Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een capitulatie

Parijs, 14 Juni [1936]

Hoe 't eigenlijk gegaan is met de stakingen?

De eersten braken uit op 26 Mei, in vliegtuigfabrieken die werken voor den Staat. Wij waren toen nog onder het bewind van Albert Sarraut, die levenslang heeft uitgeblonken door woorden en nimmer door daden. Als hij onmiddellijk behoorlijke maatregelen genomen, en de arbeiders (nauwelijks drie duizend) desnoods met gewapende macht uit de fabrieken geëxpulseerd had, zou de beweging in de kiem gesmoord zijn. Maar Sarraut verroerde geen vinger. Integendeel. Hij stak beide handen uit. Onder het voorwendsel van nationale verdediging dwong hij de patroons om de eischen van hun personeel zonder discussie in te willigen.

Van twee zijden beschouwd was deze slapheid verderfelijk. Ten eerste werkte zij aanstekelijk op het ensemble der arbeiders. Ten tweede belastte zij den opvolger van Sarraut met een verpletterende hypotheek. Een socialist, gelijk Blum, ook al veroordeelde hij wellicht in zijn binnenste de abdicatie van het gouvernementeele gezag, kon er geen oogenblik aan denken om tegenover het proletariaat strenger op te treden dan een radicaal gelijk Sarraut. Van hun kant oordeelden de arbeiders terecht dat een opstand die niet onderdrukt was door een bourgeois, minstens getolereerd zou worden door een kameraad-citoyen.

In de gezamenlijke pers zag geen enkel orgaan het alzijdige gevaar van een revolutie in aantocht. Geen enkel blad merkte de onberekenbare consequenties van het precedent dat geschapen werd door de zwakheid van Sarraut en door het welslagen van den eersten lock-in. Geen enkel sommeerde Sarraut tot ingrijpen, tot herstel van recht en wet, tot respect van een eeuwenoud maatschappelijk statuut. Zonder hun hersens af te pijnigen hadden de leiders der publieke opinie nochtans kunnen voorzien dat een, of twee, of drie lock-in's beteugeld kunnen worden, maar geen duizend en zelfs geen honderd, want om een menigte groote, gemiddelde en kleine fabrieken te onderwerpen die belegerde vestingen zijn geworden, verspreid over het gansche territorium als evenveel haarden van opstand, zou het gouvernement niet genoeg hebben aan de gendarmerie, zelfs niet aan de staande troepen, maar een geheel [leger] op de been moeten brengen.

‘Lock-in’

Tusschen haakjes: het woord lock-in, als tegenstelling tot lock-out schijnt mij met de minste letters uit te drukken wat het bedoelt. De tactiek welke het aanduidt wordt door de Franschen schilderachtiger genoemd ‘grève sur le tas’, staking op den hoop. Wij zouden waarschijnlijk zeggen ‘staking bij de pakken’. Maar dat zijn geen technische termen en lock-in verdient de voorkeur. In een periode van werkloosheid, waar de patroon voor ieder staker zonder eenige moeite een remplaçant vindt, is de methode van ‘bij de pakken neerzitten’ de aangewezen strijdvoering. Ik kan niet met zekerheid zeggen of ze in Frankrijk werd verzonnen. In Frankrijk is zij ondertusschen voor den eersten keer toegepast op enorme schaal, en vanuit Frankrijk zal zij zich ongetwijfeld als een epidemie voortplanten over de landen waar het liberalisme de vrijheden verwierf en handhaafde die vandaag verstikt worden door de democratie. De rollen immers zijn verwisseld. Keizers en koningen werden constitutioneel. Een ander en tirannieker slag van heerschers - de anonieme massa - verscheurt de constitutie, maakt zich meester van den scepter en bestijgt den troon als autocraat.

Doch laten wij terugkeeren tot ons uitgangspunt de onvergeeflijke lamlendigheid van Albert Sarraut.

Hoe moet men zijn houding verklaren om ze te begrijpen? Dat valt niet licht, want men heeft de keus tusschen verscheidene en tegenstrijdige hypotheses. Om te beginnen kan men aannemen dat Sarraut te stom is om verder te kijken dan zijn neus. Of dat hij uit baloorigheid over zijn nederlaag aan de stembus de eerste is geweest om ‘la grève sur le tas’ toe te passen, en gedurende de maand zijner tusschenregeering de zaken te laten waaien. Men kan ook veronderstellen dat hij Léon Blum bij gelegenheid van zijn bewindsaanvaarding een dier poetsen heeft willen bakken welke onder politici niet zeldzaam zijn. Even goed echter kan het vermoeden geopperd worden dat hij met Blum onder één hoedje gespeeld heeft om door oogluikende toelating, zelfs door heimelijke aanwakkering van wanorden, het stemmen der terugstootendste en avontuurlijkste desiderata van het Front Populaire (waarvan hij lid is) te vergemakkelijken en te bespoedigen.

Blum in het complot?

Men moet inderdaad wel gelooven dat Blum zelf in het complot was. Want waarom ontwikkelt zich een algemeene en formidabele agitatie juist op het moment dat een messiaansch minister-president de sleutels ontvangt en de poorten zal openen van het Beloofde Land? Om de bourgeoisie bang te maken. Om haar te terroriseeren. Om elke poging tot tegenstand van meet af te verbrijzelen. Hoewel Blum in de beroering zijn autoriteit dreigde te verliezen (en haar effectief verloor) is deze manoeuvre vanzelfsprekend en - vanuit zijn standpunt - verdedigbaar.

Maar de gebeurtenissen groeiden Blum zoo zichtbaar boven het hoofd en weldra bleek hij zoo weinig meester van de opgeroepen en ontbreidelde geesten dat men zich gedwongen ziet de gissing te maken of wellicht op Blum in eigen persoon niet de stimulant en de foltering gebruikt is der paniek.

Door wie? Bij den aanvang door Jouhaux en de Confédération du Travail. Doch niet langer dan tot 7 Juni, datum van een accoord tusschen patroons en werknemers, dat volgens Jouhaux gelijkstaat met een loonsverhooging van 35%, en waarin hij aanleiding vond om alle actie op te schorten. Bij den aanvang eveneens door de Communisten. Doch wederom niet langer dan tot 7 Juni, want het komt momentaan niet te pas in de kraam van Stalin om den Franschen bondgenoot te ontwrichten door binnenlandsche orkanen, op een tijdstip dat Frankrijk's leger elken dag onmisbaar kan worden op de slagvelden. Daarom was Maurice Thorez, vazal der Moskovieten, de eerste die het wachtwoord gaf ‘dat de bewuste arbeider een staking moet weten te beëindigen’. De stakingen evenwel duurden voort. Zij verbreidden zich in steeds versnellend tempo. Na de fabrieken en de waren-huizen, werden de winkels, de café's, de kantoren, de zalen der bioscopen etc. bezet door het personeel dat zich dag en nacht in de lokalen installeerde als heeren en meesters.

Trotzki

Die tweede, alles overstelpende vlaag van verzet is door de eenen ten laste gelegd aan de Vierde Internationale (het ‘integrale’ communisme) van Leo Trotzki, die kort geleden nog ongehinderd intrigeerde in Frankrijk dat hem asyl verschafte. Anderen hebben de groote patroons (‘le haut patronat’) beticht van machiavellistische berekeningen, wier conclusie geweest zou zijn, als zij geslaagd waren, dat een gouvernement van het Front Populaire de Garde Mobile had moeten doen oprukken tegen hen die vijf weken te voren hun stem uitbrachten voor datzelfde gouvernement. Dit hardnekkige gerucht is oncontroleerbaar omdat niemand zich in de kaart laat kijken. Het wordt echter tot zekere hoogte bewaarheid door het feit dat de regeering van Blum het orgaan der Trotzkianen ‘La Lutte Ouvrière’ in beslag heeft genomen. Dat Trotzki zich allieert met antipoden behoort tot zijn oude gewoonten en het ligt eveneens in zijn lijn om het land te teisteren en te knakken, waarop de eenige hoop gevestigd is van zijn doodsvijand Stalin, wiens val hij beoogt en verwacht.

Wat ‘de groote patroons’ betreft, zij zijn van nature misschien geneigd om een verbond te sluiten met den duivel. Doch als de lakschheid der regeering, de openlijke verklaring van Blum dat hij de bezetting der fabrieken en andere particuliere eigendommen niet zal contrarieeren, hen mocht drijven tot deze uiterste paardemiddelen, dat zou mij noch verwonderen, noch ergeren.

Wanneer Blum echter La Lutte Ouvrière confiskeerde, hij heeft geen enkele wandaad, geen enkele provocatie der Trotzkianen durven beteugelen. Automobilisten en voetgangers zijn straffeloos gerantsoeneerd ten bate van collecte-bussen der stakers. Politie en gendarmerie zijn op non-activiteit gesteld. Hij is gezwicht voor dwang. Hij heeft zonder voorwaarden gecapituleerd, en het Parlement met hem.

Beiden, Blum en het Parlement, zijn de overwonnen, de slachtoffers dezer onbloedige revolutie, de eenige dooden der ‘drooge guillotine’. Maar hiermee is 't niet uit, hiermee zijn Blum's tribulaties niet ten einde. Nooit behaalden overwinnaars een glansrijker en gemakkelijker zegepraal. Dat smaakt naar meer. De stakingen luwen. Doch pretexten om nieuwe te ondernemen zullen niet ontbreken want reeds stijgen de prijzen der levensbenoodigdheden. Dat is onafwendbaar. Waar meer geld circuleert wordt duurder gekocht. Het is ook onafwendbaar dat Blum vroeg of laat zal moeten regeeren en commandeeren. 't Zij de ‘bezetters’, die hij heden steunt en die zich reeds erfgenamen wanen van de bezitters. Of, als de ‘bezetters’ niet gehoorzamen... de geweren, wanneer stokken tenminste niet helpen.

[verschenen: 1 juli 1936]