Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Bij de boeren

Parijs, 8 Augustus [1936]

Het regent. Het gietregent en het motregent. Het drupregent, het stortregent. Het druilt, het buit, het gutst, het plast, het plenst. Het regent dakpannen en oude wijven met of zonder klompen. Wat een water, wat een water in de drie dimensies van een regenmeter! Wat een nattigheid in de vierde dimensie tijd. Als het gisteren of eergisteren begonnen was, zouden wij niet klagen. Het begon op den eersten dag van Juli, of op 't eind van Juni, of midden Mei. Wij raakten onder de grauwe luchten den tel kwijt. Houdt gij van cijfers? Het observatorium in het Parc-Saint-Maur werd opgericht in 1873. Sinds 63 jaar registreert het voor Juli een gemiddelden regenval van 55 mm. Een exorbitant en tot toen toe onbekend maximum van 119 mm. werd bereikt in 1920. Welnu, in de gezegende Julimaand van 1935 wordt een record genoteerd van ruim 155 mm. Dat is ongehoord, en de barometer blijft even laag als de modderige wolken.

Als ik geen toeschouwer was van deze dagelijksche overstroomingen onder donder en bliksem zou ik gelooven dat die cataracten een verzinsel zijn van speculanten in graan. Daar zijn er die nog zitten met gevulde silo's, met ongedorschte schelven uit het vorig jaar. Of dat al dat water te voorschijn getooverd is door de verbeelding van importeurs. Waarom niet? Het is hun vak om de koersen te manipuleeren in hun voordeel. Hoe duurder een mud binnenlandsch koren kost hoe meer zij verdienen op een mud ingevoerd uit het buitenland. De grootste graan-importeur is niet voor niets eigenaar van een der grootste avond-bladen en niet alleen voor zijn genoegen bouwde hij een eigen radio-omroep. De Fransche Staat fabriceert lucifers, tabak, sigaren, en cigaretten. De Fransche Staat zal voortaan ook kanonnen vervaardigen, grof en licht geschut, kruit en kogels, in exclusief eigendomsrecht. De Fransche Staat echter importeert nog geen graan. Tot dusverre vergenoegde hij zich met het opkoopen tegen fancy-prijzen van het overschot en het deerde slechts enkele dwarskijkers dat dit overschot voor een aanzienlijk deel bestond uit import. Het zijn de socialisten niet, noch de communisten, die dit zonderlinge en voor sommigen winstgevende bestuur zullen reorganiseeren ten bate der gemeenschap.

Eén droge dag

Maar neen, de eindelooze regen is werkelijkheid. Toen het per ongeluk één dag zoo goed als droog bleef, en juist op den dag der monster-betooging waarbij één millioen vuisten en knuisten werden opgestoken ter eere van den Haat (‘zij zijn met hun Haat door het leven gegaan’) gnuifden de hofnarren van de triomfeerende regeerders: ‘Drommels, zelfs le Bon Dieu is Front Populaire geworden. Hij heeft een petje opgezet in plaats van zijn ouden stralenkrans.’ Dat was niet kwaad bedacht, meenden zij. In den avond opende le Bon Dieu opnieuw de hemelsche sluizen toen de laatste heethoofden die een koud bad noodig hadden onder dak waren. Het scheelde niet veel of voor zulk een gunst zouden de geestverwanten der Spaansche kerkverbranders en gravenschenders, de Sansdieusistes zooals ze zich noemen (letterlijk: de Zondergoddelingen) le Bon Dieu op hun knieën bedankt hebben.

Tot stichting dezer snaken, die zoowaar een vaandel bezitten, moest Georges Duhamel een Civilisation II schrijven. Helaas, hij zal 't niet doen, want gelijk de Moloch voor de Carthagers is de Democratie heilig voor de Intellectueelen.

Terwijl 't almaar regende rijpte het graan zooals 't kon. Geen phosphaat, of super-phosphaat vermag de stengels voldoende veerkracht te verleenen, om de aren te torsen in een zomer zonder zon. Hoewel, mager van korrel, wijl het onkruid de weligste sappen had opgeslorpt, zwikten koren, haver en gerst, helden over, bogen om en legden zich neer, topzwaar van het vocht. Voor de ouderwetsche zeisen was dat niet erg; het werk duurde alleen wat langer. Met de moderne maaimachines-schovenbinders zijn de gevallen halmen evenzooveel calamiteuze struikelblokken. De messen pakken niet; ze glijden er over heen; of zij happen in 't honderd en snijden waar zij grijpen kunnen. Dat vertelt tenminste de boer van wien men zegt dat hij, gelijk zijn varken, knorrende vet wordt.

Er is geen jaar waarin hij harder gemopperd heeft. Zoo miserabel de oogst uitviel, hoe kreeg hij hem binnen met dat onophoudelijk kletsende water? De garven moeten drogen alvorens geladen te worden in de schuren of opgestapeld in mijten. En alles samengerekend, met vrouwen en kinderen, zijn er in dit land twintig millioen boeren, allen gelijkelijk slecht bedeeld, wat zij ook verbouwden, en allen gelijkelijk slecht gehumeurd.

Vanaf den dag dat het groen der velden ging vervloeien in stroogeel rumineerden de exploitanten der 2.421.933 landbouwetablissementen van Frankrijk het verdrietige idee van redden wat te redden valt. Dat is een gemoedstoestand waarin men geen flauwe aardigheden verdraagt en vooral geen tegenwerking. Het is ook een situatie waarin men het meest bloot staat aan de kwaadwilligen die laf genoeg zijn om te speculeeren op een ongeluk. Zij mankeeren niet in onzen tijd.

Wie zou ooit geloofd hebben dat er na zulk een rampspoedig seizoen menschen te vinden waren om stakingen te kweeken op het moment van den oogst?

Een akker is geen fabriek, waar men het bedrijf naar believen kan stop zetten zonder directe schade voor de productie in wording. Alles wat de boer voortbrengt is onderworpen aan de wetten der organische natuur. Elke onderbreking is dood, ontbinding, verrotting. Meer dan eenig ander ambachtsman slijt de landbouwer zijn leven temidden van vergankelijkheden. Dit zijn zonder twijfel waarheden als koeien die loeien zoodra men ze een half uur te laat melkt. Wanneer de agitators deze waarheden niet kennen zijn ze te dom om voor den duivel te dansen. Zoo zij ze kennen, en desondanks op het kritiekste uur den loop der zaken trachtten te stremmen, zijn zij misdadigers. Voor den gemiddelden particulier was met hun sabotage een som gemoeid van enkele duizenden francs. Voor de natie, voor de collectiviteit, een bedrag van milliarden.

Van waar kwamen die verderfelijke [op]ruiers? Men beweert dat de meesten vreemdelingen zijn, zoowel ten opzichte van het Fransche volk als ten opzichte van den landbouw. In Rusland zouden zij zonder vorm van proces gefusilleerd zijn. Overal elders waren zij onschadelijk gemaakt op menschelijker manier. In Frankrijk hebben ophitsers nog het recht om in naam der vrijheid de helft der bevolking rechtstreeks te ruïneeren en de andere helft door den weeromstuit. Weet gij een woord voor zulk een graad van verblinding? Mocht iemand nog aarzelen omtrent de gezindheid welke deze gouvernementeele non-activiteit heeft opgewekt bij de boeren, bij de burgers die niet tot het proletariaat behooren en die geen importeurs zijn van graan, stel u dan voor dat u hetzelfde gebeurde.

Mislukt plan

Doch wat de menners ook beoogden, en in wier dienst of met wier hulp zij ook ageerden, hun plan viel in duigen. Alles is hier mogelijk, maar geen staking bij de boeren, maar geen revolutie in communistische richting bij den landbouw. Ten eerste, omdat van de 2.421.933 hofsteden welke de boeren als eigenaars of pachters beheeren 1.341.112 volgens de officieele statistieken géén gesalarieerd personeel hebben, 1.048.715 hebben minder dan vijf loontrekkers, 23.885 minder dan tien, 5.754 minder dan twintig, en de rest verdwijnt in de massa. Terwijl de industrie geconcentreerd is in een dozijn beperkte ruimten, is het landbouw-bedrijf versnipperd over het geheele Fransche grond-gebied. Men zou kunnen probeeren de boeren in 't harnas te jagen tegen den kasteel-heer, tegen den grondbezitter. Dat de knechts mobiliseeren tegen de boeren-patroons is wegens de verbrokkeling der arbeids-effectieven tactisch onuitvoerbaar en psychologisch onbestaanbaar. Want - en dit is de tweede reden waarom een agitatie in den landbouw niet kon slagen - de boer verschilt evenveel van den stedeling als een in het open bosch groeiende kastanje verschilt van de verschrompelde boomen der boulevards.

Men solt niet met den boer zooals men gesold heeft met den grooten of kleinen patroon der stad. Hij heeft 't laten merken. Gelijk alle ‘croquants’ - boerenpummels - eertijds solidair waren tegen den ouden adel der autocratie, zoo waren nu alle dorpers solidair tegen den adel der bureaucratie van Parijs, die droomt over ‘kolkhozen’ en uitroeiing van ‘kulaks’. De croquants voelen niets voor een nieuw absolutisme. Zij zullen de laatsten zijn die de beginselen der Revolutie van 1789 vergeten en verzaken. En daar zij telefoon hebben, automobielen, motor-fietsen, geweren, gaffels en vorken, behoefden zij elkaar slechts op te bellen om honderd kilometer verder te gaan maaien bij een collega die alarm sloeg.

Zij werden uitgescholden voor groen-hemden. Voor staking-brekers. Voor opstandelingen. Voor anti-republikeinen. Men praat van klopjachten op arbeiders-wild. De regeering wordt aangepord om hun piep-jonge organisaties te ontbinden. Zou er een beter middel zijn om ‘fascisme’ te propageren dan al die nonsens en overdrijving? De Fransche landbouwer heeft geweigerd een schralen oogst te laten rotten terwijl de prijzen stijgen. Ziedaar de quintessens. Een boer laat zich desnoods overhalen om niet te zaaien. Een regeering die hem kan beletten te maaien wat hij gezaaid heeft, is nog niet in 't zicht.

[verschenen: 25 augustus 1936]