Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Opera 37

Parijs, 28 Februari [1937]

Een brand, die zich gelukkig beperkte tot binnen de muren, had het inwendige der Opéra verwoest tot aan het dak, juist toen op 't eind van den vorigen zomer het nieuwe seizoen in 't zicht was. Hoe jammer, zuchtte menigeen, dat de vlammen niet zijn uitgeslagen! Ze hebben 't monument beschadigd van beneden tot boven. Waarom hebben ze 't niet geroosterd, verkoold, vernietigd van binnen en van buiten?

Want de Opéra, begonnen onder Napoleon III, na vijftien jaar bouwen in 1875 voltooid onder de Republiek, behield onverzoenlijke tegenstanders. De eenen vinden haar te pompeus en opgedirkt, de anderen verwijten haar dat zij meer dan elf duizend vierkante meter van den duursten grond van Parijs in beslag neemt, die bijna een eeuw geleden reeds tien millioen goud-franken kostte. Men legt haar ook ten laste dat zij als grootste theater der wereld in verhouding de minste plaatsen heeft voor toeschouwers. Zij is inderdaad slechts exploiteerbaar als philanthropische instelling. Haar onderhoud alleen verslindt het grootste deel der mogelijke recettes. Om haar enorm tooneel, groot als een plein, berekend voor de ontplooiing van optochten, parades, volksfeesten waardig te vullen met zangers en décors, zou de directeur moeten beschikken over de civiele lijst van een keizer en daarbij genoeg behagen moeten scheppen in leege praal om niet te pingelen. Na het brandje heeft alleen de schoonmaak, de opverving, en de betrekkelijke moderniseering van de installatie drie-en-twintig millioen gevergd, waarvan slechts een klein gedeelte kan verhaald worden op de assurantie. Hoewel papieren franken van Auriol, raapt men zulk een som nog niet op onder de hoeven van een paard. Men zal er langer dan een jaar voor moeten zingen en dansen.

Een vondst

Toch is de restauratie, de opknapping bekrompen tot een minimum, als bij menschen die een cent tweemaal omdraaien alvorens ervan te scheiden. De muren zijn gereinigd en uit het vuil zijn hupsche schilderijen te voorschijn gekomen, waarvan geen sterveling zich het bestaan herinnerde, zelfs niet de patriarchale abonné's die zich een halve eeuw gespiegeld hebben in den befaamden spiegel (7 meter bij 10) welke een wand vormt van den Foyer de la Danse, waar de gratiën van het corps de ballet zich tijdens de pauze vereenigen als in een Venusberg. Ook het marmer is opgepoetst tot het weder blonk. Het verguldsel is bijgewerkt, het stuc herpleisterd. De matglazen bollen der verlichting, die het gas overleefd hadden toen 't verdrongen werd door de electriciteit, zijn eindelijk vervangen door lampen van hedendaagsch fabrikaat.

Maar de rood-pluche opschik, de fluweelen garnituren der loges van de tweede verdieping die onweerstaanbaar doen denken aan gemeubileerde kamers met pension, zijn zoowel gespaard door den stoffeerder als door het vuur. De orkest-ruimte is vergroot, maar het antieke, zeurige, dempige orgeltje, dat meer dan twee duizend malen de kerk-scène van Faust bedorven en verknoeid heeft is niet vernieuwd, niet opgelapt en zelfs niet herstemd. De mozaïeken van den beroemden grand escalier, eer geconcipieerd voor gepluimde opera-helden dan voor twintigste-eeuwers, glanzen, schitteren, stralen. Maar dat de heer des huizes ze liet opboenen is alles wat men van hem eischen kon. In de loges der artisten immers is nog steeds geen stroomend water. Zij behelpen zich met een waschbak en een waschkom. Wanneer zij warm water noodig hebben moet het gekookt worden op het gaskomfoor der concierge, vier verdiepingen lager.

Boven haar stand

Dat zelfs een millionnair-Maecenas als de huidige directeur Rouché zich verplicht ziet het noodzakelijkste te verwaarloozen, dat hij, na een fortuin gespendeerd te hebben, bekennen moet te roeien met de riemen die hij heeft, bewijst den nazaat tenminste in welk een paleis de dramatische muziek onder Napoleon III geherbergd werd. Om de waarheid te zeggen woonde zij eenigszins boven haar stand. Men begrijpt de lieden die bejammeren dat de Grand Opéra niet geheel te gronde ging. Met het geld dat de reparatie kostte, de verfrissching en een onvoldoende verjonging, had men een nieuwe kunnen bouwen en een betere, een bruikbare.

Hetgeen er van de financieele middelen, versnipperd in den schoonmaak, overbleef is besteed aan de machinerie van het tooneel. Ook hier verwezenlijkte Jacques Rouché, auteur eener interessante studie over de mise-en-scène, op verre na niet wat hij wenschte, kende en gaarne gerealiseerd had. In technisch opzicht blijft de Parijsche Opéra onderdoen voor de Scala van Milaan en menig buitenlandsch theater van de oude en de nieuwe wereld. Treurig voor Frankrijk, waar de Groote Opera ontstond, treurig voor Parijs waarvoor de beroemdste werken van het répertoire gecomponeerd zijn, doch men kan niet prijzen wat ontbreekt. Wie den achterstand constateeren wil behoeft trouwens slechts het boek te raadplegen van Rouché.

De voornaamste en misschien eenige noviteit waarmee het nationale instituut der Franschen zich verrijkte bestaat in het zoogenaamde panorama, een half-cylindervormige, vrij zware achterwand van metaal, asbest en mica, blauw-kleurig, die naar believen kan rijzen in den koepel of dalen in den kelder. Op dit gewelfde achterdoek, kolossaal van afmetingen, kunnen met een lichtklavier zwervende wolkjes, atmosferische horizonnen, zee-gezichten, natuur-impressies, meteorologische fenomenen als bliksem, donder en schuimende golven, of met behulp van bioscopische apparaten de Rit der Walküren, de Walpurgisch-nacht, het Bacchanaal van Tannhauser, het wandelende décor van Parsifal, en andere fantasmagorische, hallucinatorische verschijnselen geprojecteerd worden. Het effect is idyllisch, charmant, betooverend, hemelsch, verrukkelijk ontzagwekkend, schrikbarend, majestueus, lyrisch of dramatisch, volgens de voorschriften van het libretto en de luimen van den regisseur. Op welke trap van schoonheid men dezen tooverlantaarn voor groote menschen moet rangschikken, of hij bewondering verdient of een meewarig knikje, zal afhangen van de bedoeling waarmee de toeschouwer zich naar het theater begeeft.

De een gaat voor de muziek, de ander voor de vertooning. Wie niet voor de vertooning gaat heeft in ieder geval het voordeel van een kijkspel wanneer de muziek hem per ongeluk verveelt.

Er is heel wat gerateld en gekakeld over de voorstelling waarmee de opgekalefaterde Opéra werd ingewijd. Behalve den President der Republiek, het corps diplomatique en een doorluchtigen gast van Java, den Mangkoenegoro die met gemalin en dochter, vergezeld van gezant Jhr. Loudon, de uitvoering bijwoonde, bestond het publiek uitsluitend uit de clientèle der ministers en der ministeries. Jean Zay, minister van Onderwijs, had het totaal der twee duizend beschikbare plaatskaarten ingepalmd, uitgezonderd twee welke hij genadiglijk reserveerde voor den directeur Rouché. Bij de distributie der biljetten had hij niet alleen het elegante, mondaine Tout-Paris volslagen genegeerd doch zelfs de leden der Kamer van Afgevaardigden.

Gouvernementeele selectie

Het kan moeilijk geloochend worden dat deze zuiver gouvernementeele selectie, fine fleur van het Front Populaire, allesbehalve uitmuntte door de kwaliteiten van brio, sierlijkheid, toiletten, edelgesteenten en sex-appeal waaraan men bij Parijsche gala's gewoon is. De minister echter stelde er prijs op om zijn getrouwen, de lijfgarde der regeering, de pioniers der toekomst-maatschappij te toonen aan de vertegenwoordigers der vreemde mogendheden.

Het resultaat was deplorabel en de pers der oppositie heeft Zijne Excellentie geblameerd wegens deze miskenning en sabotage van het karakter en de reputatie der Fransche hoofdstad. Wanneer alle komende officieele gala's van dit poovere allooi zijn zou men er zich terecht over mogen beklagen. Maar van den anderen kant, dunkt me, is een heele geruststelling dat al die grauwe, stoffige omwentelaars een invitatie voor kapitalistische ontspanningen als Mein lieber Schwan van Lohengrin, de zwijmelende melodieën van Massenet's Ariane, de kuitenflikkers en overige capriolen der balletdanseressen, met zooveel voldaanheid, zooveel naieve blijdschap aanvaarden. Hoe eer zij zich in den plooi zetten, hoe eer zij zich acclimatiseeren, hoe beter.

[verschenen: 15 maart 1937]