Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Super flumina Babylonis

Parijs, 18 October [1935]

Luider dan Jeremias gelamenteerd heeft over het weduwschap van Jeruzalem, jammeren de Franschen bij de leege plaats die de Belgen achterlieten door hun scheiding en vertrek.

Het ‘Bonsoir, Messieurs!’ van Leopold III, met andere woorden de neutraliteitsverklaring der Brusselsche regeering, heeft de Fransche natie doorboord tot in de ziel. Vanaf den trotschen Quai d'Orsay tot aan het geringste der provinciale blaadjes, vanaf uiterst-linksch tot uiterst rechtsch, waart er door het Fransche land een weeklaag bij de Jobstijding van den Belgischen koning.

Op het thema van ‘Waaraan hebben wij dat verdiend?’ rolt zij haar treurige roulades. ‘Wat hebben wij jullie gedaan, Belgen, edel volk, oude krijgsmakkers, die bij ons een toevlucht vondt in de bitterste beproeving, die met ons het duurste bloed vergoot voor het nobelste doel, wat hebben wij jullie gedaan om ons op die manier te laten schieten? Was het zóó erg dat onze Rooden hun betaalde vacantie kwamen doorbrengen aan de oevers van de Sambre en de Maas, dat zij een beetje de vuist opstaken en de Internationale brulden tusschen het strand der zee en de Ardennen? Was het zóó erg dat wij Léon Degrelle met ophef de deur wezen, dat wij aan de grens den chef der Rexisten en zijn vrouw met politie uit den trein haalden, terwijl wij de helleveeg van Madrid die zich La Pasionaria noemt, huldigen in de couloirs der Kamer en sadistische anarchisten uit Barcelona acclameeren op Parijsche meetings?

Is het heusch zoo erg dat wij den gefriseerden Maurice Thorez, hoofd eener Fransche regeeringspartij, veroorloven om te Straatsburg, op honderd meter van de Duitsche grens, te gaan uitbulderen dat het gezicht van Hitler hem misselijk maakt en zin geeft om te kotsen? Nu ja, hij heeft 't gezegd, de harlekijn, maar onder bescherming van twintig duizend gendarmes, en uit het stenografische verslag is zijn geraaskal netjes geschrapt! Werden we daarom gevaarlijker bondgenooten dan tien jaar geleden? Merkt gij niet dat het Fransche volk zich reeds aardig onlekker begint te gevoelen op het gezicht van den mooien Maurice?

Waarom?

En riskeert gij niet veel meer zonder ons dan met ons? Denk eens wat wij al geslikt hebben zonder een spier te verroeren. Nog op 7 Maart van dit jaar snoefde Sarraut dat hij Berlijn niet meer zou aankijken zoolang Straatsburg lag onder het vuur van Hitler's kanonnen. Dit is allemaal van niet 't minste belang. Wij hebben honderdmaal getoond dat men ons gerust op de teenen kan trappen. Maar dat kan geen reden zijn om den bons te geven aan zoo kalme en geduldige lieden als wij, om twintig jaar politiek, het werk van Briand en Berthelot, naar den grond te halen. Hadt gij liever een bondgenoot die bij elke gelegenheid den sabel trekt en zooals Mussolini een aantal divisies mobiliseert? Mijn hemel, wat hebt gij ons te verwijten? Dat wij ons hart openen maar onze portemonnaie sluiten, zooals een uwer revueschrijvers geschertst heeft?

Pardon! Juist terwijl wij onze douane demobiliseeren (zonder eenige contraprestaties van andere naties) wenscht gij ons bonjour. Waarom? En de collectieve veiligheid? En het nieuwe Locarno? En Artikel 16 van het Covenant? Wat doet gij daarmee? Gij brengt dat allemaal naar den zolder, bij den ouden rommel en de rest der wankelende stokpaardjes? Maar zeg ons tenminste wat wij misdreven hebben, wij, chevaliers sans peur et sans reproche, tegen den dierbaarsten strijdbroeder van 1914?’

Aldus jammert het gansche Frankrijk, alsof 't waarlijk lijdt onder een slag, physiek en moreel, die hard aankomt. Nooit hoorden wij in Parijs een zoo algemeenen en zorgvuldig georchestreerden treurmarsch. Alsof men alle hoop en illusie voor immer ten grave draagt.

De Franschman echter, onder zijn geschilderd masker, is sentimenteeler dan men denkt en stort grif een traan. Doch tot in het verdriet blijft hij redelijk. Het ontgaat hem niet dat de beslissing van Leopold III aan den feitelijken toestand weinig of niets verandert. Zeker, hij verliest een bondgenoot.

Een aantal regimenten waarop hij kon bouwen, waarop hij zijn eigen mobilisatie inrichtte, ontvallen hem. Die Belgische divisies evenwel waren nimmer bestemd om te vechten in Frankrijk. Gesteld dat de Belgische Oostgrens niét wordt aangevallen dan zijn de regimenten van Leopold III voor de Franschen overbodig. Gesteld dat zij wèl wordt aangevallen dan zullen de Belgen haar ongetwijfeld zelf verdedigen. Waarschijnlijk nog met meer spontaneïteit en moed nu zij zich bevrijdden van den Franschen leiband dan wanneer zij zich eraan gekluisterd konden meenen.

Inconveniënt

De eenige schaduwzijde van den nieuwen toestand is dat de Belgen, als zij behalve hun Oostgrens ook hun Zuidgrens gaan versterken, niet geld genoeg zullen hebben om fortificaties uit te voeren met de noodige zorgzaamheid, en niet genoeg soldaten om ze te bezetten. In ieder geval zal de neutraliteit hun meer dan het dubbele kosten, wat de kwaliteit der vestingwallen dreigt te schaden. Maar in dit inconveniënt hebben de Franschen reeds twee jaar geleden voorzien door hun eigen vesting-gordel langs Luxemburg en de Belgische grens uit te bouwen tot aan Valenciennes en verder. Zij hebben dit jaar zelfs manoeuvres gehouden onder den rook van Rijssel.

Als wij dus moeilijk kunnen uitmaken hoeveel theatraliteit er schuilt in hun smart-vertoon, zonder eenigen twijfel spelen zij komedie wanneer zij doen alsof het besluit des Belgischen konings hen overrompeld heeft. Volstrekt niet. Zij verwachtten den Belgischen omkeer reeds tijdens de laatste levensjaren van Albert, en meer nog na diens tragisch uiteinde. Zij hebben onmiddellijk hunne voorzorgen genomen en den stoot gepareerd.

Dat de Belgen weinig lust voelen om ter wille van de relaties tusschen Parijs en Moskou meegesleept te worden in een oorlog begrijpen de Franschen volkomen. Het ontbreekt hen zelf aan de flauwste neiging voor een kruistocht ten gunste van sikkel en hamer. Maar ook in deze onderstelling nog bespeuren zij een argument om den internationalen toestand ongewijzigd te achten door België's afval. Want aangenomen dat zulk een oorlog uitbreekt, het zou meer dan een wonderbaarlijk mirakel zijn wanneer de Belgen aan den dans ontsnapten zoolang een aanvaller zijn hoofd moet stooten op het beton van Lotharingen. Ook in dit geval zal Frankrijk de Belgen dus aan zijn zijde treffen. Tenzij Brussel de vlag strijkt of zich in het andere kamp schaart, twee absurde hypothesen welke men niet eens in overweging neemt.

Wat beduidt dan al dat luien der Fransche alarm-klokken en al dat misbaar en die geveinsde ontsteltenis? Over wat mij in de hoogste mate intrigeert kan niemand mij inlichtingen verschaffen omdat niemand er zich schijnbaar voor interesseert. Ik zou natuurlijk een persoonlijke opinie kunnen opperen over dit raadsel, welks ondoordringbaar scherm ontwijfelbaar een manoeuvre verbergt. Men vergete nimmer dat kunstmatige rookwolken niet alleen gebruikt worden in de moderne oorlogvoering doch meer dan ooit toepassing vinden in de diplomatische strategie aan wier hoofd, wat Frankrijk betreft, iemand staat die tevens een hermetisch-cubistisch poëet is. Om echter de toekomst te voorspellen wacht ik liever tot met behulp van traangassen en andere middelen Blum getuimeld is, het Front Populaire in scherven ligt en de Fransch-Russische banden tot flarden zijn gescheurd.

[verschenen: 3 november 1936]