Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

In den put

[zonder datum, begin oktober 1936]

Ieder is terug in het groote Babylon, na de min of meer mislukte verpoozing van de nationale vacantie. Ofschoon een geleerde dezen zomer den ‘biologischen tijd’ heeft ontdekt (hetgeen zeggen wil dat de dagen langer of korter zijn naar gelang zij geleefd worden door een jong of oud organisme, wat we reeds wisten, maar wat nog niet in grafische tabellen was geregistreerd), ofschoon dus ieder voortaan geacht kan worden rond te loopen als een onbedrieglijke klok, hebben de uren overal eindeloos geschenen. Hoe dat? Zijn we allen verjongd? Daar Voronoff - en zijn apen - zich aansloten bij het Front Populaire zou dat een voor de hand liggende verklaring kunnen lijken. Maar neen, de reden is eenvoudiger. Wij hebben ons allen catastrofisch verveeld, aan 't strand, op 't land, in de bergen, onder den onophoudelijken regen. Zoowel de voormalige gefortuneerden als de kersversch bevoorrechten, de zoogenaamde ‘Lagranges’, geheeten naar den minister van tijdverdrijf, die hen in regeeringstreinen expedieerde naar regeeringspensions, voor regeeringsvermaken tegen regeeringsprijzen, wat niet verhinderde dat hun spaarpot leeg was bij de terugreis, en hun hart somber als de Zondag van het befaamde fenomenale liedje.

Sneeuw

Half September reeds lag de pas van den kleinen Sint-Bernard versperd onder de sneeuw. Eind-September sneeuwde het regelmatig in de Vogezen en op gemiddelde hoogte in Savoje. Bij ons binnenkomen in Parijs werden we verwelkomd door een gure bries, waarvan de meteorologen beweren dat het een tochtwindje was, afkomstig uit Groenland. De wetenschap is steeds een schrale troost geweest (wie zijn kennis vermeerdert vermeert zijn smart...) en vooral in dit bijzondere geval, daar niemand een middel kende om de vensters te sluiten voor den Groenlandschen tocht. Terwijl de duizendkleurige heerlijkheid der herfstbloemen verkommerde onder den killen adem van het noorden, brandde natuurlijk nergens een kachel waar de verwarming collectief geschiedt en begrepen is in den huurprijs. Wat de warmte betreft, hangt de Fransche stedeling minder af van de zon dan van zijn dictatorialen huisportier, die zooveel is als een gevangenbewaarder, en sedert menschenheugenis begint deze cerberus te stoken op 15 November. Dat is de macht eener ongeschreven traditie.

Het gebruik dateert misschien van de Gallische voorvaderen. Was het vroeger gewettigd door een milder klimaat? Zakken de ijsschotsen van honderd eeuwen geleden weer langzaam af naar het Zuiden? Wij weten er niets van, omdat de statistieken ontbreken uit de dagen toen men wijn verbouwde op de hellingen van Montmartre en Suresnes, de stad der Soefisten. Maar wie tegenwoordig kouwelijk is, redt zich tot half Nov., met een vuurtje van hout of eierkolen in den smallen schoorsteen, of verkleumt en verkniest naast een electrischen radiator. Wat het humeur geenszins verbetert als men door de koude ruiten de pracht aanschouwt van een paarlemoeren hemel. Er is niemand die niet huiveringen in zijn stem voorspelt, dat wij dezen winter gedurende drie maanden zullen schaatsen op de Seine en bedolven zullen worden onder tien meter sneeuw.

Winkelsluiting

Behalve door de buitenissigheid van een gederailleerde temperatuur werden de Parijsche verlofgangers bij hun thuiskeer verwelkomd met de verplichte winkelsluiting. Menige Europeesche natie, die zich eerder liet socialiseeren dan de Fransche, maakte reeds kennis met dezen aanslag op de individueele vrijheid van den staatsburger, met deze belemmering van het handelsverkeer, met deze vermindering van gezelligheid en comfort. Zij hebben zich goedschiks kwaadschiks neergelegd bij een dwangmaatregel welke geen koning, keizer of despoot uit het verleden zou hebben durven uitvaardigen. De Franschman, die zes revoluties ondernam om een onprijsbare vrijheid te veroveren en om de volkeren van het heelal in de weldaden van zijn onvolprezen verwerving te doen deelen, heeft misschien van inborst al, meer moeite dan zijn overige soortgenooten om te wennen aan een willekeurige beperking in zijn doen en laten. Daar komt nog bij dat men hem hier van kindsbeen af scherper leerde redeneeren en critiseeren dan elders, uitgezonderd bij ons. Het normale gevolg daarvan is, dat de man-van-de-straat zich mopperend afvraagt: Waarom, drommel, sluit men een dag per week de kruideniers, de melkwinkels, de slagers, de groenteboeren, de bakkers, de apotheken, en niet de herbergen, en niet de bioscopen, en niet de theaters, en niet de transporten, en niet de hotels? Dat is nonsens. Doch een principe dat aanspraak wil maken op aannemelijkheid moet in al zijn consequenties aanvaard kunnen worden door een elk. Waarom een wekelijksche schadepost voor den winkelier in levensbenoodigdheden, plus ongerief voor hunne klanten, en niet voor den tapper van spiritualiën, den handelaar in amusementen? Tot overmaat van ergernis had een bureaucratische administratie de verplichte sluiting vastgesteld op Maandag, ter eere waarschijnlijk van de vroegere Maandaghouders. Dat werd gevoeld als een der myriaden kleingeestige, noodelooze plagerijen, waarin het Fransche ambtenaarsdom, verzuurd en machtbewust, sinds den oorlog uitmunt en waarmee het zich achter alle loketten gehaat maakte. Verbeeld u: We hadden al den Engelschen Zaterdag, we hielden den internationalen Zondag, en wie voor het week-end de stad uitgaat, moet voortaan provisie inslaan voor den Franschen Maandag, op straffe van een leegen pot. Wat bij den Franschman overbleef van hun spreekwoordelijken, welgezinden glimlach bezweek aan dezen laatsten speldeprik van een nijdassig pietluttig noodlot. Men verdraagt een vierkante ramp dikwijls beter dan een serie peuterig getreiter waar men weerloos tegenover staat.

Parijs is nurksch

Zoo draagt er alles toe bij om het restantje van ingeboren opgewektheid te ontmoedigen, te vergallen, te verslijten, om dagen die reeds grauw genoeg zijn nog te versomberen. Parijs is nurksch, norsch, kribbig, bekommerd, neerslachtig. Ik constateer dat niet uit mezelf, want het past den gast niet zich te beklagen over den gastheer, die hem zou mogen toevoegen: wij hebben u niet geroepen. Maar de Parijsche inboorlingen constateeren het voor mij in hun gesprekken, in hun kranten, in hun boeken. De een roemt Londen, de ander Berlijn, een derde Rome, en niet weinigen zelfs Moskou. Daar tenminste staakt de werkman niet te hooi en te gras, voor een ja of voor een neen. Een der grootste fabrieken van kunstzijde heeft veertien dagen stilgelegen omdat twee arbeidsters, alle twee lid nota bene der Confédération van Jouhaux, elkaar buiten fabriekstijd en op straat in de haren waren gevlogen. Precies als in 't eerste bedrijf van Carmen! Het is voor niemand opmonterend te moeten bekennen: na alle offers en na allen heibel zijn we zoover gekomen. Temidden der Automobiel-tentoonstelling, de jaarlijksche attractie van den Parijschen herfst, staakt het personeel van hotels en restaurants voor een futiliteit. Verschillende der groote karavanserails, zelfs Crillon waar de upper ten logeert, moeten ontruimd worden door de politie. Zijn de kellners gek geworden? Wel neen. Zij probeeren het maximum te trekken uit een gouvernement dat den klassenstrijd in zijn vaan schreef. Dat is ruïneus maar logisch. Men bracht hun den kolder in den kop en joeg hen op hol. Het baat niet om hen nu te zeggen zoetjesaan. Niets baat en niets zal baten, zoolang we onder de vlag varen van den klassenstrijd, want er is altijd Blum boven Blum. Na alle concessies, winsten, voordeelen, behaald op den middenstander, is de arbeider nog isegrimmiger en prikkelbaarder geworden dan voorheen. Ik zei reeds na de capitulatie van Juni: dat smaakt naar meer.

Een algemeene, heimelijke beklemming schijnt uit den grond te wasemen.

Wat kan de Franschen daaroverheen helpen? Niets. Niet de polka die men tracht te doen herleven na den wals. Niet de liefelijke, zacht-besnaarde, smeltende Tino Rossi, die de ster is der Revue van het Casino de Paris, en niet de bruine langbeenige Joséphine Baker, star der Folies-Bergère. Alle sterren, van de eerste tot de laatste grootte, werden Front Populaire. Zij hebben gratis gezongen en gedanst in de bezette werkplaatsen, doch niemand ontwapend. Wat dan? Men weet 't niet. Men wacht en rumineert. Men klemt de tanden op elkaar. Men vorscht den horizon. Men zou zweren dat elke vroolijkheid morsdood is.

Doch waarom zou ze niet herrijzen als de polka?

[verschenen: 19 oktober 1936]