Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Wat te gelooven?

Parijs, 5 November [1936]

Dezer dagen werd op verzoek van Minister Vincent Auriol (alias Cent-Vingt Auréoles van Financiën) voor een rechter van instructie geroepen Alfred Fable-Luce. Hetgeen men hem ten laste legde was ‘aanranding van het staatscrediet’, elastisch misdrijf bij uitstek, dat hoofdzakelijk bedreven wordt in tijden waar de schatkist gelijkt op het vat der vijftig koningsdochters die geen man wilden.

Doch laat ik eerst den beschuldigde voorstellen. Alfred Fabre-Luce is de zoon van den directeur van een der grootste Fransche credietinstellingen. Hij is getrouwd met een prinses de Faucigny-Lucinge, een der betooverendste Parisiennes. Daarbij heeft hij een der helderste, schranderste, scherpzinnigste, critische, analytische koppen van de jonge generatie. Een type om te fungeeren in een Brain-Trust. Zijn geheele zenuwstelsel schijnt georganiseerd ten dienste van het denkapparaat. Hij is van alles op de hoogte. In de glorie-dagen van Poincaré schreef hij ‘La Victoire’, een schampere, ijs-koude ontleding der diplomatische geschiedenis van den wereldoorlog, welk boek in den hoek werd gestopt omdat het den patriotten te zwaar op de maag lag. Hij schreef ook een studie, cynisch maar bruikbaar, over het sexueele probleem in de moderne maatschappij. Hij maakte een tocht rondom de aarde en gaf een reis-verhaal uit. (‘Waarover de wereld droomt’) dat de meest poëtische en nauwkeurigste schildering van Bali bevat welke door een literator werd voortgebracht. Bovendien is hij nog dramaturg en liet een tooneelstuk van zich opvoeren (zonder veel succes) in het theater van Henry Bernstein. Ten slotte stichtte hij een eigen weekblad en noemde het ‘L'Assaut’, de Fransche vertaling van Der Angriff. Ziedaar de persoon met zijn hebben en houden. Een individualiteit die haar weg zoekt en voorbereidt, geleid door een kloeken, voortvarenden, onverzadelijken, doorborenden geest. Hoever zal hij 't brengen?

Een artikel

Wat dezen spruit van een geldmagnaat in de gelegenheid stelde om nader kennis te maken met de politie was een artikel dat hij titelde ‘Het fijne van de devaluatie’ of ‘een nieuwe Stavisky-affaire’. En om direct de waarheid te zeggen, wie het las kon grinniken: daar breekt mijn klomp van. Men stond paf. Men had er niet van terug. ‘Er is geen twijfel mogelijk, schrijft hij, wij bevinden ons tegenover het kolossaalste politiek-financieele schandaal van na den oorlog. Al in Juni begon het gouvernement Blum-Auriol de coups de Bourse te protegeeren. Beschermd door de regeering, ingelicht door hare diensten, materieel ondersteund door de Openbare Kassen, heeft een kliek van speculanten naar believen het lot geregeld van de beleggers. Na zich een poos getraind te hebben met ondergeschikte, maar reeds scandaleuze operaties in staatsfondsen en aandeelen Banque de France heeft zij de devaluatie benuttigd als een enorme razzia. Op den huidigen dag, nogmaals steunend op de medewerking van het gouvernement, maakt zij zich gereed om het egalisatiefonds der valuta te bezigen voor hare manoeuvres. Er valt geen minuut te verliezen om haar bedrijf stop te zetten.’

Dat zijn schrikbarende beschuldigingen in betrekkelijk gematigde termen.

Het staatscrediet zal er stellig niet beter bij varen wanneer een citoyen als Fabre-Luce de Fransche regeering en haar aanhang assimileert met een bende beurzensnijders. Het ergste is dat hij niet verzuimt zijn beweringen te staven met een aantal goed gekozen voorbeelden. De coups de Bourse van 19-22 Juni, van 3 Juli, van 7 en 9 Juli, etc. En dan het zaakje van de Banque de France. Er zijn gepondereerde lieden die u met den grootsten ernst der wereld komen vertellen dat de gouverneur Labeyrie geen sikkepit verstaat van zijn vak. Maar zie even of hij zijn vak verstaat, volgens de lezing welke Fabre-Luce geeft van zijn werkzaamheid! Het program van het Front Populaire, handvest van het gouvernement-Blum, behelsde de nationalisatie der Banque de France, dit wil zeggen de conversie van acties in obligaties. Tot het laatste moment liet de gouverneur de menschen in den waan dat zulks zijn plan was. Toen hij op 't punt stond om er officieel van af te zien, schorste hij de noteeringen, onder voorwendsel om manoeuvres van speculanten te vermijden. Simpele afleiding, want zijn vrindjes hadden in de periode van baisse welke deze schorsing voorafging druk gekocht. Half-Juni stond de actie op 5.500 francs. Op den vooravond der schorsing noteert zij 6.165; de koopers wonnen reeds 10%. Bescheiden benefice, maar dat voortdurend groeit naarmate de bedotte verkoopers tegen hoogere koersen terugkochten. Op 25 September - één dag voor de devaluatie - stijgt de actie boven de 7000. De speculanten sleepen meer dan 25% in de wacht, dank zij den gouverneur Labeyrie. Dat is niet te versmaden, noch een zoo behulpzaam gouverneur van het nationaal emissie-instituut, noch het batig saldo. Maar om deelachtig te worden aan deze kapitalistische gunsten moet men Front Populaire zijn, dit wil zeggen een anti-kapitalist door dik en dun, communist of socialist, die met Labeyrie de vuist opsteekt. O tempora, o mores!

Gezegend land!

Gezegend, driewerf gezegend land waar men zulke enormiteiten zwart op wit kan laten drukken zonder spoorslags gefusilleerd te worden of verbannen naar een concentratiekamp. Natuurlijk heeft Fabre-Luce aan den rechter die hem verhoorde geantwoord dat het geenszins in zijn bedoeling lag om door een karakteristieke belichting van potverdeelende ministers en hooge ambtenaars het staatscrediet aan te randen, doch dat hij het in tegendeel heeft willen vrijwaren, door verdere plunderingen der veertig roovers te beletten.

Ondertusschen houden wij ons hoofd vast omdat het draait. Wij zouden Léon Blum en zijn gezellen willen naschouwen als onberispelijke figuren. Uit sentimenteele overwegingen, waarvan de voornaamste luidt dat hij en zijn kameraden après tout op 't oogenblik Frankrijk vertegenwoordigen, en Fransche ideeën die meer dan ooit de kracht behoeven der oprechtheid, der eerlijkheid. Maar waar is de waarheid? In de gevangenis met Charles Maurras? Of in de paleizen van het gouvernement met Léon Blum? Ik heb Blum in de radio zijn budget voor 1937 hooren verdedigen en nimmer betrapte ik een denkend wezen op een ergerlijker serie van grove leugens, gedebiteerd op een toon van overtuigdheid. Het budget zou fatsoenlijker zijn dan alle voorgaanden en het moffelt drie der aanzienlijkste posten weg. Het zou sluiten en het heeft een zichtbaar gat van vier milliard, een verborgen gat van eventjes drie-en-twintig milliard. En zoo voorts. Als Blum zichzelf gelooft is hij een ongelukkige, een zieke, een mythomaan, want zijn verzinsels kunnen gecontroleerd worden met de reken-machine. Als hij zich daarentegen niet gelooft is hij een misleider, een miserabel bedrieger. Het een of het ander. Beide kunnen slechts rampen veroorzaken. Welke zal den Franschen duurder kosten: de ruïnes aangericht door den mythomaan of teweeggebracht door den handlanger van speculanten?

De uren geteld!

Men zou echter zweren dat de uren van Blum's bewind geteld zijn want de fiscale identiteitskaart komt weer op de proppen. Het is een papier dat een portret draagt, een nummer, stempels en handteekeningen, een papier dat door den belastingontvanger wordt afgeleverd, en dat een rentetrekker voortaan zou moeten vertoonen om een coupon te kunnen innen op een bank. Een vernuftig middel voor den schraperigen fiscus om elke fraude te onderdrukken, behalve die welke zou voortspruiten uit vervalsching van de papieren. Globaal geschat echter zijn er in Frankrijk acht millioen rentetrekkers en couponknippers, evenveel ongeveer als Frankrijk soldaten mobiliseerde in den wereldoorlog. Niemand kan gissen hoevelen op die acht millioen wenschen te smokkelen. Doch telkens als in 't verleden de fiscale identiteitskaart te berde gebracht werd, kreeg de natie beroeringen waaraan het ministerie bezweek, en hiernaar kan het aantal der fraudeurs eenigermate geraamd worden. Het scheelt daarom niet veel of de instelling complotteeren der fiscale identiteitskaart staat voor een minister-president gelijk met een poging tot zelfmoord.

Doch als Blum-Auriol werkelijk de suppoosten zijn van zakkenrollers der Haute Finance, zullen die hem dan zoo maar stilletjes laten uitknijpen? Tenzij, dat spreekt vanzelf, het land in zes maanden tijds reeds voldoende is kaalgevreten door sprinkhanen en meikevers. (Tusschen haakjes; het deficit der spaarkassen bedraagt 2.737.893.563 francs en 32 centimes vanaf 1 Jan. 1936!) Mon Dieu, wat te gelooven? Welk een roman, als er ook maar één zin waar is in de recriminaties van Fabre-Luce! Welk een uitvinding, het Front Populaire, voor hen die het financierden! En welk een plaag......

[verschenen: 16 november 1936]