Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Een zwarte lijst

Parijs, 23 Mei [1936]

Andere tijden, andere straatroepen op de Boulevards. Men kan den zin ook omkeeren: andere straatroepen, andere tijden.

‘Koopt de lijst der jonge meisjes om te trouwen, met namen en adressen’, bulkten venters de voorbijgangers in 't gezicht... zoolang er Boulevards waren, en tot voor kort geleden. De veiligheidsscheermesjes, de trekkingslijsten der loterijen, de lijsten der niet-opgevorderde loten, hebben de jonge meisjes om te trouwen nooit kunnen verdringen. Bestonden ze, die ‘jeunes filles à marier’? Waren de adressen echt? Ik heb 't nooit geverifieerd. Er drentelen zooveel jonge meisjes rond op de Parijsche Boulevards, van den laten ochtend tot den vroegen morgen, die niets liever wenschen dan op staanden voet te trouwen, zonder formaliteiten, dat ik nooit begrepen heb hoe de catalogus der candidaten een rendeerende handel kon zijn. Te meer omdat een eenigszins volledige lijst den omvang zou moeten bezitten van een volumineuzen telefoongids, en niet van een paar velletjes rozig papier.

Dat werd 't verleden. Zij doekten op, de jonge meisjes, in het seizoen van madeliefjes en eereprijs. Als een tweede Charpentier nog ooit een tweede ‘Louise’ componeert zullen zij wellicht naast den ‘kleerkoop’ worden opgenomen onder de gewende straatroepen van Parijs. Voor vandaag zijn ze van de vlakte. Wat geen enkel marskramerartikel vermocht, lukte de politiek. De openbare vriendin No. 1 ruimde het veld voor de nummers der openbare vijanden. Men kan nergens meer van een vermouth-cassis en de excentriciteiten der stad genieten op een café-terras, of een gore snoeshaan brult u in de ooren: ‘Koopt de lijst der Twee Honderd Families, met namen en adressen.’ Tevens duwt hij u een bedrukt vod onder den neus, als ware 't een ruiker rozen, een revolver en het verloren testament eener suikertante.

Zoo dubieus de lijst was der huwbare nimfen, zoo echt is dit document van de bevoorrechten der fortuin. Wie kwam op de gedachte om van de Deux Cents Familles een voorspoedige nering te maken? Is het een geïsoleerde goochemerd? Is het een politieke partij? De redacteur der lijst bleef anoniem. Maar de samenstelling kostte hem weinig inspanning. Hij kon copieeren uit de extra-aflevering van Le Crapouillot, tijdschrift met dikwijls verdachte bijbedoelingen, dat een completen stamboom publiceerde der moderne roofridders, in een formaat om op den muur te spelden, met hun heele doopceel, met al hun vertakkingen, met de kantoren waar zij hun tantièmes opstrijken, met hun portretten, kortom met alles en nog wat. Of hij kon overschrijven uit een speciale editie van La Flèche, het weekblad van Gaston Bergery, stichter van het Front Commun dat het Front Populaire zou worden, die tot opmontering van de dansers der toekomstige Carmagnole dezelfde karwei had ondernomen, met minder illustraties doch met een bijtender tekst.

Giftige fontein

Ziedaar de bronnen eener giftige fontein waarvan het grootste schandaal is dat men haar in 't klein mag tappen en colporteeren langs de straat. Als wachtwoord voor een verkiezingscampagne, als oorlogskreet op affiches en vaandels, heeft men nimmer iets frappanters uitgevonden dan de Twee Honderd Families. De snaak, die deze wapenspreuk bedacht, verdient een standbeeld, ook al zou hij Rus zijn naar verluidt. Hij was neronisch onmenschelijk doch hij had den goeden smaak om in 't vage te blijven. Zeker, om Israël te verlossen van al zijn zonden en plagen behoefde men slechts twee honderd zondenbokken in de woestijn te jagen, de zwartsten onder een donker-gekleurde kudde, maar hij zei niet welke. Hij gaf geen naam en adres. Hij liet het volk in den zoeten waan dat het paradijs herwonnen kon worden met een handomdraaien. Twee honderd is een getal tot waar iedereen kan tellen. Zelfs met een schavot op den achtergrond schrikt het niet af. Het is matig en het fascineert door wat het belooft. De meesten zagen er niet tegen op om Twee Honderd ongenoemde Families te ruilen voor gouden bergen.

De opvolgers van dezen genialen propagandist overschreden het vrij onschuldige stadium der neutraliteit. Zij gingen een stap verder. Wat nog te gewaagd leek in April werd gedurfd in Mei, na den triomf. Zij preciseeren. Zij noteeren de huizen waar men de deur mag inbeuken, waar men de brandkasten kan openen met steekvlammen, op welker dak het billijk is den rooden haan te laten kraaien, met welker inwoners men geen plichtplegingen maakt doch korte metten. Dat lag in de lijn, ook al zou 't niet voortzetting zijn van een overlegd plan. ‘Koop de lijst der Twee Honderd Families, met namen en adressen!’ Wat kan dit geschreeuw anders beduiden dan een beroep op de volkswraak, een merkteeken op de muren, een aanwijzing der beklaagden, een vonnis in petto, een impliciete vogelvrijverklaring, een insinuatie van Terreur? Als dat geen uitnoodiging in den dop is tot plunderen, wat is 't dan? Het getuigt van een vreemde inschikkelijkheid dat de politie dit bedrijf niet stopzet, en rekels niet inrekent die speculeeren op de leelijkste instincten en de somberste vooruitzichten.

Maar als het document echt is, daarom is het niet betrouwbaar. Curieuze bijzonderheid: er zijn geen linksche bankiers, geen kapitalisten, industrieelen en andere geldwolven van linksch. Tenminste voor zoover ze bestaan, de linksche magnaten van Beurs, Handel en Nijverheid - wat moeilijk te loochenen valt omdat men ze met name kan noemen - zij mankeeren op de lijst der tirannen die geveld of gevild moeten worden. Kochten zij een vrijgeleide? Kregen zij kwijtschelding voor den dag des oordeels? Betaalden zij hun tol? Het is een buitenkansje voor hen dat de natie welke men tegen de overigen opruit haar oogen in den zak draagt. Een tweede buitenkansje dat hun rechtsche collega's niet op hun beurt een lijst aanrichten. Ik begrijp wat hen weerhoudt. Men vecht niet met dergelijke middelen. Doch ronduit gesproken zou ik dit bezwaar aan den kapstok hangen en niet talmen met représailles.

De klucht

Gelijk in alle drama's ontbreekt ook hier niet de kluchtige kant. Men beweert dat meer dan één financier die in de knel zit, gaarne een aardige duit geofferd zou hebben om te fungeeren op een tableau dat après tout een bewijs is van vermogen en solvabiliteit. Het is een niet te onderschatten aanbeveling en geen geringe onderscheiding om als gelijkwaardig genummerd te worden tusschen een aristocratie die boogt op leden als Schneider, de Wendel, Exbrayat, Mirabeau, Vernes, Neuflize, Brincard, Lehideux, Mallet en honderd anderen van den oudsten en hoogsten geld-adel. Men zegt eveneens dat de lijst dezer nieuws feudalen gestoffeerd is met zeven dooden, twee buitenlanders, een half dozijn geruïneerden en een tiental figuranten wier chèques door de onvoorzichtigste bankiers niet geaccepteerd worden zonder garantie van incasseering. Doch om het getal der Twee Honderd Families vol te maken moet men waarschijnlijk niet letten op een paar onnauwkeurigheden. De figuranten verhinderen niet dat de hoofd-rollen er zijn.

Het fortuin dezer vervloekten en verdoemden wordt geschat op vijftig milliard francs. Voor Twee Honderd is dat een spaarpot waarbij elke revolutionnair zal likkebaarden. Geconfiskeerd en verdeeld over veertig millioen Franschen zou die rijkdom een grafiticatie van 1250 francs opleveren per individu, niet eens voldoende om een maand vacantie te betalen. In aanmerking nemend dat groote fortuinen zich gewoonlijk de weelde veroorloven van lage interesten, hebben de Twee Honderd Families een vermoedelijk jaarlijksch inkomen van één milliard. Voor Twee Honderd is dat een niet te versmaden winstje. Uitgestrooid over een volk van veertig millioen geeft dat 25 francs per man. Juist genoeg om één dag per jaar uit visschen te gaan. Wie dat ééne milliard wil overschrijven op het budget zou er eerst de belastingen - ongeveer driekwart - moeten aftrekken. Wie die vijftig milliarden (bestaande uit effecten, huizen, fabrieken, landgronden, ect.) wil omzetten in contant geld, in mooie stapels van bankbiljetten, zou roerende en onroerende goederen in veiling moeten brengen. De regeering die dat probeerde zou zich een onmetelijk en onberekenbaar bankroet op den hals halen. Wat zou er overblijven van den fabuleuzen schat? Wind, niets dan wind. Maar ruimschoots wind, genoeg voor een orkaan.

Het spreekt van zelf dat dergelijke redeneeringen niet behagen aan de theoretici der gelijkheid. Dat de argumentatie onomstootelijk is, zal de Twee Honderd misschien niet vrijwaren voor guillotine, vlucht of verbanning. Als zij zich redden van den beul zullen zij dat overigens niet danken aan woorden. Doch voor de welvaart van veertig millioen Franschen moet men wenschen dat een regeering, die nog een greintje gezond verstand heeft, zoo spoedig mogelijk gelast de zwarte lijst der Twee Honderd onverwijld te vervangen door de rozige van vroeger, de lijst der jonge meisjes om te trouwen.

[verschenen: 9 juni 1936]