000 Fransche werklieden voor wie de veertig uren in toepassing zijn getreden, maken elke week 1.330.000 maal 8 arbeidsuren vrij, en elk jaar 10.640.000 uren maal 52 arbeidsweken, hetgeen geeft 553.280.000 arbeidsuren die ter beschikking komen van den werklooze. Volgens de nieuwe sociale wetten werkt een arbeider per jaar 40 uren maal 52 is gelijk aan 2008 uren, in ronde getallen 2000 uren. De vrij gekomen 553.280.000 arbeidsuren deelend door de arbeidsprestatie 2000 verkrijgt men de plaatsbaarheid voor 276.640 werkzoekenden. De minister die zich feliciteerde met een toename van 78.951 bleef dus in zijn tevredenheid ver beneden hetgeen theoretisch en praktisch bereikt had moeten worden.

De tamelijk illusoire arbeidsmogelijkheden echter der veertig-urige-arbeidsweek zijn niet het eenige aspect waardoor deze sociale hervorming hare twijfelachtigheid bewijst. Onder den gezichtshoek van arbeidsvermogen heeft de nieuwe wet zich niet minder bedrieglijk laten kennen en behalve bedrieglijk ten overvloede riskant, ruïneus, kwaadaardig, onbruikbaar, kortom als een zware handicap voor den werkgever, en van den weeromstuit (op eenigszins langeren termijn) voor den werknemer. De volkeren die lust mochten hebben om de Franschen in hun ontgoochelende begoochelingen na te volgen zullen verstandig handelen met het einde af te wachten van de proef en zich lang genoeg te spiegelen om ten minste niet de fouten en vergissingen te copieeren van een systeem dat veel beloofde en weinig hield.

Voorbeelden

Een paar voorbeelden zullen dit toelichten. Er moest een boot te water gelaten worden op een werf waar de veertigurige week den arbeid reglementeerde. Het schip kon slechts van stapel loopen bij hoogen vloed en het hoogtij viel toevallig op een Zaterdag. Doch naar de Fransche opvatting der veertigurige-week is de Zaterdag een rustdag. De arbeiders, prat op hun kersversch veroverde rechten en Prinzipienreiter zooals men er nooit heeft bijgewoond, vertikten te werken. De directie der werf kon haar uiterste best doen om haar personeel aan 't begrip te brengen dat het volgende hoogtij pas een maand later zou optreden, dat de boot al dien tijd voor niemandal op het droge zou staan... zij had goed praten. Het hielp niets voor arbeiders die de zee nog niet geeselen gelijk Xerxes, die nog niet de pretentie hebben (het scheelt weinig) om de golven te commandeeren, maar die zich reeds aanmatigen om zich niet te storen aan het getij.

Ander teekenend geval dat zich herhaalde malen heeft voorgedaan.

Een paketboot, met vaste dienstregeling varend op Amerika, liep een Fransche haven binnen met passagiers en lading, die gelost moet worden in een bepaalde tijdsruimte. De Fransche dokwerkers echter, die wettelijk de veertigurige-week nog niet genieten doch haar reeds toepassen, hebben dit arbeidsrooster verdeeld in zes werkdagen van elk 6 uur 40 minuten, die wederom onderverdeeld zijn in twee helften van elk 3 uur 20 minuten. Met deze chronometrische, disciplinaire, stijfkoppige conceptie van den havenarbeid kan men zonder twijfel een boot lossen, maar in hoeveel tijd, of met hoeveel supplementaire ploegen? Op die extravagante fractionneering van den tijd zijn de scheepvaart-maatschappijen nog niet ingericht en het is waarschijnlijk dat de meesten de Fransche kaden zullen mijden liever dan zich te onderwerpen aan zulke voorwaarden. Voor dezen keer was het resultaat dat de lading slechts gedeeltelijk gelost kon worden, de boot terugstoomde naar New-York en van daar weder koers zette naar Frankrijk in de hoop dat 't ditmaal beter zou lukken. Zooals men ziet hebben de Fransche dokwerkers (gesteund door de vakvereenigingen) grandioos maling aan crisis, aan concurrentie, aan gezond verstand, aan alles wat relatief is. Gelijk vijftig jaar geleden de negers der binnenlanden van Afrika, gelijk de mossel in haar schelp, leven zij in het volle absolute tegenover de rest der wereld.

Geborneerde mentaliteit

Derde karakteristiek staaltje van een geborneerde, baloorige, wijsneuzige, schadelijke mentaliteit.

Het had de heele week gestortregend op de terreinen der expositie, waar de arbeidsvoorwaarden primo gecontroleerd worden door een gedelegeerde van elke werkplaats, welke gedelegeerden secundo bewaakt worden door gedelegeerden der Groote Confederatie, die tertio wederom gesurveilleerd worden door een Comité der Vakvereenigingen. Een prachtige machine om te muggeziften, te haarkloven, charmant en gecompliceerd. Die drie arbeidsraden hadden geconstateerd dat van Maandag tot en met Donderdag het werk zoo goed als totaal had stilgelegen wegens het water en wegens het slijk. Zij constateerden eveneens op Vrijdag het doorbreken eener stralende zon. Een normaal redelijk mensch zou gezegd hebben: morgen allen present, kameraden, om den verloren tijd in te halen. Maar jawel! Terwijl de zon scheen lag de expositie verlaten achter haar schuttingen en toen het werk na twee rustdagen hervat werd, goot 't opnieuw.

Dergelijke misbruiken en de lamentabele mentaliteit waaruit zij voortvloeien worden snel onhoudbaar. De veertigurige-week, toegepast op het gansche salariaat, is desnoods een nobele, een humane, een wenschenswaardige instelling doch het blijft de vraag of zij doorgevoerd kan worden in een atmosfeer die grondig vergiftigd is door het beginsel van den klassenstrijden waar de relatie tusschen patroon en arbeider door den werknemer beschouwd wordt als een systematische en voortdurende vijandigheid. Men zint daarom nu reeds op een regeling die den werkgever minder bloot geeft aan plagerijen, aan geterg, aan willekeur, aan conflicten, aan lijntrekkerij, aan geniepige sabotage, aan schadeposten die mettertijd onherstelbaar kunnen worden.

Oplossing

Paul Elbel, député der Vogezen en Front Populaire, meent de oplossing gevonden te hebben in het tweeduizendurige-arbeidsjaar en heeft met een honderdtal zijner parlementaire collega's een wetsontwerp ingediend met deze strekking. Voorloopig zou dit nieuwe statuut slechts toepasselijk zijn op ambachten die afhangen van de seizoenen (zooals de bouwvakken, de brouwerij, de beetwortelen, de openbare werken, het hotelbedrijf, etc.) en als de wet zoowel den werkgever als werknemer zou verplichten tot twee duizend uren gesalarieerden en rendeerenden arbeid per jaar, het ontwerp specificeert eveneens dat in het kader der 2000 uren de arbeidsweek in geen enkel geval de 48 uren overschrijden zal.

Het voornaamste voordeel van dit wetsplan schijnt te zijn dat het de inconveniënten van den ‘slappen tijd’ zou opheffen. Dat staat nog te bezien met een maximum van 45 uren in het drukke seizoen, met een minimum van 35 uren per week als de natuur of het ambacht een vertraagd tempo oplegt. Zeker hergeeft de beraamde wet noch den patroon noch den arbeider die werken wil hun onafhankelijkheid en bewegingsvrijheid. Zij stelt daarentegen problemen welke misschien niet onoplosbaar zijn maar die ongetwijfeld aanleiding zullen geven tot menigerlei verwikkeling en nieuw geharrewar. Dezelfde gesalarieerde b.v. zou het gansche jaar hetzelfde strikt omschreven beroep moeten uitoefenen, en wat vanzelf spreekt hoewel 't een onuitvoerbare en onduldbare tyrannie veronderstelt, eenzelfde gesalarieerde zou het gansche jaar slechts een uniek beroep mogen uitoefenen. Met behulp van nieuwe paperassen kan dat natuurlijk gecontroleerd worden. Maar ook de uren zullen gecontroleerd moeten worden door middel van een persoonlijk zakboekje in 't bezit van den arbeider, op de lijsten van den patroon, op de registers van den Staat, van de Vakvereeniging, en wellicht zelfs van de Groote Confederatie. Welk een boekhouding! Om te beginnen zullen de nieuwe paperassen een nieuw paradijs openen voor de bureaucraten waarvan het marxisme altijd en alom gekrioeld heeft.

Zooals de toestand echter nu is kan hij niet lang blijven. Wanneer het ontwerp van Elbel verworpen wordt zal men wat anders zoeken. Speculatieve ideologen die een land en een volk in handen hebben als een proefkonijn, kijken gewoonlijk niet op een experiment meer of minder. Zij glijden van 't een in 't andere tot men hen onschadelijk maakt als de nuchtere feiten halt gebieden.

[verschenen: 15 april 1937]