Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een mand vol krabben

Parijs, 27 Mei [1936]

Zoo gaat 't. Herriot, een dikke vriend der Soviets, had Laval getorpedeerd omdat diens buitenlandsche politiek hem niet beviel. Daar komt Blum, prijsgekroond als een nieuwe Maccabeeër, en biedt hem den Quai d'Orsay aan. Hij bidt en smeekt. Hij soebat dagen lang. Maar Herriot weigert. En als gij weten wilt waarom, zegt hij tot de reporters die hem onderwerpen aan de pijnbank, vraag het dan aan Blum.

Op dit punt echter is Blum stom als een karper. Hij zoekt naar een Minister van Buitenlandsche Zaken als Diogenes naar een mensch, als de raaf der Arke Noach's naar een tak. Hij tracht te lachen voor de camera's, hij steekt een vuist op (tegen wie?) bij revolutionnaire plechtigheden, doch onder een gekschering en een gebaar van dreigement verbergt hij in somber zwijgen zijn kwellend geheim.

Kan onze Fransche Dauphin belijden dat hij zelf reeds getorpedeerd is en vóórdat hij den troon besteeg? Neen, geen denken aan. Alles verbiedt hem die bekentenis. Zijn positie als kroon-pretendent. Zijn eigenliefde. Zijn spijt. De volleerde list waarmee het projectiel is afgeschoten dat hem gevaarlijke averij berokkent. De kanonniers die zoogenaamde vrienden zijn, kameraden tegenover wie hij mooi weer moet spelen, zelfs al draaien zij hem een loer. Neen, verwacht niet dat hij misères aan 't licht brengt welke hem in 't donker al genoegzaam verontrusten. Doen alsof, is de eenige gedragslijn van een triomfator die niet verraden mag dat zijn wagen rolt met losse schroeven.

De torpedeering nochtans werd verricht, en door een man met wien Blum bij uitstek moest rekenen, op wien hij zelfs voorwendde te bouwen. Door Léon Jouhaux, secretaris-generaal der Confédération Générale du Travail en tegelijk een der opzichters van het Internationaal Arbeidsbureau te Genève. Hij heeft de civiele lijst en de macht van een hofmeier. Dit belet hem niet om in theorie anti-kapitalist te zijn. In de praktijk is hij glad als een aal, opportunist als een kameleon, tacticus als de slang. Wanneer ik arrebeider was zou ik hem aan de galg wenschen. In mijn kwaliteit van affreus bourgeois neem ik mijn hoed voor hem af, met een idéetje van waardeering in mijn groet dat te kennen geeft: prachtig gemanoeuvreerd.

Staat in den Staat

De Confédération du Travail (devies: welzijn en vrijheid) is een Staat in den Staat, of probeert het tenminste te worden, evenals de vroegere gilden. Wat deze federatie aller vakvereenigingen eigenlijk vermag kan niemand gissen omdat zij sinds jaren niets meer waagde. Maar zij toonde zich immer buitengewoon gesteld op haar zelfstandigheid. Zij streeft in dezelfde richting als het socialisme en het communisme. Doch parallelle lijnen raken elkaar niet en alle uitnoodigingen om zich te laten inlijven onder de vlag van de Tweede of de Derde Internationale werden afgewimpeld door het bestuur. Het meerendeel der troepen wenscht in zijn binnenste het tegenovergestelde, maar zoo beveelt 't de generaal Jouhaux.

Toen het Front Populaire zijn schitterende overwinning behaalde, zag Jouhaux zich voor het dubbele probleem geplaatst om zichzelf te handhaven als opperbevelhebber en de Confédération als een onafhankelijk, autonoom organisme. Hij werd van twee kanten aangeklampt en bestookt. Door Blum die hem wilde spannen voor zijn zegekar. Door Stalin die hem wilde fnuiken in zijn macht om hem daarna te zekerder te nekken. De een offreerde hem een portefeuille. De ander gelastte over gansch Frankrijk de oprichting van comité's welke het komend gouvernement zouden controleeren. Zij moesten het ‘ministerie der massa's’ vormen waarover de bolsjewisten voorbarig gejubeld hebben. Zij waren tevens volksraden, soviets in de kiem.

Uit proletarischen gezichtshoek bekeken had de portefeuille aanvaard moeten worden. En ook de comité's, want in het revolutionnaire mechanisme zijn zij een gewichtig, een onmisbaar onderdeel. Zij stellen een officieus gezag tegenover het officieel gezag. De grenzen tusschen officieus en officieel vervagen. Van lieverlede vloeien zij in elkaar over. Zij verzinken. Tenslotte weet niemand meer waaraan zich te houden. Wie is baas, de comité's of de wettige regeering? Als de verwarring haar hoogtepunt bereikt, slaat het uur der omwenteling. Officieus nestelt zich in de zetels van officieel. Zoo hebben de revolutionnairen gewerkt in 1790. Zoo werkten zij in 1917. Zoo meenden zij te werken in 1936.

Formeele order

Maar wat doet Jouhaux? Hij heeft onmiddellijk bespeurd dat zijn Federatie overbodig wordt wanneer Comité's de actie overnemen van de Confédération. Om te verhinderen dat die parasitaire uitwassen haar in een minimum tijds overwoekeren en verstikken, verbiedt hij de machtige Confédération du Travail deel te nemen aan de Oprichting der Comité's du Front Populaire. De order luidt formeel en wordt opgevolgd. Dat is een eerste nederlaag voor Stalin en het Komintern. Het ‘ministerie der massa's’ verdwijnt in de nevels der vrome wenschen.

Dan krijgt Blum zijn schot dat, door den weeromstuit, Stalin treffen zal voor de tweede maal.

Bij de weigering van een portefeuille had Jouhaux zich kunnen vergenoegen met een uitstekend motief: de Nationale Raad der Confédération, vergaderend te Toulouse, verbood aan haar leden de cumuleering van bestuurs-ambten en ministerieele functies. Aftreden als secretaris-generaal lokte Jouhaux weinig aan en strookte geenszins met zijn verholen bedoelingen. Hij voelde zich geroepen voor een hoogere taak. Met vorige gouvernementen had de Confédération geschipperd. Aan een socialistische regeering zou zij haar wet opleggen.

Zonder zich te onteeren had Jouhaux ook kunnen schipperen met Léon Blum. Doch bewegend op rood terrein ontpopte de leider der Confédération zich plotseling als karmijnkleuriger dan de chef van de Fransche Sociale. Om een uitdrukking van Shakespeare te gebruiken: Jouhaux overherodeste Herodes.

Blum, op den drempel van het bewind, leert onderscheid maken tusschen het mogelijke en het onmogelijke. Hij sust. Hij kalmeert. Hij krabbelt achteruit. Hij zit op en geeft pootjes. Daar verschijnt Jouhaux en legt de zweep erover. Geen concessies! Geen compromissen! In volle vaart vooruit. Binnen zes maanden mag er in Frankrijk niet één werklooze meer zijn. Als er geen geld is voor openbare werken zal het tekort gedekt worden met ‘arbeidswissels’ getrokken op de Banque de France. Alle oorlogs-industrieën (waar beginnen die en waar houden ze op?!) moeten in de kortste keeren genationaliseerd worden. De Staat moet een her-verzekeringskassa stichten welke zal aanvangen met de nationaliseering der assurantie-maatschappijen.

Schrik

Blum en zijn vrienden schrokken zich een aap. Dat catastrofale programma herplaatste niet alleen Jouhaux en de Confédération op hun voetstuk, maar het stelde een reform-peil vast beneden hetwelk geen enkele concurrent kon gaan. Een ware ramp. Zulk een program was onuitvoerbaar doch willens nillens moest men het in hoofdtrekken adopteeren. Aan een kabinet echter, dat zoo wis en zeker een déraillement tegemoet snelde, kon Herriot, die ondervinding heeft van catastrofen, niet zijn medewerking verleenen. Dat was vijf vliegen in één klap: Blum overtroefd; Jouhaux geconsolideerd als secretaris-generaal; de Confédération in de voorste rij van den vooruitgang; de dikke vriend der Soviets voorloopig van de baan; een bittere pil voor vadertje Stalin.

Zoo zijn de coulissen van het Populaire Front. Zoo is de keerzijde eener overwinning. En ik laat de meest scabreuze hypothese terzijde: dat Léon Jouhaux zou handelen in commissie der ‘industrieele congregaties’, wat absurder schijnt dan het waarschijnlijk is.

Ten langen laatste zal Blum natuurlijk een minister van Buitenlandsche Zaken ontdekken, presentabel of niet, en opgewassen of niet tegen de schrikbarende verantwoordelijkheden van zijn post. Het kabinet, een maand in wording, behoort op tijd gereed te zijn op straffe van een mal figuur te slaan. Maar wellicht rijst de vraag bij u op waarom Blum-zelf den Quai d'Orsay niet neemt? Wel, zijn dokter ontraadt emoties aan een nieuweling in de staatskunst die debuteert op zijn vier-en-zestigste jaar. Blum laboreert aan den nervus sympathicus. Met het noodige respect gesproken over Frankrijk's premier: deze volkstribuun lijdt aan vapeurs en flauwten als een markiezin der achttiende eeuw.

Vorige week nog, op een vergadering in de Salle Wagram, viel hij in zwijm na successievelijk jas, vest en boord te hebben afgeworpen. Dit delicate, labiele zenuw-systeem is een der onbekende factoren van de naaste toekomst, doch minder problematisch dan de invloeden van Jupiter en Saturnus. En het parlement zou geen mand vol krabben zijn, elkaar verscheurend met hun schaar, als men daar dien factor, en de manier om hem te benuttigen, uit het oog verloor.

[verschenen: 10 juni 1936]