Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

De Baselaars

Parijs, 17 Maart 1937

Zij is geen succes, de groote socialistische bewapeningsleening. Zij is een victorie. Zij is een triomf. De som welke Vincent Auriol, met zijn Cent-Vingt Auréoles tijdens zomer, herfst en winter niet bijeengeschraapt kreeg in den duur van zes weken, werd hem deze lente aangedragen in het verloop van zes uren. Een dag langer en Auriol zou geroepen hebben Houd op! Houd op! Het is dan ook overbodig om de ministers te feliciteeren. Zij feliciteeren zich zelf onder het objectieve oog der camera's, en hun glorierijke foto, waar de ronde Auriol lijkt op den ouden Aeolus, die den wind maakte, en waar Blum zijn best doet om voor een keer eens niet sip te kijken, verschijnt zelfs in de bladen der oppositie. Achter de gouvernementeele zegekar zult gij tevergeefs den slaaf zoeken die de overwinnaars herinnerde aan de vergankelijkheid der aardsche ijdelheden, zooals bij de Romeinen gebruik was. Men heeft hem uit wandelen gestuurd met betaalde vacantie.

Het ligt geenszins in mijn bedoeling om als doublure op te treden van dezen vertegenwoordiger der antieke wijsheid, die zijn rol opzei als een panegaai, maar die voor een broos geluk zijn bestendig ongeluk gaarne zou verruild hebben. In mijn voorlaatsten brief echter schreef ik dat men op Blum de tactiek van Joffre toepaste die zei: ‘Ik knabbel ze af’, en gij vindt 't misschien een zonderlinge manier om iemand af te knabbelen door hem tien milliard in den schoot te werpen. Toch is het zoo. In hoeverre Blum's voorspoed breekbaar is, zal de toekomst leeren. Hij lijkt mij tamelijk solide. Doch in afwachting van de lessen der toekomst zit Blum gevangen onder een lawine van biljetten. Meer dan tien millioen biljetten van duizend zijn van de daken on hem neergefladderd als in een film. Dat is een heele stapel en hoeveel zouden zij wegen? Zwaarder dan een gansche kudde nachtmerries.

Daar komt hij niet meer onderuit. Prijs de Franschen evenwel niet om hun patriotisme dat in grauwe nevels oplaait als een Paasch-vuur. Die deugd heeft met deze zaak niets te maken. De Franschen zouden aartsdom, volslagen idioot geweest zijn als zij niet ingeschreven hadden op een leening welke wordt uitgegeven tegen een rente van 4½%, waarop men naar verkiezing kan inteekenen, zoowel voor 't kapitaal als voor den interest, in dollars, in sterlings, in Zwitsersche francs of in Fransche francs, waarvan de coupons verrekend kunnen worden in een bank te Basel, en die vrijgesteld zijn van belastingen.

Het symbool: Basel

Voor den kapitalist, voor den financier, voor den belegger, voor den anti-marxist klinkt elk dezer woorden als een juichende klaroenstoot. In de oogen van iederen Franschen makelaar, iederen Franschen spaarder en voor iederen Franschen marxist was Basel een symbool geworden. Zoo iets als ‘Kennst du das Land?’ Het symbool der vrijheid. Daarheen emigreerden geld en goud. Het symbool van een vluchtheuvel. Daarheen ontglipte men den fiscus.

Herinner u het schandaal van enkele jaren terug: academie-leden hooge adel. diplomaten en geestelijke waardigheidsbekleders, die men betrapte op belasting-ontduiking in Basel! Want de Fransche ministeries hebben Blum en Auriol niet afgewacht om het land anti-kapitalistisch te administreeren. Men zou echter zweren dat de Fransche kapitalisten geduldig een Blum en een Auriol verbeid hebben om de marxistische hydra voorgoed haar honderd koppen te verpletteren.

De fameuze Baselsche affaire immers bleef hangen tot Auriol op de planken verscheen en Auriol was onnoozel genoeg om onmiddellijk na zijn bewindsaanvaarding de oudbakken dreigementen te hervatten. Uit puur leedvermaak, omdat ik de pappenheimers ken, heb ik er het lijstje van aangelegd. De eerste aanmaning dateert van 20 Juni 1936. Alle Baselaars, en zij waren legio, moesten zich op appèl melden. Algeheele kwijtschelding van straf voor wie zich presenteerde. Arrest, zware boeten en de openbare schandpaal voor de mankeerenden wier namen men had. De laatste termijn was 15 Juli. Bij nader overleg werd die laatste termijn verschoven naar 1 September. Vervolgens op 7 September. Dan op 10 October. Daarna op 15 November. De allerlaatste termijn was 1 Februari. Toen bleek Auriol au bout de son latin. In plaats van straf kregen de Baselaars een premie van 40%.

En per slot werd Basel het symbool van het Caudijnsche Juk waaronder Blum en Auriol moesten passeeren Van een victorie gesproken, voorwaar dat is een victorie. Doch niet voor het marxisme. Neen... De Franschen die Blum hun geld toewierpen handelden niet hoofdzakelijk uit overwegingen van eendracht maakt macht. Om trouwens den patriottischen kant der plotselinge scheutigheid van de leeners te apprecieeren zou men precies moeten weten hoeveel der tien milliard zijn ingeteekend in dollars, sterlings, en Fransche francs. Maar daarover zwijgen de overwinningsbulletins.

Als voor 't oogenblik geen aanleiding bestaat om den Franschman te prijzen wegens zijn deugd, in ieder geval kan men bewondering koesteren voor zijn vaardigheid in 't manoeuvreeren. Zie slechts: Blum, de klassestrijder, was gewapend. Hij beschikte over garde mobile, gendarmerie, politie en weermacht. Tot den aanvang dezer maand meende hij geldige redenen te hebben om die wapenen desnoods te gebruiken. Hij verdacht, terecht of ten onrechte, tweederde zijner landgenooten van tekort in loyalisme en gebrek aan loyauteit. Hij noemde hen fascisten en stak de vuist tegen hen op.

De grief

Wat was zijn voornaamste, zijn eenige grief tegen deze delinquenten en recalcitranten, die hij vroeg of laat zou moeten dresseeren? Dat zij weigerden met hem mee te werken. Dat zij hem hun steun onthielden. Dat zij hem tersluiks dwarsboomden, slinks stokken in de wielen gooiden, dat zij hem met allerlei streken handicapten en saboteerden. Op welk terrein? Op het gebied van defensie? Van landbouw of sociale wetgeving? Van onderwijs? Van openbare orde? In al deze domeinen gedroegen de vervaarlijke fascisten zich braaf als lammetjes. Nergens vond Blum verzet. Hij kon doen wat hij wilde. Het eenige wat haperde waren de financiën. Voor Blum's eerste leening had de citoyen weinig animo getoond. Zijn tweede leening, nochtans reeds voor de nationale verdediging bestemd, slaagde niet beter.

Die mislukking was het eenige, uitsluitende argument, dat Blum in een vlaag van kloekheid had kunnen bezigen als pretext om het proletariaat, ‘de massa's’, te mobiliseeren tegen de onwilligen, tegen de bezitters. En dit eenige voorwendsel om met beslistheid, met strengheid, met vastberadenheid te werk te gaan ontneemt men hem, na hem eerst op alle principieele punten voetje voor voetje gedwongen te hebben tot capitulatie. Men ontneemt hem dat laatste en eenige voorwendsel door hem met enthousiasme ter hulp te snellen nadat hij gecapituleerd heeft. De President der Republiek, een ‘reactionnair’ die nimmer in een wit blaadje stond bij Blum, wordt, met alle respect gesproken, in eigen persoon voor zijn triomfwagen gespannen. Wat heeft Blum de kapitalisten, de bourgeois, de middenstanders, de boeren nog te verwijten na de tien milliard welke tusschen haakjes een veilige belegging vormen en een zeer aannemelijken interest opleveren? Niets, absoluut niets. Tegen een categorie van burgers die zoo offervaardig, met opzijzetting van alle vooringenomenheden een gouvernement bijstand verleenen, kan datzelfde gouvernement geen dwangmaatregelen uitvaardigen, geen confiscaties gelasten en nog minder de garde mobile commandeeren.

Metamorphose

Als socialist, als marxist, als revolutionnair is Blum bijgevolg door de Baselaars geliquideerd. Tegen zijn zin wellicht, ondanks zichzelf, maar dat was juist de kunst. Men had Blum, die nimmer van zijn leven een oorlogsbudget heeft willen steunen, zoolang hij in de banken der oppositie zetelde, reeds omgetooverd in een militairist van het zuiverste water. De dag is nu aangebroken waarop hij metamorphoseeren kan in een beschermer en verdediger van kapitaal, eigendom, erfrecht, enzoovoort.

Wat nu bijzonder interessant zou zijn te vernemen is de toedracht van den moord op Navachine, ‘den geniaalsten economist dezer eeuw’, bij wiens verdwijning ik begin Februari schreef dat zij koersveranderingen kon meesleepen. Verder den naam van den moordenaar, of liever van zijn lastgevers, die natuurlijk onbekend bleven. Onze nieuwsgierigheid zou geheel bevredigd worden als iemand ons inlichtingen wilde verschaffen over het verband dat al of niet bestaat tusschen den dood van Navachine, de gedaanteverwisselingen van Blum en het oproer der communisten van Clichy dat in de rij der evenementen juist op zijn tijd komt. De sfinxen echter zijn van steen en er is geen Ariadne om een draad te ontrollen, die, als wij hem mochten volgen, ons waarschijnlijk zou voeren tot de centraalkrachten van een politiek, en van drama's welke zich zonder uitzondering nooit dichter laten naderen dan het souffleurshokje.

[verschenen: 2 april 1937]