Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Contrasten

Parijs, 20 Maart [1937]

Op den avond der relletjes te Clichy (vijf dooden, twee à drie honderd gewonden) bevond Léon Blum zich in de Opéra waar het Philharmonisch Orchest van Londen een concert gaf onder leiding van Sir Thomas Beecham.

De illustre dirigent, niet minder illustre dan de ontdekker eener panacee in den vorm van pillen, kwam uit Duitschland waar hij gespeeld had voor de bruinhemden van Hitler, alvorens zijn stok te zwaaien over alles wat officieel is in het Fransche marxisme en in de entourage van Frankrijk's Premier.

Het was een zeer luisterrijke uitvoering. Voor het bezoek aan Parijs van Sir Thomas Beecham, die ondanks zijn verdiensten en een reeds respectabelen leeftijd in de laatste editie van het gezaghebbendste muziek-lexicon nog niet is vernoemd, had Léon Blum zich gestoken in rok en witte das, terwijl zijn echtgenoote, ik schreef haast zijn gemalin, the first lady, een sleep droeg, en behangen was van 't kapsel tot aan de ceintuur met opzienbarende juweelen.

‘Mort à Blum!’

Het publiek in de zaal was ruim genoeg van blik en geweten om dezen kostbaren opschik, deze flonkerende tegenstelling tusschen woorden en daden, met een zekere ingenomenheid te begroeten. Doch de bewoners van Clichy, die een plein hunner stad doopten naar de in Amerika geëlectrocuteerde anarchisten Sacco-en-Vanzetti, de ingezetenen van Clichy die bezig waren de revolvers te laden, het straat-plaveisel, de rioolroosters en de hekken der boomen op te breken, hebben nog niet den graad van evolutie bereikt welke een breeden kijk verleent op dingen en menschen. Zij bulderden ‘Mort à Blum!’

Noch de tenue van Blum, noch het toilet zijner echtgenoote die hem overal begeleidt als zijn schaduw, veroorloofden het ministerieele echtpaar om naar het slagveld te snellen, om zich op een barricade te werpen, om een woedende, razende volksmenigte tot bedaren te brengen. Hij zond daarom zijn cabinetschef en naamgenoot André Blum, zich noemende en schrijvende Blumel, die zooals men weet naast den minister van Binnenlandsche Zaken een paar kogels opliep.

Dit is zeer jammer, want Clichy ligt geen vier kilometer verwijderd van de Opéra. Behalve dat Blum de gelegenheid miste om zijn beweerde populariteit te toetsen aan de werkelijkheid, behalve dat hem de kans ontsnapte om zijn eigenschappen te toonen als volksmenner, en behalve dat hij het kritieke uur liet vervliegen waarin de chef getuigt zijn lot te beheerschen niettegenstaande de intriges, de machinaties, de complotten en het mogelijke verraad van ondergeschikten, had Blum minstens ook vijf levens kunnen redden van jonge lieden, wier bloed om wraak roept en wier lijken geëxploiteerd zullen worden. Dit alles bewijst van welke kleinigheden een staatsman afhankelijk is.

Gedurende de pauze van het concert overhandigde de President der Republiek eigenhandig aan Sir Thomas de onderscheidingsteekenen van commandeur in het Legioen van Eer. Maar tijdens de pauze vernam men eveneens het overlijden van Sir Austen Chamberlain, president van het comité dat deze artistieke manifestatie organiseerde, en een der weinige Britsche staatslieden voor wie Afrika niet begint te Calais, gelijk de Franschen zeggen om de ongenaakbaarheid uit te drukken, en te betreuren, tusschen Engeland en Frankrijk.

Hachelijk moment

En hoe gemakkelijk men zich ook in de Parijsche Opéra kan isoleeren van de buitenwereld, zoodra men de marmeren trappen betreden heeft en wandelt onder een plafond van mozaïek, hoe afgesloten men zich ook voelt, als in een onderzeesch paleis, als in een monumentale duikerklok, afgezonderd van de stad, van het land en van de planeet, en hoe alles, de praal der omgeving, de aantrekkelijkheid van het Ewig Weibliche vertegenwoordigd in zijn bevalligste exemplaren, en de algemeene mondaniteit ook meewerkte om de toehoorders te verplaatsen naar een schijnbaar ontoegankelijke sfeer, niettemin had een kabouter in de hermetische schotten een spleetje gevonden om er doorheen te glippen en ons met een dier grapjes uit den koker van Puck te herinneren aan het brooze, het kreukbare, het relatieve van de zorgvuldigste, de onovertrefbaarste toevluchtsoorden.

Door een futiel détail zag men alles wankelen. Na afloop van het eerste gedeelte van een programma dat niet bijster interessant was noch opwekkend (het bestond uit répertoirenummers van Haydn, Handel, Elgar, Delius, Berlioz, en een voor haar amusanten humor geréputeerde maar ietwat ontnuchterende fuge van Lord Berners) wilde Sir Thomas Beecham komen bedanken voor de ovaties waarmee hij welstandshalve gehuldigd werd. Hij heeft een grijs baardje in een blozend aanschijn, korte armpjes (welke weergaasch vlug kunnen zijn), een gedrongen figuur en een begin van corpulentie. In de afgemeten passen van een gentleman die geen emoties meer kent wanneer het slot-accoord eener symphonie is uitgeklonken, begaf hij zich naar het voetlicht met de bedoeling om de estrade te beklimmen vanwaar hij gedirigeerd had. Hetzij echter dat Sir Thomas zich te zwaar opheesch aan de leuning, of dat hij zijn gestalte met volle kracht liet wegen op een getimmerte dat daar niet voor berekend was, of dat de stellage te slordig was vastgeschroefd, het gestoelte begon plotseling te schommelen en zou met dirigent en al naar beneden zijn getuimeld als van weerszijden de eerste en tweede violen niet waren toegesneld om een buiteling te midden der applaudisseerende en juichende toehoorders te verhoeden. Als de violisten hun tegenwoordigheid van geest behielden en als er over het publiek nauwelijks het begin rimpelde van een glimlach of een ander blijk van opluchting terwijl het gevaar voorbij ging, het moet met bewondering erkend worden dat ook Sir Thomas geen seconde zijn afgemeten kalmte verloor. Hoogstens heeft hij in zijn binnenste gemompeld: Those Franchie: Als 't tenminste een Franschman was aan wien de zorg werd toevertrouwd voor de inrichting van het podium.

Een symbool

Reeds vóór het einde der pauze, toen geruchten begonnen door te sijpelen over de schietpartij te Clichy, kreeg het burleske incident de allures van een symbool. Het symbool van alles wat in de commandoposten van het Fransche gouvernement op losse schroeven staat. Van alles wat waggelt, kaduk, vermolmd, opgebreeuwd met lapwerk, bijeengeflanst met stopkalk en een laagje verf, maar dat bij de eerste onvoorzichtige beweging kan neerkwakken.

Terwijl Blum naar de muziek luisterde, met een verstrooid oor zonder twijfel, terwijl zijn echtgenoote, stralend in haar diamanten, complimenten in ontvangst nam, schoot het Front Populaire op het Front Populaire. Misschien heeft Blum toegestemd in de operatie. Misschien is hij door haar overrompeld. Maar hetzelfde communistische janhagel waarop de geweren werden aangelegd der garde mobile, bulderde een week geleden nog: ‘de politie is met ons’. Den morgen van denzelfden dag waarop een aantal belhamels in 't stof zouden bijten, werden zij door Le Populaire, het orgaan van Blum, nog opgepord, aangehitst, opgezweept, om deel te nemen aan de betooging welke Blum's politie met vuurwapenen zou onderdrukken. Om te manifesteeren waartegen, groote hemel? Tegen een handje-vol aanhangers van La Rocque, die de pretentie hadden om met vrouw en kinderen een gewone bioscoop-vorstelling bij te wonen, zonder redevoeringen, zonder eenig politiek karakter. In de oogen der ingezetenen van Clichy bedreigde dit handjevol ‘fascisten’ (nauwlijks vier honderd) de rust, de vrijheid van het proletariaat, en met de sirenen van het stadhuis werd de strijdbare arbeider samengeroepen om have en goed te verdedigen tegen een vijand die het lef had een film te willen zien. Zij trokken in scharen van duizenden, boven hun biertje, overspannen, baldadig, brooddronken, bloedgierig. Waren de onschadelijke bioscoop-gangers in hun klauwen gevallen, zij zouden ze gelyncht, gevierendeeld, verscheurd hebben.

Wie bracht het canaille op hol?

Een dergelijke koortsachtige exaltatie voor een nietigheid is fanatisme in zijn zuiversten toestand. Maar wie stookte dit canaille op tot kookhitte? Door wie werd 't over 't paardje getild? Wie bracht 't op hol? Wie gaf het de inbeelding van baas te zijn, van een dictatuur uit te oefenen en zich voortaan alles te mogen permitteeren, zelfs het dwaze, zelfs het absurde, de abjecte tyrannie inbegrepen?

Het was Blum. Eerstens Blum in eigen persoon op meetings waar hij met gebalde vuist zong ‘Du passé faisons table rase. Le monde va changer de base: Nous ne sommes rien soyons tout!’ gelijk de Fransche Internationale raaskalt. Tweedens, derdens, vierdens was 't nogmaals Blum door den mond zijner gedelegeerden, kranten, affiches, tractaatjes. En terwijl Blum in de Opéra den Carnaval Romain van Berlioz bisseerde knalden te Clichy de geweren.

[verschenen: 6 april 1937]