Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Verkeerde kijk

Parijs, 10 Aug. [1936]

De Paramount, een der grootste bioscopen van de boulevards, moest vorige week herhaalde malen ontruimd worden door de politie. In een menigte andere zalen beleefde men ongewoon heftige incidenten. De toeschouwers (en dat gedurende de vacantie-maand!) waren slaags geraakt in het donker. Waarom? Om de Spanjaarden die hier dezelfde tegenstrijdige hartstochten, polemieken en conflicten veroorzaken als verleden jaar de Ethiopiërs? Neen, de voor- en tegenstanders, in 't zelfde kamp gebleven, bepalen zich vooralsnog tot fluiten of applaudisseeren naar aanleiding van Madrid en Sevilla. De uitgedeelde klappen vielen tengevolge van een film welke het gouvernement in de Parijsche cinema's - graag of niet - liet afdraaien als propaganda voor de schatkist-bons van Vincent Auriol. Van een resultaat gesproken is dat niet precies wat men beoogde, en verre van schitterend.

De prent heet ‘Terug tot het Leven’. Zij werd gemonteerd door Germaine Dulac onder toezicht van Jules Moch. Als Germaine Dulac, auteur van menige interessante sketch, een specialist is in het vak, Moch is een gedropen socialistisch député die zich onmisbaar hield voor de hergeboorte van Frankrijk, en zich bij gebrek aan een zetel door Blum liet installeeren in het confortabele baantje van cabinetchef des eersten ministers. Wie hem ergeren wil spreekt zijn naam uit als Moche, waartoe men het volste recht heeft (de eenen zeggen Foch, de anderen Fock) maar hetgeen beteekent ‘allesbehalve mooi’. Tot overmaat van ramp beantwoordt het signalement aan de ongewenschte uitspraak. Jules Moch is een lange, magere, gebrilde sprinkhaan. Wat wij om onbekende redenen noemen een sladood. De vogelverschrikker van het Front Populaire, doch een zijner machtigste en fanatiekste leden. De stembus-nederlaag vervult hem met wrok. Hij zal haar nimmer verduwen.

De film

Zijn film die de meeste bioscopen op stelten zette begon met een ouden boer, zooals men er alleen nog ontmoet in operettes uit het midden der vorige eeuw. Deze halve sul verloor een koe waarvoor hij geen nieuwe kan aanschaffen omdat de melk (zestien cent de liter...) te goedkoop is. Hij was te arm, te krenterig, of te stompzinnig om het beest te verassureeren, maar hij heeft een dochter die eind-examen middelbaar haalde en rondloopt zonder betrekking. Zij had beter gedaan op de koe te passen dan te blokken op de Fransche klassieken. Bij gebrek aan een ambacht heeft zij een verloofde die eveneens zonder werk lanterfant. Dit aanstaande echtpaar jeremieert omdat het geen huiselijken haard kan stichten, maar trekt den neus op voor karweitjes waaraan men de handen vuil maakt en laat ze over aan Polen, Ruthenen, Moraviërs, Slovaken en Portugeezen. Er is ook nog een bedaagde moeder die de wijsheid bezit van Salomon en de Koningin van Saba, maar nog niet gemerkt heeft dat er zesmaal meer buitenlandsche arbeiders zijn in Frankrijk dan Fransche werkloozen. Dit pastorale viertal redeneert in 't oneindige over andere koetjes en kalfjes, nuchter overigens en buitensporig banaal.

Tot zoover gaat alles goed, behoudens de verveling die patriottisch verdragen wordt. Doch plotseling slaat Jules Moch op hol. Wij vernemen dat heel deze agrarische ellende te wijten is aan ‘de slechte Franschen’ die niet inteekenen op de leening, aan ‘het goud der priesters’ dat de vlucht nam naar den vreemde, en buiten de grenzen vertoeft in plaats van de regeering ter hulp te snellen in haar regenereerende taak. Er ontstaat een verdacht geritsel en geschuifel onder het publiek, doch de lompheden worden geslikt zonder noemenswaardig verzet. Dan echter wordt er een coupletje afgestoken op ‘de émigrés van Coblentz’ die in dienst van tyrannen de republiek belaagden bij haar oorsprong. Die toespeling op de voorvaders van Graaf de la Rocque en andere anti-revolutionnaire kopstukken is meer onnoozel van vinding dan venijnig van effect. Maar juist omdat zij dermate stupide is, vooral in verband met het doel van de film, brengt zij de bezadigdste burgers uit haar voegen. De woede bereikt het kookpunt wanneer het witte doek onmiddellijk na deze tirade (op geruïneerde paria's die per slot slechts vluchtten om niet het schavot te bestijgen) een manifestatie vertoont van het Front Populaire waar in een onafzienbare uitgestrektheid van tergend gebalde vuisten en verwrongen gezichten een anonieme stem de vrijheid verheerlijkt ‘welke wij moeten weten te verdedigen na haar veroverd te hebben’ en daarna de sanatoria, de stadion's, de tuin-steden, en op Russische wijs de motor-tractie bezingt waarop iedere Franschman zich zal kunnen trakteeren wanneer de leening lukt.

Onverstand

Wat de menschen kwaad maakt in een dergelijk misbaksel is niet zoozeer de onhoudbaarheid van het uitgangspunt, de middelmatigheid van het bedenksel, de boosaardigheid van den ondertoon en de bijbedoelingen, als wel de overmaat van onverstand, het totale gebrek aan tact, aan psychologie, aan diplomatie waarvan de hoofden getuigen die zulk een scenisch gewrocht produceerden en goedkeurden. Een minister die in het hart zijner onderdanen een snaar wil aanroeren (snaar die gauwer ontstemd dan herstemd is), mag zich vergissen op het klavier waar hij de passende toets zoekt. Men vergeeft 't hem wanneer hij er een paar tonen naast slaat, er boven of er onder. Maar wat moet men van een regeering denken, onhandig genoeg om twee, drie octaven mis te tasten? Men kan met reden duchten dat zij zich in andere zaken even schromelijk vergaloppeert als bij dit tendentieuze, provoceerende levensbeeld en even kolossale blunders begaat, misschien zelfs flaters van enormer kaliber. Betreffende de intelligentie van het gouvernement was de film een openbaring. Een gewaarwording waarbij men allen vasten grond voelde wegzinken onder zijn voeten.

Wanneer 't gouvernement een onderneming, waarmee zijn programma volgens de eigen woorden der ministers staat of valt, opzettelijk had willen boycotten en torpedeeren, zou het moeilijk een geschikter wapen hebben kunnen uitkiezen dan zulke aansporingen, tegelijk onaangenaam en ongerijmd. Het is niet alleen verwonderlijk, het is ontstellend hoe onoordeelkundig, hoe linksch, hoe averechtsch, hoe vierkant tegen den draad in, het team van Léon Blum vanaf zijn formeering propaganda gevoerd heeft voor de idealen welke het vertegenwoordigt en voor de verkrijging der middelen om ze te vrijwaren. Alle reclame, in 't klein en in 't groot, druischt lijnrecht in tegen het karakter, het temperament, de tradities en de reflexen der Franschen, zooals zij zich langer dan twintig eeuwen hebben leeren kennen in hun geschiedenis. Moet men dit zonderlinge feit verklaren uit de omstandigheid dat er in de aderen van Léon Blum en van meer dan dertig zijner directe medewerkers geen druppel vloeit van het bloed der Keltische, Frankische, Gallische, Germaansche (etc. etc.) rassen of stammen die samensmolten tot de Fransche natie? Ik zou de uitlegging niet durven onderschrijven want men kan haar bezwaarlijk bevredigend achten waar zooveel onvervalschte Franschen zich onder de vlag scharen van leiders die niet tot hun volk behooren en slechts zeer kortelings tot hun nationaliteit. Voor mij blijft het een raadsel dat een beweging als het Front Populaire de modelleering en de verspreiding harer ideeën kan toevertrouwen aan personen die zelfs op genoegzaam geacclimatiseerde buitenlanders den indruk maken van lompe ignoranten, ongelikte beren, onvoldoend geadopteerde elementen, en in het concert der Fransche natie zeer duidelijk hoorbare dissonanten.

Gevaarlijke lieden

Het zijn gevaarlijke lieden die de wijsheid versmaden van het spreekwoord: men vangt meer vliegen met een lepel honing dan met een vat azijn. Wanneer de leening slaagt ondanks deprimeerende factoren welke men naar hartelust heeft vermenigvuldigd, mag iedereen zich verheugen over een mirakel. Volgens de laatste berichten echter bedroeg de inschrijving, na langer dan zes weken geopend te zijn geweest, nauwelijks twee-en-een-half milliard francs. Vergelijk dit met de Engelsche leening. die in één morgen volteekend en overteekend werd! Welk een drama voor Léon Blum om met zekerheid te weten dat er in Frankrijk minstens evenveel geld beschikbaar is als in Londen! Zal hij wagen met geweld te nemen, zooals hij reeds verscheidene keeren dreigde, wat men hem niet gewillig geeft voor zijn Danaïden-vat? Ook dit zou vloeken met twintig eeuwen Fransche historie.

[verschenen: 27 augustus 1936]