Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Moderne adel

Parijs, 24 Februari [1937]

Hoewel ze niet zijn doorgedrongen tot het eigenlijke Hollandsche folklore bewaart gij in het archief uwer herinnering vermoedelijk de verhalen over Le Seigneur, den Kasteelheer, drinkeboer, veelvraat, vechtersbaas, vrouwenbeul, en eigenaar van onmetelijke landgoederen bebouwd door heele of halve lijfeigenen, behuisd in krotten, slovend van den vroegen morgen tot den laten avond, van wier zwoegen de meester geregeld het leeuwenaandeel inpalmde, en verbraste, dat spreekt van zelf. Volgens de legende galoppeerde de adellijke potentaat, als hij een hert, everzwijn of gewone haas achternazat, met zijn heele familie van paarden, honden, vrienden en lakeien zonder eenige gewetenswroeging door het rijpende graan, dat de landman geknakt mocht oprapen en ook nog dankje zeggen wanneer zijn dochter niet verkracht noch zijn hut in brand gestoken was.

Zoo is de globale en courante voorstelling welke de Fransche boer zich maakt van een Seigneur, den grootgrondbezitter uit het verleden. Of de zeden in werkelijkheid zoo scheef waren is de vraag. Wij kennen de toedracht slechts door middel van een propagandistische, partijdige, tamelijk suspecte en overvloedige literatuur. Waarschijnlijk is er een aardige dosis fantasie en overdrijving bij. Voelde de feudale landbouwer zich bijster ongelukkig? De muziek, welke uit die eeuwen is overgewaaid, bewijst eer het tegendeel. Maar gelukkig of rampzalig, de boer heeft in 1789, aan het eind der meest zorgelooze, onbewolkte periode welke het menschdom beleefde, revolutie gemaakt om eigenaar te worden van een perceel grond. Hetzelfde gepassionneerde verlangen om een stukje land het zijne te noemen dreef ook den Russischen boer in 1917 naar de omwenteling. Een paar jaar geleden den Spaanschen boer. Over een poosje misschien den Oost-Pruisischen en den Poolschen boer.

Ellende en dwingelandij

Of de Rus en de Spanjaard hun geluk vermeerderd, hun welvaart verhoogd en den grond waarop zij ploeteren als eigendom verworven hebben, is geen geheim dat de goden bewaren in hun schoot. Ieder die zijn pen niet verkocht, of wiens oogen niet verblind zijn door het fanatisme, door den haat, door een lage jaloezie kan het constateeren. De laatste die met desolate berichten uit het paradijs der Soviets huiswaarts keerde is kameraad Kléber Legay, de socialistische secretaris van den Franschen mijnwerkersbond. In plaats van geluk en vrijheid ontdekte hij onmenschelijke ellende en dwingelandij, in plaats van de gewaande superioriteit vond hij overal een jammerlijke inferioriteit. De laatste die Spanje ontvluchtte om zijn heil te zoeken in Parijs, is Dokter Maranon, geneesheer met een wereld-reputatie en een der bewerkers van de Spaansche omwenteling. Hij belijdt zijn mea culpa in Le Petit Parisien, dezelfde krant waarin Andrée Viollis, onlangs gedecoreerde journalistieke dame, propaganda voerde voor de handlangers van Barcelona en Madrid. Nooit las men in weinig woorden verschrikkelijker dingen. ‘Wij hebben de revolutie gemaakt - schrijft Maranon - om één Ferrer te wreken en één Cirva. Zij, de Rooden, hebben dertig duizend Ferrers en vijf duizend Cirva's gedood die slechts schuldig waren aan vrijheid van gedachte. Nog dagelijks vermoordt men duizenden mannen en vrouwen, verdacht van onafhankelijkheid van opinie.’ Wat het geluk en de rest betreft, dat een revolutie schenken kan, zijn de Russen en Spanjaarden gediend, meer dan ten volle, keizerlijker en koninklijker dan onder Nicolaas II en Alphons XIII.

Een brochure

Doch de toestand in de Sovjet-Unie en in Spanje is nog niet gestabiliseerd en het zou onredelijk zijn aan een bloedigen, kreunenden chaos definitieve gegevens te ontleenen om te bepalen waarop een revolutie kan uitdraaien.

Wie zich een meening wil vormen over den gang, de ontwikkeling, de mogelijkheden, de waarschijnlijkheden eener omwenteling heeft een beteren getuige dan een serie van provisorische episoden. Wij hebben een schuldige, wiens antecedenten een tijdvak beslaan van bijna anderhalve eeuw, die bekennen moet omdat hij onmogelijk loochenen kan. Hij heet Frankrijk. Zijn aanklager is een dunne brochure van Comte de Fels, directeur der Revue de Paris. De adellijke titel van den schrijver misleide niemand. De Graaf de Fels is democraat en republikein. Trouwens hij treedt niet met voorbedachten rade op als aanklager der Fransche Revolutie. Niet opzettelijk. Maar incidenteel. Hij laat de afleiding dezer conclusie over aan den lezer.

De titel van zijn geschriftje luidt: ‘Alle werklieden moeten eigenaars worden.’ Een bijtitel, variatie op hetzelfde thema: ‘Tous prolétaires? Non. Tous propriétaires.’ Andere ondertitel: ‘Een monsterachtig kapitalist: de Staat. Laat de Staat betalen!’

Het eerste wat men daarbij denkt is: demagogie, fata morgana, luchtkasteelen, utopie. Hersenschimmen van iemand, die in het troebele water waar wij reilen en zeilen een spiering uitgooit welke hem niets kost, om misschien een kabeljauw te vangen. Al bladerend echter blijft men bij sommige cijfers onwillekeurig steken. Men tikt zich verbaasd voor den kop en roept uit: Parbleu! Wat het groot-grondbezit aangaat en de individueele eigendomsmogelijkheden zijn wij na anderhalve eeuw revolutie precies even ver als in het jaar 1500, 1600 en 1700.

Een waarheid

Ziedaar een waarheid die onder het bezinksel van myriaden kubieke meter marxistisch papier, bedrukt met marxistische profetieën ongeschonden en stralend wordt opgegraven. Wie had ooit kunnen droomen dat de Fransche Staat eigenaar is van zes millioen hectaren grond in den vorm van domaniale wouden, bosschen, weiden et cetera? Geef u even rekenschap: Zes millioen hectaren is zestig milliard vierkante meter. Zestigduizend vierkante kilometer. Bijna evenveel als de oppervlakten van Holland en België te zamen.

Waar komen ze vandaan die zes millioen hectaren? Van de kroon, van de koningen, de hertogen, graven, markiezen, baronnen, van de ci-devant's die pech hadden tijdens den zondvloed, van de kloosters, van de geestelijke en wereldlijke orden. Waar gingen ze heen, toen ze geconfiskeerd werden? Naar het volk? Naar de arbeiders, naar de boeren? Morgen brengen... Zooals gij ziet gingen ze naar den Staat. Maar L'Etat c'est moi, zei Lodewijk XIV. Wie is vandaag de Staat? Het ensemble der natie? Welneen. Dat is pure fictie, want niemand profiteert ervan. Niemand? Wacht even. De Staat, wat betreft de zes millioen hectaren grond, is een korps van ambtenaren, een soort van kaste, gekweekt in speciale scholen. Uitstekend. En wat doen zij met die zestig milliard vierkante meters, ruim toereikend om een bevolking te voeden van vijftien millioen zielen, vruchtbaar genoeg om gedurende eeuwen een verkwistenden, weelderigen, kunstzinnigen en talrijken adel te onderhouden, om te zwijgen van de studieuzen clerus? Niets, absoluut niets.

Het mirakel

Et voilà. Ziedaar het mirakel der revolutie. Die landstreken, die provincies, met haar rivieren, beken, wouden, bosschen en weiden, eertijds een onuitputtelijke bron van overvloed, brengen niets meer op. Niets! Zij liggen braak.

Waar ze niet braakliggen zijn ze niettemin improductief. Zij rendeeren niet.

Het hout is onverkoopbaar. De liefhebbers van jachtterreinen worden hoe langer hoe schaarscher naarmate de bezittende klasse uitgeroeid en de natie geproletariseerd wordt. De Staat is eigenaar van zes millioen hectaren grond en legt er geld bij!

De Graaf de Fels adviseert om deze landerijen te distribueeren onder de arbeiders. Twee duizend vierkante meter met een huisje erop voor elk der twee millioen gezinnen, in persoonlijk, erfelijk eigendom. Een rationeel idee. Maar om het te verwezenlijken moet hij niet rekenen op den socialistischen Blum, den communistischen Thorez en Cachin. Deze heeren verkeeren nog in het stadium der collectiviseering. Zestig duizend vierkante kilometers braakgrond zijn hun niet voldoende. Zij willen het gansche land en de gansche natie. Het land improductief, de natie een volk van paupers.

Het zal mij verwonderen wanneer 't gebeurt, zoowel 't eene als 't andere.

Doch met dat al heeft Tardieu gelijk die preekt: de heele revolutie moet worden overgedaan.

[verschenen: 9 maart 1937]