Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Zaken zijn zaken

Parijs, 10 Februari [1937]

Het is werkelijk een curieuze geschiedenis, die Fransche leening van veertig millioen pond te Londen. De vorige leening, gevraagd voor negen maanden, was nauwelijks terugbetaald of men sloot een nieuwe, insgelijks voor veertig millioen pond en voor denzelfden tijd. Toen de eerste werd aangegaan bracht ze drie milliard francs in kas. Toen ze gerembourseerd werd kostte zij ruim vier milliard francs.

Niet vanwege den interest. Dat zou een fameuze woekerwinst zijn, welke de wet verbiedt. Doch wegens de devaluatie. Gesteld echter, wat hier het geval is, dat een Engelsche bank die in Parijs een filiaal bezit, of een Fransche bank die een filiaal heeft in Londen (er is een bank waarvan men moeilijk precies kan zeggen of ze Fransch of Engelsch is), gesteld dat zulk een instelling met de verrekening belast wordt. Men behoeft geen bijzondere baas te zijn in de financieele om te begrijpen dat die bank één milliard francs schoon in haar zak steekt, plus de commissie natuurlijk.

Het fraaiste is dat de Fransche regeering indertijd, met Régnier als minister, het recht verzocht had en verkreeg om de terugbetaling te vervroegen en dat zij van die bevoegdheid geen gebruik maakte. Zij had de veertig millioen pond b.v. kunnen rembourseeren één dag voor de devaluatie, of één week, of één maand. Dat zou haar één milliard francs bespaard hebben. Hoewel alles denkbaar is kan men zich niet op den mouw laten spelden dat er met een greintje goeden wil niet veertig millioen pond sterling te vinden zijn in Frankrijk op een bepaalden datum. En één milliard is geen peulschilletje. Men kan er een slagkruiser van vijf en dertig duizend ton mee bouwen. Of een nieuwe Normandie. Of een heele model-stad van duizend model-huizen tegen één millioen het stuk. Of vijftig magnifieke stadions. Of honderd sanatoria. Of wat gij wilt. Maar neen, men liet dat milliard liever naar den kelder gaan. Het is fantastisch. Als iemand ooit geïncarneerd wordt in de sfinx van Thebe kan hij de voorbijgangers dit raadsel opgeven. Hoe is 't mogelijk dat dergelijke dingen gebeuren onder een socialistisch minister die het air en de allures aanneemt van een fatsoenlijk man - wat nog niet het zonderlingst is - maar op den koop toe van serieus en gewetensvol rekenaar.

Gemurmel

Als de pers tegen de wegmoffeling van dat milliard niet enkele bedeesde protesten verheven had zou zij waarlijk te dom zijn, niet om voor den duvel te dansen, maar voor het gouden kalf. Zij heeft juist zacht genoeg gemurmeld om den braven citoyen, den onbetaalbaren man-van-de-straat niet te alarmeeren met overbodige muizenissen, en juist hard genoeg om de betrokken bankiers aan 't verstand te brengen, dat zij in den kijker loopen. Een eerste aanmaning bleek voldoende Zij was kosteloos, vermoed ik, gelijk alle eerste aanmaningen.

Een tweede was absoluut noodeloos en bijgevolg eveneens gratis. Zoo redeneeren de narren van Shakespeare als een ergerlijke en amusante waarheid hen de tong brandt. Lees hierin echter niet de minste insinuatie, waarvan ik a noch b zou kunnen staven, doch beschouw 't als een simpele constateering. Met een milliard kan men ook duizend kranten den mond snoeren en nog een half milliard opzij leggen voor eigen genoegen. Maar honni soit qui mal y pense wanneer men ziet dat de dagbladen die deze affaire aanroerden hun minimalen plicht deden op een manier welke denken doet aan het verschaffen van een alibi. Als de schitterende operatie vroeg of laat ter sprake komt kunnen zij met de hand op 't hart staande houden dat zij de regeering haar raadselachtige manipulaties onder den neus duwden en de burgers die zullen dokken behoorlijk verwittigden.

De invloed der devaluatie

Het incident dat de eerste Engelsche leening van veertig millioen pond opvroolijkte, als ik zoo zeggen mag, was de devaluatie. Men kan zich afvragen of de tweede niet gekarakteriseerd zal worden door een soortgelijken samenloop van omstandigheden. Het nieuwe crediet is verleend voor een periode van drie maanden, tweemaal voor drie maanden hernieuwbaar, en nog een keer voor één maand. Ma foi, bij de vermelding der condities krijgt men niet den indruk van binnen te stappen in het bureau van een minister, behangen met kostbare Gobelins, doch bij een verdachten geldzoeker gelijk men er aantreft in ouderwetsche romans en in de advertentie-kolommen van moderne dagbladen. De onderhandelingen zijn zeer laborieus geweest en zeer gecompliceerd. Men weet nog altijd niet nauwkeurig of de leening enkel gedekt is met een gelijkwaardig gewicht aan goud, geconsigneerd door de Banque de France, met een borgstelling der spoorwegen, of gegarandeerd door beiden tegelijk, wat geen sterveling zou verwonderen. De rente die 3% was klom tot 3½, wat betrekkelijk duur is, en het schijnt normaal dat ook de overige voorwaarden verslimmeren. Men beweert dat dit opgevat moet worden als een teeken van het vertrouwen dat Engeland heeft in het Parijsche gouvernement en zijn financiën. De Britten wagen niet veel maar ondertusschen staken de Fransche renteniers.

Wat een nieuwe munt-amputatie betreft, als pendant van dezen penibelen wissel, zou ik niet willen anticipeeren. Tien maanden evenwel is kort dag en het kan nuttig zijn eraan te herinneren dat een tweede devaluatie niet enkel in overweging genomen mag worden als lapmiddel, als doekje voor 't bloeden, als pleister op een houten been, doch ook als volmaakt wettige manoeuvre, welke de regeering voor zich reserveerde als dat van pas kan komen.

De franc is nog niet gestabiliseerd. Zijn waarde is nog niet onveranderlijk vastgesteld. Volgens de jongste monetaire wetten moet die waarde gehandhaafd worden tusschen twee uitersten welke correspondeeren met 49 en 43 milligram fijn goud. Tusschen deze grenzen kan de minister per decreet de exacte en definitieve waarde van den franc bepalen, gelijk 't hem goeddunkt en wanneer 't hem belieft. Morgen, over veertien dagen, over zes maanden.

Vincent Auriol zweert bij hoog en laag dat geen haar op zijn hoofd eraan denkt om ook maar een halven milligram te laten vallen, doch Cent-Vingt Auréoles heeft even hard gezworen dat hij nooit en nimmer zou tornen aan wijlen den franc van Poincaré. Het is mogelijk dat hij ditmaal woord houdt doch allesbehalve waarschijnlijk. De bankier derhalve die de nieuwe Engelsche leening voor zijn rekening wenscht te nemen riskeert geen slechten mazzel. Veertig millioen pond sterling staan vandaag gelijk aan vier milliard twee honderd millioen francs. De wettige marge is zes milligram. Vermenigvuldig zes milligram fijn goud met vier milliard twee honderd millioen en gij zult merken hoeveel kleintjes een groote maken. Het verschil is geenszins te versmaden.

En wie durft er iets liefs om te verwedden dat de marge niet ruim overschreden zal worden? Wie durft ervoor instaan dat die marge nog wettig zal zijn in November, als de tien maanden achter ons liggen? Auriol heeft eigenmondig het deficit van budget en schatkist voor 't kopende jaar geraamd op zes-en-dertig milliard. ‘Waar zult gij ze vandaan halen?’ voegde Caillaux hem toe in den Senaat. Caillaux houdt van ronde taal. Maar Georges Potut heeft den minister in Le Journal voorgerekend dat het deficit in werkelijkheid niet 36 milliard bedraagt doch 55 milliard. Potut groeide niet met den laatsten regen, zooals de Franschen zeggen. Hij is een député die meetelt, radicaal-socialist, lid van het Front Populaire, een economist van beteekenis, et tout et tout. Wat heeft Auriol hem geantwoord? Dit: ‘O, wij kennen de campagnes van Le Journal; wij weten wat daarachter steekt’. Inderdaad. De krant heeft een appeltje te schillen met Blum, zooals gij weet, wegens de affaire Havas. Maar het ongeluk wil dat bijna tegelijkertijd Gaston Jèze, de vermaarde advocaat van den Negus en financieel specialist van de bovenste plank, in La Dépêche de Toulouse, het groote orgaan der radicalen, per slot van rekening tot dezelfde eindsom komt als Georges Potut. Het heugt nog ieder dat niet langer geleden dan Pierre Laval (mais où sont toutes ces neiges d'antan? Voorbij, voorbij!) Gaston Jèze door de partij van Vincent Auriol met lauweren bekranst werd wegens zijn onafhankelijkheid ten opzichte van het openbare gezag!

Een catastrophe

Maar 36 milliard deficit of 55 milliard... Een paar meer of minder? De acht maanden van Blum's bewind kostten aan de Banque de France voor 20 milliard Auriol-francs aan goud. Met zulke cijfers goochelend verliest men 't laatste aasje van respect voor een getal. Zoetjesaan wordt het milliard een millioen, tenzij 't millioen een milliard wordt, naar uw verkiezing. Wij sturen recht aan op een catastrofe zegt Gaston Jèze. Geloof hem als gij wilt. Doch het ziet er naar uit alsof 't geen banale dagen zijn die weldra zullen aanbreken voor de speculanten.

[verschenen: 23 februari 1937]