Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Met stoom

Parijs, 20 Juli [1936]

Er is geen bijhouden aan. De machine om wetten te maken werkt op volle kracht. Wie meende dat Laval met zijn decreten, of de potentaten die regeeren te Berlijn en Rome, het record geslagen hadden in kleineering en neerhaling van het parlementarisme moet zijn opinie grondig herzien. De kameraden Blum en Salengro redden weliswaar den schijn. Zij zenden hun parlement niet naar huis. Zij veroorloven nog dat 't stemt. Maar zij ageeren met grootere brutaliteit, haast en dwang dan de satrapen over den Rijn en over de Alpen. Wanneer alles in Frankrijk nog gebeurt zonder geweld, niets gebeurt meer zonder schrik voor geweld, waarvan de bedreiging zorgvuldig boven de hoofden van eventueele opposanten wordt uitgehangen. Overal loopt als een wachtwoord het gerucht dat de partij of de groep (al ware het de Senaat) die een politieke manoeuvre waagt welke het ministerie zou kunnen omverwerpen, een oproer riskeert van ‘de massa's’.

Zoo heeft het gouvernement in een handomdraaien beslag gelegd op de Banque de France die sinds zij werd opgericht door Consul Bonaparte aan alle revoluties der negentiende eeuw ontsnapt was.

De regenten en de tweehonderd voornaamste aandeelhouders (de ‘200 Families’) worden uit hun macht en ambt ontzet. Men vervangt hen door een college van zes en twintig raadsleden, gekozen uit de diverse secties der economie en benoemd door de regeering. Zij zijn geen verantwoording meer schuldig aan de 40.000 aandeelhouders, die mogen vergaderen zooveel zij willen doch elken invloed verliezen. De raadsheeren zijn uitsluitend aansprakelijk voor het gouvernement, waar de middelen niet ontbreken om hen te doen marcheeren in 't gelid, en zoo noodig te dresseeren. Feitelijk wordt aldus het Cabinet, bijgestaan door een gouverneur dien het naar welbehagen kan aanstellen of afdanken, absoluut meester over het disconto, het crediet, het geld en de bankbiljetten-drukpers.

Het crediet

Als eenden in een water-vijver kan een verzameling ministers voortaan plassen en plonzen in het goud, in het fortuin, in de financiën der Fransche natie. De ministers zullen dat misschien niet doen. Zij maakten misschien de heiligste voornemens om nimmer te knoeien. Maar zij gaven zich de macht.

Zij zullen deze macht wellicht niet misbruiken? Dat is mogelijk. Doch waarom ruimden zij alle beletselen welke hen kunnen dwarsboomen uit den weg? Het crediet bleef tot dusverre een verdienste. Het kan zijn dat het crediet soms of dikwijls een privilege was. In een roman van den socialistischen auteur Pierre Hamp (L'Or) vindt men het magnifieke hoofdstuk van een industrieel die in een onderaardsche kluis der Bank zijn vruchteloos gebed stort en vruchteloos op de knieën valt voor een onverbiddellijk gouverneur. Dergelijke scènes zullen waarschijnlijk niet meer plaatsgrijpen. Maar als het crediet, zooals in dit geval, geen kwestie meer is van verdienste, of, zooals vermoedelijk in andere gevallen, geen kwestie meer van privilege, dan kan het nog slechts functionneeren als een gunst. Daar beslissen niet meer de cijfers van een balans noch de voorrechten eener kaste, doch de bloote willekeur en eigendunk.

Men zal spoedig merken of het nieuwe systeem een verbetering is op het oude. De betrokkenen en onterfden, ci-devant heerschers over de Fransche financiën, hebben de hervorming aanvaard zonder een pink te verroeren. Terwijl onder alle vorige gouvernementen, zelfs onder het bewind van Doumergue en Laval, het goud bij 't geringste alarm op de vlucht sloeg, toont het tegenover de wetten van Blum, welke logischerwijze een sauve-qui-peut moeten veroorzaken, veeleer neiging tot de terugreis. De Beurs, die om de haverklap koorts kreeg, bewaart haar kalmte. Wat beduidt deze wonderbaarlijke en onverklaarbare koelbloedigheid? Is het de stilte voor den storm, de geslotenheid van een complot? Of het zwijgen van een graf en het besef der machteloosheid? De oogenschijnlijke bedaardheid heeft een onrustbarende keerzijde. Tusschen 1 Januari en 15 Juli is er in de spaarkassen van den Staat 1.947.405.837 francs méér teruggehaald dan ingelegd! Voor de eerste helft van Juli alleen bedraagt het deficit 261.133.055 francs. Het zijn niet de kapitalisten die met deze terugvorderingen het gouvernement plebisciteeren doch de kleine luyden waarvan de meerderheid gestemd heeft voor het Front Populaire. Hun hart moge linksch zijn, hun portemonnaie bleef instinctmatig rechtsch.

Protesten

Er waren in de Kamer 111 afgevaardigden die protesteerden tegen de inbeslagneming der Banque de France. Een dag daarna werden de oorlogsindustrieën genationaliseerd en er bevonden zich in het parlement nog slechts 89 volksvertegenwoordigers die zich kantten tegen een maatregel waarvoor Engeland zich gehoed heeft uit overwegingen van zelfbehoud en nationale verdediging. Hetgeen zes maanden geleden ondenkbaar leek, de onttroning der z.g. kanonnen-koningen, is geschied in een ommezien. Men heeft nauwelijks beraadslaagd over het eigenlijke wetsontwerp. Men discuteerde enkel over de modaliteiten van onteigening en terugkoop.

Wie inderdaad zal profiteeren van een operatie welker kosten zuinig geraamd zijn op één milliard? In de eerste plaats de vermaledeide kanonnen-koningen zelf. Men zou waarlijk zweren dat de verwoede perscampagne welke sedert jaren tegen hen gevoerd werd, betaald is door de marchands de canons in eigen persoon. De revolutionnaire wetgever heeft zich angstig gewacht om rekening en revisie te eischen van de fabuleuze oorlogswinsten welke zij behaalden tusschen 1914 en 1919. Verwonder u niet. Het was de socialist Albert Thomas die tijdens den oorlog een voorstel afketste om de kanonnen-fabrieken te militariseeren en een einde te maken aan het schandaal dat de soldaat elke minuut kans liep te sneuvelen voor een soldij van vijf stuiver per etmaal, terwijl de arbeider zonder noemenswaardige risico wapenen vervaardigde voor tien gulden per werkdag. Verwonder u evenmin dat de socialisten zich niet vergenoegd hebben met het instellen eener strenge, desnoods draconische contrôle op het beheer en de prijzen der De Wendels, Schneiders en consorten. Dat had doeltreffend kunnen zijn en afdoend. Dat zou weinig gekost hebben.

Het had de deur opengelaten voor onderlinge concurrentie welke het vernuft der uitvinders van verdelgingsmiddelen aanspoort. Maar dat was te eenvoudig.

Daarmee viel voor niemand iets mee in de wacht te sleepen. Het is voor iedereen voordeeliger dat de wet een duizend millioen kost. Begrijpt gij waarom een regeering, die bij elke gelegenheid haar ontwapeningsutopieën proclameert, nog een schoon milliard steekt in den aankoop van fabrieken voor oorlogsmateriaal? Ik niet. In alle opzichten is dat weggegooid geld. Doch de marchands de canon zijn ‘binnen’, en dit schijnt voor 't oogenblik het voornaamste. Niemand vraagt naar de rest.

Amnestie

Op denzelfden dag werd een goedertieren amnestie afgekondigd voor politieke delinquenten, de amnestie waarvoor de bolsjewiki en soci's zich heesch hebben geschreeuwd bij tallooze meetings en paraden. De poorten der gevangenissen zijn wagewijd ontsloten. Alleen in Indo-China zijn door de burgerlijke justitie 426 algeheele graties verleend, 94 verzachtingen van straf en 107 voorwaardelijke invrijheidsstellingen, door de militaire justitie 43 graties en 22 verzachtingen. In Annam en Tonkin werden 561 graties en bevrijdingen verstrekt. De slachtoffers der bandieten en opstandelingen van Yen Bay zijn vergeten, doch niet hun moordenaars. Op een totaal van 1871 veroordeelden genieten in deze kolonie reeds 1277 misdadigers de clementie van het Front-Populaire en de overigen hebben vooruitzicht op genade. De eenige misdadiger in gansch Frankrijk (koloniën, mandaten en protectoraten inbegrepen) aan wien door een speciaal besluit van Kamer en Senaat de gouvernementeele gratie geweigerd wordt is Charles Maurras, 68 jaar, poëet, prozateur, filosoof en journalist. Hij zal elf maanden zitten. Toch dreigde hij sommige parlementariërs slechts onder voorbehoud met zijn papieren keukenmes, terwijl de republikeinsche Victor Hugo naar aanleiding van Napoleon III vierkant schreef: ‘Gij kunt dezen man dooden met gerustheid.’ Klaarblijkelijk deelt de Fransche Assemblée geenszins de gevoelens der buitenlanders die op Charles Maurras uit de hoogte neerkijken. Kamer en Senaat nemen hem dermate au sérieux dat zij er niet voor terugdeinzen zich odieus te maken en hun tegenstander te coiffeeren met een martelaarskroon.

Inmiddels sticht La Rocque, de colonel der ontbonden Croix de Feu, een nieuwe partij en bazuint een lawine van adhaesies. Jacques Doriot, de dissidente communist, volgt hem na en in drie weken bereikt zijn blad L'Emancipation Nationale een oplage van 250.000 exemplaren. Desondanks is er geen spoor van emancipatie tegenover Moskou. Het vliegtuig-motor-kanon 23 dat de vrienden van Stalin een alledaagsch handelsartikel noemen, de vijanden van het Kremlin daarentegen een uniek en weergaloos wapen, wordt door minister Pierre Cot uitgeleverd aan de Soviets. Met dat al zou Auriol nog willen dat zijn leening van baby-bons slaagde en vlotte. Zij die niet inteekenen worden door Blum per radio gedenonceerd als mauvais citoyens. De communisten strooien praatjes rond dat de inschrijving gesaboteerd en geboycotteerd wordt door de Banken. En in afwachting van het vervolg bulderen zij bij elke straatbetooging uit volle borst: de politie is met ons! Dat valt nog te bezien. Maar dat zou geen oplossing zijn wanneer bij de vaart, waarmee we stoomen, de mechaniek spaak loopt.

[verschenen: 4 augustus 1936]