Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

De strijd der vlaggen

Parijs, 27 Juni [1936]

Toen de arbeiders en bedienden een roode vaan heschen op de bezette werklokalen, toen rood-gepavoïseerde automobielen de straten doorkruisten als estafetten een slagveld waar de overwinning in aantocht is, en toen de politie deze ‘stichters eener nieuwe orde’ liet betijen alsof eigenaars en eigendommen tot den rang van oude koeien behoorden welke men niet uit den sloot haalt, toen pas, ja toen pas had de gemodereerde burger een reflex van zelfverdediging.

In 's hemels naam, werp geen steen naar hem. Sinds menschenheugenis was hij opgevoed om gemodereerd te zijn met passie, gelijk de burgers van een groot aantal andere landen, om lijdzaam te zijn met enthousiasme. De contradictie dezer termen in aanmerking genomen had hij een probleem opgelost dat lastiger schijnt dan het vierkant van een cirkel. Want de gemodereerde burger is lang niet dom, zelfs niet wanneer hij slaapt.

Nog half dommelend kreeg hij een inval. ‘Kijk’, zei hij, ‘als de anderen de roode vlag uithangen, kunnen wij de driekleur laten wapperen aan onze vensters. Als de anderen hun knoopsgat sieren met een eglantier of met een reusachtige klaproos, dan kunnen wij een nationale kokarde op onze borsten spelden. Als de anderen hun Internationale bulken kunnen wij een vurige Marseillaise aanheffen.’ Zoo gezegd, zoo gedaan. Aan een menigte ramen, op de motorkappen der auto's, op de revers der jassen verscheen het bleu-blanc-rouge. De dames droegen op haar linker boezem een boeketje van blauwe korenbloemen, witte madeliefjes en roode anjers. Waar een lijzige Internationale dreunde werd een stevige Marseillaise ingezet.

Een treffen

En zoo is het gebeurd. Op een middag met honderden hartstochtelijk-bezadigde forenzen uitstappend in de Gare St. Lazare, dat reeds gediend heeft als uitgangspunt eener operette van Offenbach (La Vie Parisienne) vond ik het station, bij wijze van spreken, op zijn achterste pooten. De enorme zaal des Pas Perdus, die gemakkelijk negen à tien duizend personen kan bevatten, was veranderd in een kolossale concertzaal. Diverse gemengde koren, onophoudelijk versterkt door de passagiers der binnenrijdende treinen, gaven een uitvoering voor een publiek dat uitsluitend bestond uit executanten. De eenen vertolkten ‘Allons enfants de la patrie’, hoewel ze de kinderschoenen ontwassen waren. De anderen ‘Debout, les damnés de la terre’ hoewel ze er volstrekt niet uitzagen als verdoemden. Daar de twee melodieën niet gezongen kunnen worden in canon-vorm zooals Broeder Jakob, raakten de partijen voortdurend van de wijs. Klaarblijkelijk konden zij niet tot een accoord komen, en geërgerd over dat negatieve resultaat gingen zij aan 't bakkeleien. Om maat te houden vonden zij geen geschikter middel dan de maat te slaan op elkanders koppen. Toen de zaal stampvol was werd de uitvoering voortgezet op straat, met begeleiding van rinkelende ruiten en rondvliegend café-materiaal.

Omdat dezelfde tooneelen zich herhaalden bij elken intocht en uittocht der nijvere bevolking verkeerden St. Lazare en de omringende buurten twee dagen later in staat van beleg. De bewaking was toevertrouwd aan een bataljon van gardes-mobiles, die niet poesje voor en poesje na zijn, zooals de ervaring herhaaldelijk getoond heeft. Weldra dus heerschte een schijnbare orde in het kopstation der Amerikaansche toeristen en der voornaamste scheepvaart-lijnen. Maar voor 't overige gedeelte van Parijs en van het Fransche grondgebied, de koloniën inbegrepen, bleek de vocale match van de Gare St. Lazare slechts het signaal geweest te zijn van een onrust welke veel lijkt op een incubatie van razernij.

Razernij

Terwijl de patriotten alom de driekleur begonnen uit te steken, in het knoopsgat, aan de vensters of op de auto's, tirailleerden alom benden franctireurs die zich tot taak gesteld hadden om het nationale symbool af te rukken. Zij drongen de huizen binnen, alsof 't gewone fabrieken waren. Wanneer zij stieten op een gesloten deur vergenoegden zij zich voorloopig met een ‘Internationale’, begeleid door ketelmuziek. Zij noodzaakten de automobilisten te stoppen, denationaliseerden het voertuig, en als de bestuurder tegenspartelde pavoiseerde hij met een bloedneus in de verlangde kleur. Om de haverklap werden onschadelijke voorbijgangers gemolesteerd van beider kunne, die zich niets te verwijten hadden tegenover apachen en woestelingen dan een provoceerend insigne.

Want men zei 't ronduit, men verkondigde 't op meetings, men drukte 't zwart op wit in sommige kranten: de Fransche vlag was een provocatie geworden voor een gedeelte der natie. Als op een afgesproken sein rezen alom spionnen en verklikkers te voorschijn, die in steden, dorpen en gehuchten de recalcitrante vaderlanders mores leerden, of, wanneer zo in de minderheid waren, de ‘opstandelingen’ signaleerden bij het locale comité, wat provisorisch de naam is voor soviet. De minst fanatieke heethoofden vervaardigden een vlag voor eigen gebruik: zij bestaat uit een rood doek waarin aan de linkerzijde een klein driekleurig vierkant genaaid is dat door een strook geel gescheiden wordt van het domineerende vermiljoen.

Wat de Marseillaise betreft konden zij bezwaarlijk vergeten dat de Fransche Revolutie door Europa gemarcheerd heeft op haar rhythmen. Het trof bovendien slecht dat juist dit jaar de honderdste sterfdag gevierd wordt van Rouget de l'Isle die haar componeerde. Zij zijn dus geneigd de melodie te behouden zoolang haar klanken niet spontaan versterven. Maar nu reeds brengen zij nieuwe teksten te berde. Zij willen voortaan zingen: Enfants de toutes les patries... In plaats van Aux armes, citoyens: Sans armes, citoyens! ‘Wij zullen geen slaven meer zijn der koningen van ijzer en staal. Wij zullen de grenzen vernietigen, wat onze voorvaderen niet gekund hebben.’ En zoo verder. De eerste Marseillaise opende een aera van drie-en-twintig jaar oorlog. Wanneer de tweede vervult hetgeen zij belooft, is de laatste soldaat die haar ideaal verwezenlijken zal nog niet geboren. Dit verhindert de dollemannen geenszins om te zingen: Sans armes, citoyens. Wanen zij dat overal de vuist volstaat, gelijk tot nu toe in Frankrijk?

De politie

Al die onwettigheden en wanorden geschieden terwijl de politie toeziet met een lodderoog, waar zij de revolutionnairen niet een handje helpt door met gummistokken te beuken op de nationalisten. Dat is ergerlijk, bedroevend of komisch, ik laat u de keus, maar het is door en door logisch. De heer Léon Blum, als chef der Section Française de l'Internationale Ouvrière, gelijk de officieele titel luidt der Franschen Socialisten (afgekort Sfio) heeft sinds jaar en dag gestreden onder het embleem der roode vendels. Zoolang hij de leider was eener politieke minoriteit, duldde hij het nationale symbool met een zekeren wrevel, zoo niet met minachting. Hij mag 't met openlijk verloochenen zoolang een verschoten driekleur wappert op de regeeringsgebouwen en aan 't hoofd der regimenten. Doch eisch niet van hem dat hij de Fransche kleuren beschermt wanneer zij in botsing komen met zijn roode vlag. Hij kan geen instructies uitdeelen die gelijkstaan met verzaking eener vaan aan welker triomf hij zijn leven gewijd heeft. Het is hem zelfs niet vergund rekening te houden met het feit dat de Fransche socialisten numeriek nauwelijks een twintigste deel vormen der bevolking van Frankrijk, dat het gezamenlijke Front Populaire bij de verkiezingen 5.440.990 stemmen verwierf (waaronder een massa halfslachtige bijloopers) en het Front National 4.886.516 stemmen, die zonder uitzondering tot de overtuigden behooren. Dit is 52,6% tegen 47,4%. De meerderheid, al zou er geen afval onder zijn, is niet groot genoeg om zich langdurige tyrannie of willekeur te veroorloven.

Een conflict

Wanneer Blum echter, als leider der Sfio en vaandrig der roode banier, de driekleur niet kan verdedigen, als chef van het gouvernement daarentegen kan hij haar nog moeilijker verbieden, tenzij hij ze wettig afschaft. Hoe zal dit conflict, dat elken dag in scherpte toeneemt, evolueeren en beslecht worden?

De burgerman had de Internationale en de roode vlag getolereerd zonder kleingeestigheid. Het minst wat de proletariër kon doen was deze onbekrompenheid te beantwoorden met een minimum verdraagzaamheid, tegenover de kleuren der Derde Republiek en haar volkslied. Hij bleek daartoe niet in staat. Bij zijn afkeer voor de nationale symbolen toont hij een neiging tot doortastendheid, alsof hij, bouwend op den steun of de neutraliteit der overheden, binnenkort voor roekelooze excessen niet meer zal terugschrikken. Sedert eenige weken hing menigmaal reeds over Parijs de atmosfeer van beklemming en geladenheid, als ware de ‘jour de gloire’ aangebroken, waarop de straatkeien, zooals men vroeger zei, vanzelf uit den grond omhoog gaan. Hoe eer hoe liever. Dan zal uitgemaakt worden wie definitief de baas is.

In afwachting dier beslissing zullen de onderdanen van alle landen welke rood, wit en blauw in hun vlag voeren (meer dan een dozijn) verstandig handelen om niet met nationale kokarden en andere gevaarlijke onderscheidingsteekenen te gaan toeren door Frankrijk. Zij stellen zich bloot aan brutaliteiten van hetzelfde allooi als de Fransche ‘democraten’ sinds dertien jaar verwijten aan het bewind van Mussolini en sinds drie jaar aan het regime van Hitler.

[verschenen: 13 juli 1936]