Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een beetje kras

Parijs, 16 Augustus [1936]

In ronde getallen hebben de Franschen 135.000 openbare onderwijzers, van wie 85.000 gegroepeerd zijn in een syndicaat. Deze vak-vereenigden houden jaarlijks een congres waar zij den corpsgeest versterken en het program voorbereiden dat zij als opvoerders der natie willen experimenteeren op hun jonge, vatbare proefkonijntjes. Daar op elk gebied de neutraliteit een vervolmaking eischt welke slechts bereikbaar is voor enkele uitzonderlijke Wijzen (plus enkele uitzonderlijke botterikken) hebben deze congressen dikwijls reeds aanleiding gegeven tot protesten, zoowel bij de ouders die de vorming van hun kroost moeten overlaten aan de schoolmeesters, als bij de regeering die de afgeleverde leerlingen moet kunnen gebruiken als burgers. Maar nooit is er over de opinies welke de vertegenwoordigers der 85.000 onderwijzers ex cathedra verkondigd hebben, meer geschreven en gesproken dan onder het gouvernement van Léon Blum. Ofschoon gij gemakkelijk raden zult waarom, ben ik er zeker van dat de werkelijkheid uw verwachtingen overtreft. Oordeel slechts.

Onder het hoofdstuk ‘algemeene beginselen der Fransche politiek’ waren in het prospectus dat als werkplan diende van de congressisten, de volgende standpunten geformuleerd:

‘De dienstbaarheid is verkieslijk boven oorlog.’ In den tekst staat ‘la servitude’. Het stuit me echter tegen de borst dit woord te vertalen door slavernij, hoewel deze term [de] eigenlijke beteekenis aanduidt.

‘Wij denken, met Marceau Pivert dat de oorlog de grootste lafheid is, en, met Léon Blum, dat de oorlog een onuitwischbare smet is.’ Tusschen haakjes: Aan dezen Marceau Pivert, een der jonge en meest fanatieke lama's van het revolutionnaire socialisme, heeft de regeering de directie toevertrouwd van de Staats-Radio. En in 't voorbijgaan: Noch Léon Blum, noch een zijner vier broers heeft deelgenomen aan den wereldoorlog.

Wij zetten de citaten voort:

‘Bij dienstbaarheid (slavernij) komt men er misschien bovenop. Maar men komt er niet bovenop bij oorlog. Wij zullen nimmer toestemmen om oorlog te voeren tegen wien het ook zij.’

Gebruiksaanwijzing

Dat zou zelfs den slechten verstaander voldoende kunnen schijnen. Doch de 85.000 hebben de gebruiksaanwijzing willen voegen bij de beginselen:

‘De onderwijzers moeten het volk onderrichten dat zijn vijand zich bevindt in zijn eigen land.’

‘De nationale verdediging intimideert niet, zij irriteert.’

‘Vanaf den dag dat gij defensieve oorlogen als geoorloofd erkent zal men u alle oorlogen voorstellen als zoodanig.’

‘Het Duitsche leger is een gevaar; maar geen erger gevaar dan het Fransche leger.’

‘Men moet den buitenlandschen invaller niet ontvangen met mitrailleuses, maar met tractaatjes.’

‘Wij vragen, met Léon Blum, dat de ontwapening unilateriaal zij, en voor het voorbeeld.’

‘De grenzen moeten gedemilitariseerd worden.’

Met zulke schoolmeesters, lagere, middelbare en hoogere, vrouwen en mannen, zit de Fransche natie opgescheept. De leeraressen der meisjes dresseeren de toekomstige moeders. De leeraars der knapen onderwijzen dat het beter is deserteur te zijn dan te vechten als soldaat. Zij maken geen onderscheid meer tusschen een goede en een kwade zaak. A priori negeeren zij alle argumenten, welke kunnen worden ingeroepen tot rechtvaardiging van een krijg. Zij loochenen zoowel de geestelijke als de stoffelijke belangen van vaderland, natie en ras.

Wel burgeroorlog

De eenige vorm van gewapend conflict welke zij nog aanvaarden als toelaatbaar is de burgeroorlog. Zij verklaren het uitdrukkelijk: ‘De onderwijzers moeten het volk onderrichten dat zijn vijand zich bevindt in zijn eigen land.’

Zooals Anatole France sarcastisch zei: ‘In een burgeroorlog weet men ten minste op wien men schiet.’ Daarom zonder twijfel, tegelijkertijd consequent en inconsequent met hun eigen beginselen, zonden zij geen telegram naar Madrid, dat, gelijk iemand suggereerde, had kunnen luiden: ‘Staak onzinnig verzet. Dienstbaarheid beter dan burgeroorlog. Bij dictatuur komt men er misschien bovenop. Bij burgeroorlog riskeert men te sneuvelen in den strijd, gefusilleerd te worden of levend geroosterd.’ Omdat zij den burgeroorlog niet onder de verboden plichten rekenen van den citoyen zamelen zij geld in ten bate van het Frente Popular. En daarom hebben zij bij de monumentale manifestatie voor den Vrede in het Parc de Saint-Cloud met gebalde vuisten geschreeuwd naar de tribune waar Léon Blum presideerde: ‘Vliegtuigen voor Spanje! Kanonnen voor de Spanjaarden!’

Warhoofden

Verg geen logica van dergelijke warhoofden. Doch wat moet men aanvangen met ongelukkigen die door een aangeboren gebrek belet werden verder te zien dan het einde hunner neus? Het buitensporige hunner cynische theorieën wijst aan dat zij het stadium waarop men met hen redeneeren kan overschreden hebben of er nog niet zijn aangeland. Wanneer zij voor de menschelijke rede, waarop zij zich beroemen, doordringbaar waren, zou men tot hen kunnen zeggen: Wat gij zijt, de rechten die gij geniet, de zeer precaire, alom bedreigde civilisatie welke gij verwierft, dat alles hebben uw voorvaderen geen anderhalve eeuw geleden voor u veroverd onder den kreet: ‘De vrijheid of den Dood.’ Om persoonlijk aan de dienstbaarheid te ontsnappen, om andere volken te bevrijden van hun onderdrukkers, om staten te stichten, hebben die voorvaderen tientallen omwentelingen en oorlogen bevorderd of ontketend. Gij, en millioenen uwer lotgenooten, zoudt armzalige keuterboertjes gebleven zijn, lijfeigenen, slaven, verschoppelingen tot den huidigen dag, en nog langer, wanneer zij hun tegenstanders uitsluitend bestreden hadden met tractaatjes. Dat het fortuin van Frankrijk u onverschillig is kan men desnoods begrijpen, en zelfs waardeeren, daar gij bereid zijt iets op te offeren waarvan gij rechtstreeks en zijdelings profijt trekt. Maar heeft de Idee welke Frankrijk totdusverre in de wereld vertegenwoordigde voortaan zoo weinig waarde dat gij daarvoor uw vel niet meer zoudt willen schrammen? Op die Idee nochtans komt alles aan. Zonder deze Idee, en zonder de wapenen, barbaarsch of niet, welke haar beschermen, welke zelfs de karikatuur beschermen en vrijwaren welke gij van de Idee gemaakt hebt, zoudt gij er geen seconde aan kunnen denken om ook maar het duizendste part van den nonsens (van de wijsheid als gij verkiest...... de uitersten raken elkaar), van de humanitaire zwetserijen uit te kramen die schering en inslag zijn uwer congressen en uwer pedagogie op school.

Ja, wat moet men aanvangen met opvoeders van het volk, die onverschillig wie, Hitler, Mussolini, Stalin, Tamerlan of Gengis-Khan aan de grenzen willen verwelkomen met confetti van tractaatjes? Zij zijn 85.000. Zij zijn niet onverhoedsch neergestreken als een zwerm vliegende mieren, of in een vochtigen nacht uit den grond gerezen als paddestoelen. Noch hun aantal, noch hun mentaliteit zijn toevalligheden. Zij zijn de vruchten van vijftig jaren officieel onderwijs, het Fransche onderwijs dat door onwetende buitenlanders zoo dikwijls gebrandmerkt is als nationalistisch en chauvinistisch. Van andere meesters zijn zij de leerlingen. Van toovermeesters die geesten ontbreidelden welke zij nu tot elken prijs wederom zullen moeten vangen in de flesch om niet zelf op de flesch te gaan. Men merkt dat een beetje laat, wijl men steeds gewaand had dat de hoofdstroomingen des tijds zouden afhangen van de leiding de[r] Parijsche Alma Mater. De universitaire autoriteiten bleven dat hopen tot de springvloed van reactie losbrak en aanstormde welke slechts geweerd kan worden met middelen die zij bestreden hebben, geminacht en verguisd. En al zouden zij heden geneigd zijn terug te keeren van hun dwalingen (hetgeen ik niet durf beamen), hun succes, getuige de menigte hunner adepten (85.000!) heeft niet enkel de toekomst van hun land voor geruimen tijd versperd, maar ook de toekomst der Idee, welke door hun land werd belichaamd.

Het is een drama waaraan sterker zenuwen zouden bezwijken dan die van Léon Blum, wanneer men er middenin staat. Hij kan hopen dat de onderwijzers, van wie de meesten reserve-officieren zijn, bluffen, pochen, braniën voor de galerij. Hij kan zich paaien met de gedachte dat hun gesnoef niet van gisteren dateert en dat ze zoo noodig zullen marcheeren als in 1914, toen op 28.309 gemobiliseerde onderwijzers (reeds danig aangetast door de anti-patriottische bacil) 17.691 gedecoreerd werden met het oorlogskruis, 2.307 met de militaire medaille en 7.407 sneuvelden. Hij zou tenslotte een ongerust geweten kunnen sussen met de filosofische overweging dat zoowel bij meesters als scholieren de natuur boven de leer gaat en dat zelfs meermalen het verzet der natuur wordt aangevuurd door de overdrijvingen der leer.

Doch geen dezer drie veronderstellingen verschaft eenige zekerheid.

Het zijn uitvluchten welke een leider, tenzij hij een charlatan is, niet zal accepteeren als gedragslijn. Een begin van helderheid in de hersens van hen die ‘de algemeene beginselen der Fransche politiek’ ontwerpen, of een zweem van oprechtheid als de helderheid bijgeval niet zou ontbreken, dat zou oneindig waardiger zijn en tegelijk oneindig verstandiger en voorzichtiger.

[verschenen: 1 september 1936]