Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Alles gewikt en gewogen

[zonder datum, ca. 28 maart 1937]

Het Ministerie van Arbeid heeft dezer dagen een nota gepubliceerd waaraan wij de volgende inlichtingen ontleenen:

‘In de fabrieken waar de veertigurige-arbeidsweek op 't oogenblik van toepassing is bedroeg in 't begin van Februari 1936 het aantal werklieden 1.330.037.

Begin Februari 1937 bedroeg in dezelfde fabrieken het totaal der werklieden 1.408.988. Er is dus in Februari 1937 een vermeerdering van 78.951 werkhebbende arbeiders.’

Dat klinkt met al zijn drogen eenvoud als een overwinningsbulletin. Op 't eerste gezicht zal menigeen bij het lezen der cijfers denken: dat zijn mooie, noemenswaardige resultaten van een maatregel welke niet meer inspanning en vernuft vergde dan een kleine wet. Een wetje, dat men vijf, zes jaar geleden had kunnen uitvaardigen, wanneer de toenmalige leiders der Fransche economie geen kapitalistische botterikken geweest waren. Want het is klaarblijkelijk de bedoeling van den socialistischen minister J. Lebas om de vermindering der werkloosheid in verband te brengen met de invoering der 40-urige-arbeidsweek. Hij zegt het niet ronduit. Maar hij suggereert het duidelijk. En gelukkig voor den minister gaan de meesten die zijn communiqué lezen niet verder dan het eerste gezicht. Anders zouden zij onverwijld de opmerking maken dat 78.951 in dienst genomen arbeiders ternauwernood 10% beduiden op het ensemble der geheel of gedeeltelijk werkloozen. Met eenig recht zouden zij gaan twijfelen aan de doeltreffendheid van een maatregel welke een bekend statisticus en economist destijds deed schrijven dat Frankrijk wegens de 40-urige-arbeidsweek weldra arbeidskrachten tekort zou komen.

Lichte verbetering

Op geen stukken na werd deze voorspelling bewaarheid. Men kan echter niet ontkennen dat in de situatie van den Franschen arbeider een lichte verbetering is ingetreden. De 78.951 die hun gereedschap hervatten zijn een realiteit. De 10% die weder loon trekken in plaats van steun zijn eveneens een realiteit. De heele vraag is slechts: in hoeverre droeg de invoering der 40-urige-arbeidsweek bij tot verbetering van den toestand? Is zij de eenige factor geweest? Was zij de voornaamste factor? Ziehier de kardinale kwestie, waarover de minister zwijgt en die hij verbloemt.

Zij was een factor, maar noch de eenige noch de belangrijkste. Integendeel. Het is moeilijk haar een nummer te geven in de reeks paardemiddelen waarmee het zieke Fransche staatshuishouden sedert vorigen zomer gemedicineerd wordt. Maar of men de 40-urige-arbeidsweek aan 't begin zet van de doktersrecepten, in 't midden of aan 't eind, de lijst der remedies is zoo lang dat men afzonderlijke redenen moet hebben om de veertiguursweek te vernoemen als notabele stimulans. Dit is het geval voor de massa der werklieden wier wekelijksche taak zij verlicht heeft. Dit is ook het standpunt van hun minister, die de veertig uren gebruikt ten bate zijner propaganda. Maar als de belanghebbenden het effect der veertig uren roemen, de onpartijdige waarnemer ziet zich genoopt tot minder optimistische bevindingen.

Het resultaat der nieuwe arbeidsweek is mooi en schappelijk wanneer men haar isoleert van het ensemble der maatregelen die werkverschaffing en herleefde bedrijvigheid beoogden. De winst daarentegen is poover, bedroevend, beschamend en onrustbarend voor de naaste toekomst, wanneer men niet alleen het ingrediënt beschouwt maar 't gansche preparaat, niet enkel een onderdeel van het mechanisme doch de geheele toerusting waarmee sinds maanden gepoogd wordt om een fatale catastrofe te verhoeden.

Ingrijpende maatregel

Hoe immers bereikte men de 10% waarmee het aantal der lediggangers verminderde? Zij kunnen niet anders dan armzalig heeten, die 10%, in vergelijking met de ingrijpende verordeningen waarvan uitkomst gehoopt werd.

De buitenlandsche arbeiders zijn bij honderdduizenden naar huis gezonden. Zij waren geroepen en gekomen om het tekort te dekken der anderhalf millioen gesneuvelden van den oorlog. Die leemten zijn aangevuld door de economische conjunctuur. Als de vijftien honderdduizend dooden terugkeerden zouden zij ingeschreven worden als werkloozen, naar mate zij de plaats innemen der vreemdelingen die men repatrieert.

De militaire dienstplicht is verlengd met een jaar. Vier honderdduizend soldaten in de kazernes, dat is vier honderdduizend arbeiders minder in de werkplaatsen, de kantoren en de hofsteden.

Ook de schoolplicht is met een jaar verlengd. Vier honderdduizend kinderen die rekensommen maken en aardrijkskunde leeren behoeven geen ambacht te zoeken in handel, nijverheid en landbouw.

Ontelbare nieuwe posten, ambten, emplooien zijn ingesteld welker opsomming meer dan een pagina van dit blad zou beslaan. Overal heeft men de politie versterkt. De effectieven der garde mobile zijn aanzienlijk uitgebreid.

Dat is allemaal spuiing voor de arbeidsmarkt. Om de opruiming te versnellen verschafte men tallooze jonge mannen een baantje door in alle takken der staatsinrichting de ouderen tegen heug en meug te pensionneeren.

De franc werd gedevalueerd in de hoop den export te vergemakkelijken en bijgevolg leven te brengen in de brouwerij. Niettemin is de uitvoer gekelderd. Maar hoe diep zou hij reeds gezakt zijn zonder die kunstmatige prijsverlaging en hoeveel arbeiders derhalve danken aan de devaluatie nog hun precaire bezigheden?

Men heeft openbare werken ondernomen waar bedeelden een broodwinning vonden. Ook de Tentoonstelling van 1937 absorbeert een percentage werkloozen dat moeilijk te schatten valt omdat haar gunstige invloed zich niet beperkt tot het terrein der expositie. Credieten werden verstrekt aan den détail-handel, aan de klein-industrie, waarmee faillissementen zijn afgewend, en waarmee in vele gevallen de mogelijkheid geopend is om personeel in dienst te nemen.

Om-en-om twintig milliard zijn gestoken in de bewapening. Hoeveel fabrieksschoorsteenen zouden vandaag rooken, hoeveel hoog-ovens vlammen, hoeveel machines draaien van die twintig milliard? Zonder eenigen twijfel hebben de buitengewone en massieve bestellingen een onmetelijken en gelukkigen terugslag uitgeoefend op allerlei groote, gemiddelde en kleine bedrijven die arbeiders hebben kunnen aanwerven, of die de noodzakelijkheid zagen afgewend om arbeiders te ontslaan.

De vrijwilligers

Dan zijn er nog de Fransche vrijwilligers die gingen vechten in Spanje. Men spreekt er weinig over rondom de groene tafels der diplomaten, wat niet wegneemt dat die vrijwilligers bestaan. Hoe groot is hun aantal? Officieele cijfers ontbreken en alle andere opgaven zijn even oncontroleerbaar als onbetrouwbaar. Zij worden echter geschat tusschen de vijf-en-dertig en vijf-en-veertig duizend man van wie volgens de geruchten reeds 5.400 sneuvelden.

Wij houden die getallen eer voor te laag dan te hoog. Maar te hoog of te laag, zij worden geraamd bij duizenden. En wanneer de afgrijselijke Spaansche burgeroorlog al niet uitgebroken is om de Fransche werkloosheid te lenigen, of om Frankrijk te zuiveren van zijn ergste janhagel, het kan niet geloochend worden dat de duizenden jonge kerels die hun hachje wagen te Madrid hun plaats geruimd hebben, 't zij als arbeiders, 't zij als werkloozen, in de fabrieken of aan de loketten der steunkassen.

Welnu dan, al deze menigvuldige pleisters tot verzachting eener maatschappelijke kwaal brachten slechts een genezing teweeg van 10%. Let wel dat de meesten dier zalfjes niet naar believen vernieuwd kunnen worden. Men kan den militairen dienstplicht en den gedwongen schooltijd niet verlengen in 't oneindige. Men kan niet altijd posten creëeren, ambtenaars pensionneeren, de munt devalueeren, credieten inwilligen. Niet elk jaar kan men twintig supplementaire milliarden uittrekken voor de bewapening.

Voeg daarbij dan de veertig-urige-week om tot den bodem het machtelooze, ja het hopelooze te peilen van de poging welke op 't oogenblik in Frankrijk beproefd wordt om zich drijvende te houden. Natuurlijk is een minister die zijn portefeuille en zijn theorieën verdedigt geneigd tot optimisme. Maar na een dozijn factoren even gewichtig als de veertig uren genegeerd te hebben, na aldus de statistieken op de folterbank te hebben gelegd om ze te laten getuigen in de gewenschte richting, na alle gegevens van het gecompliceerd probleem naar hartelust vereenvoudigd of verdoezeld te hebben moet men waarlijk beschikken over een onuitputtelijke voorraad illusie, of tevreden zijn met luttel, om zich over zoo weinig te verheugen als minister Lebas, en zich als zijn onderhoorigen te vergenoegen met een musch die op sterven na dood is.

[verschenen: 12 april 1937]