Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Ieder zijn meug

Parijs, 9 Januari [1937]

Driekoningen is voorbij en sluit de stralende reeks der winterfeesten. Wij hebben den koek gegeten met den verborgen boon erin, die hier meestal een porceleinen zuigeling is, gewikkeld in windselen, en ieder maakt zijn balans op, de een van wat hij inde, de ander van wat hij uitgaf.

De geboorte van den verlosser en de hernieuwing van het licht worden bij voorkeur gevierd met smullerijen in de restaurants, met slemperijen in de cabaretten, wat de Franschman ‘réveillon’ noemt, en het omzetcijfer der eet-en-drinkhuizen gold in deze periode steeds als een aanwijzing voor de tevredenheid van den staatsburger en zijn financieele capaciteiten. Het vorig jaar was 't de réveillon van Laval. Hij bleek erbarmelijk, want de theaters, de cafés, de nachtkroegen waren leeg. Dit jaar was 't de réveillon van Blum en het Front Populaire. En het kan niet ontkend worden, het is de zuivere waarheid, dat hij, zoo niet in oprechte, ongedwongen vroolijkheid dan toch in klinkende munt, de schitterendste van vervlogen tijdperken geëvenaard heeft.

Het liep niet enkel storm in de kerken maar ook in de cafés. Met verrukking hebben de vrienden van Blum de kilometers beuling geteld die verorberd zijn, de manden oesters, de kisten champagne, de kudden ganzen, die, gevuld met kastanjes, in Frankrijk de rol spelen welke elders opgedragen wordt aan de kalkoenen. Het biljet van duizend was de eenheids-prijs van een gemiddeld oud-jaarsmaal, en men noteert dat met opgetogenheid als een politieke zegepraal. Grappig: toen de socialisten nog niet aan 't bewind waren, doch in de oppositie, werden al die braspartijen, dat geschrans, gezuip en gedans regelmatig uitgekreten en geschandvlekt als egoïstische zwelgerijen eener hartelooze, schaamtelooze bourgeoisie en de marxistische karikaturisten teekenden uitgemergelde kinderen die met bleeke neuzen op de ruiten der restaurants hun maag vulden met de geuren van het geroosterd gevogelte.

Nu Blum regeert zijn de schranserijen in een handomdraaien het onomstootelijke bewijs geworden van de uitstekendheid der socialistische theorieën en een aansporing tot optimisme. Hoewel de straten nog krioelen van bedelaars, wat niemand die Parijs aandeed, mij zal tegenspreken.

Luilekkerland?

Al gaat het nog niet goed, zou men daaruit moeten concludeeren, het gaat hoe langer hoe beter, want de dubbeltjes rollen, tot in het centenbakje der bedelkinderen. Inderdaad, dit is de officieele opvatting, welke buiten de Fransche grenzen vooral gehuldigd wordt door de Engelschen, die sinds de installatie van Blum een eigenaardige neiging toonen om Frankrijk te schilderen als een luilekkerland, badend in rozengeur en in het schijnsel der volle maan. Er bestaat echter geen onderwerp waarover de Franschen niet polemiseeren tegen elkaar, en ook ten opzichte der festijnen van de zonnewende is de natie verdeeld in antifascisten en fascisten, die zelfs de rijstebrijbergen en de zwermen van gebraden duiven te baat nemen om van leer te trekken.

De eenen pochen dat het tafeltje-dekje echt is, geen namaak, en citeeren met trots een uiterst loffelijk artikel van de Times... Zij negeeren alle schaduwzijden of verklaren ze voor provisorisch en voorbijgaand. Zij zien slechts de confetti en de serpentines der Parijsche fuivers, de gedweeheid van het parlement, de betrekkelijke bezadigdheid van het werklieden-syndicaat, het aanpassingsvermogen der communisten, kloek in woorden, tam van daden. Wat zoowel voor de arbeiders als voor de patroons een staking kost als die der metaalbewerkers van het Noorden, welke reeds zestig dagen duurt, loopt hun langs de koude kleeren. Dat ondanks alle decreten de levensmiddelen-prijzen regelmatig blijven stijgen, kan evenmin hun temperatuur verhoogen. Dat de rijks-spaarkassen binnen een jaar vier milliard aan beleggingen verloren (de opbrengst eener leening) en wat altijd gehouden is voor een veeg teeken, daarover maken zij zich niet dik noch druk. Al het ongunstige en zelfs het hachelijke is tijdelijk. Laat de ongeluksvogels krassen en huilen zooals ze gebekt zijn. Geen enkele voorspelling van uilen en kraaien komt dit jaar uit zooals ze bedoeld is. Jammer voor de profeten, maar mooi zoo, en lekker!

Wat bewijst dat?

De anderen grommelen dat lekker niet langer is dan een vinger. Accoord, de kruidenier, de confiseur, de wijnhandelaren doen zaken. Men verdringt zich op den Mont-Blanc, met sneeuwschoenen en ski's. Er is jool in Parijs, leven in de bierbrouwerij. Doch wat bewijst dat? Heel die wederopleving is schijnvertoon. Het eenige wat Blum in zes maanden bereikte is dat hij de menschen, vooral de jonge menschen, wakker schudde uit hun dommel en routine. Zij betasten hun portemonnaie die nog niet gerold is, zij tellen hun duiten die nog niet geconfiskeerd zijn. ‘Idioten die wij waren’ roepen zij uit. Wij hebben tot nu toe met onze spaarpenningen de oplichters verrijkt der vijf werelddeelen. Wat een idioten om honderd francs te potten en er tien terug te krijgen, of nul en niemendal. Idioten om krom te liggen met een gecalligrafeerd papiertje in de lade dat morgen misschien geen stuiver meer waard is, idioten om zich te verassureeren alsof de naaste toekomst niet pikzwart was, alsof alle seinen op veilig stonden, ondanks bolsjewisme en andere methoden van wettelijken roof, plundering, diefstal, onteigening, onterving. Idioten!

Hetgeen geprezen wordt als een wederopleving is niets anders dan een natie, die, gekweld door de somberste voorgevoelens, plotseling aan 't potverteren slaat, de blommetjes buiten zet, die zich opeens het ‘carpe diem’ herinnert en de mogelijke vreugden plukt van den kortstondigen dag, zonder zorgen voor morgen, zich verheugend zoolang er nog een sprankje licht gloeit in de lamp. In economistische termen uitgedrukt: ‘De beweging van toenemende geldcirculatie houdt aan. Doch een blik op de koersen verraadt dat de ontdooide kapitalen aangewend worden voor de aanschaffing van consumptie-waarden en niet voor aankoop van productieve, duurzame goederen.’

Een onderzoek

En als een rapier zwaaien de anderen met een studie van Fernand Baudhuin, vermaard Belgisch economist, wiens sympathieën voor het socialisme bekend zijn. De Blumisten staken het ijlings onder stoelen en banken, zoodra zij den titel zagen die luidt: ‘De stand in Frankrijk eener partij welke men bezig is te verliezen.’

Het onderzoek van den geleerde draait hierop uit dat de genezingsverschijnselen te zwak en te dubieus zijn, terwijl de factoren van spoedige verergering in geenen deele werden uitgeschakeld. De veertig-uursche arbeidsweek, sinds anderhalve maand in toepassing, heeft slechts een miniem percentage der werkloozen geabsorbeerd. De handel blijft slap. De vermeerderde activiteit der industrie is zeer precair. De productie is gedesorganiseerd. Ondanks het deficit van het budget, enorm ondertusschen, komt de Schatkist twee of drie milliard per maand te kort. Als de Staat ze niet leenen kan zal hij ze moeten vragen aan de emissie-bank, welker balansen een aanwas der inflatie-credieten registreeren van gemiddeld zeven honderd veertig millioen per week. De devaluatie en het respijt dat zij bood heeft Frankrijk niet weten te benuttigen om zijn economie te reorganiseeren. Een nieuwe kritieke periode is daarom in aantocht en zal vermoedelijk weldra geopend worden.

Het zou niet de eerste keer zijn dat een eminent economist, die werkt met statistieken, zich vergist als een gewone waarzegster die werkt met ruiten aas en klaveren boer. Dat vergemakkelijkt niet voor een wantrouwig toeschouwer de vorming eener persoonlijke meening. Maar ik signaleer als een zonderlinge coïncidentie dat de professoren in de economie (de Belgische aanmaner is geen unicum) dezelfde opinie aanhangen als de champagne-hijschers en overige boemelaars die liever alles wat ze kunnen er door brassen dan een beetje, of een beetje veel, te verbeuren zonder er genoegen van gesmaakt te hebben. De statistische tabellen zeggen per slot hetzelfde als het instinct dat uit de verte een luchtje opsnuift van krach's en panieken.

Ik ben zeer nieuwsgierig om proefondervindelijk te ervaren hoe dicht wij bij de waarheid zijn, of hoe ver er vandaan, wanneer intellect en intuïtie, rekenen en gissen, eenparig tot gelijke slotsommen komen.

[verschenen: 26 januari 1937]