Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

De Bruidegom

Parijs, 11 Mei [1936]

Neen, zij zijn minder slim dan ik dacht. Zij hebben, precies als de oude adel, niets vergeten, niets geleerd. Het is weer dezelfde historie van vroeger. In den roes hunner overwinning plakken de communisten affiches aan die in den ronde proclameeren wat ongeveer luidt als ‘Smerige bourgeois, je beurs of je leven!’ En tegelijk berichten zij dat ze (ondanks hun aantal en ondanks hun beloften) niet deelnemen aan het volgend gouvernement, maar 't broederlijk zullen steunen. Het wordt tijd dat die stommerds een cursus doorloopen van zakkenrollerij, racketeering en hooger gangsterisme. Naar de avondschool, naar de avondschool! Zij snappen nog niet, de onnoozelen, dat de inbreker geen kennisgeving zendt, of aan de alarm-bel trekt, alvorens een deur te forceeren. Bah! De menschelijke domheid is waarlijk ondoorgrondelijk en onmeetbaar.

Wat onvermijdelijk gebeuren moest bleef niet uit. Hun waarschuwing viel niet in doovemansooren. De smerige bourgeois die nog een kapitaaltje bezitten gingen een toertje maken naar Londen, Genève, Brussel of Amsterdam, kortom overal, behalve naar Spanje. Die bevorderaars van het vreemdelingenverkeer hadden een koffertje bij zich dat zij bewaakten als hun oogappel. Wie geen gecalligrafeerde papieren of delfstoffen van waarde te exporteeren had kocht sterlings, guldens, zweedsche kronen of belgische franken die niet zoo spoedig opnieuw zullen kelderen omdat ze pas gedevalueerd zijn. Dat meent men tenminste. In een ommezien was alles verhuisd, of onderweg, of op 't punt om de biezen te pakken, alles wat roerend was, alles waarop een draconisch gouvernement dreigde beslag te leggen in Juni. Gepulveriseerd, gevaporiseerd. Het is fantastisch zoo gauw iet kan slinken tot niet. Zoo haasten zich zelfs nooit de mieren met haar eieren wanneer men per ongeluk het dak oplicht van een nest. Laat de bandieten nu maar komen. Zij kunnen roepen ‘handen op’! Ze zullen de kas leeg vinden. Slim, niet waar? Knappe kerels, die communisten, behalve wanneer ze in de lorum zijn, letterlijk of figuurlijk, bij 't vieren van een triomf. Het resultaat was dat Sarraut, minister-ad-interim geworden, de bankiers uitnoodigde tot een conferentie. Gij kunt u voorstellen wat voor hart zij den onvoorzichtige toedragen die een vendel roovers in de vesting haalde. ‘Springen of niet springen, that is the question’ citeerden zij vanaf den drempel waar hij hen verwelkomde. ‘Vandaag wij, met onze deposito's, morgen gij, met uwe spaarkassen. Er is slechts één mensch rijker en machtiger dan de vijf Rothschlids tezamen. Dat is Monsieur iedereen.’

‘De jonge bruid’

Als Sarraut niet kaal was zou hij zijn haren hebben uitgerukt. Op een holletje zond hij een bode naar den troonopvolger Blum, die als Manitoe van 146 socialisten het lot zal bestieren van Frankrijk. Dat verbeeldt hij zich in ieder geval en dat is constitutioneel normaal. Toen hij binnenstapte vloog Sarraut op hem toe, viel hem bijna om den hals en stiet den subliemen kreet uit: ‘Frankrijk wacht u als een jonge bruid!’ Was het ernst of kortswijl? Ik weet het niet. Ik zou deze aria zonder muziek niet eens gelooven wanneer ze niet in de kranten gedrukt stond.

Men zal nog dikwijls lachen om dit eerste vers van een hooglied. Maar authentiek of niet, de tekst beduidde: ‘Pak haar niet te hardhandig aan, de jonge bruid. Behandel haar met zachtheid. Na alles wat ze van u gehoord heeft en met de praatjes die er loopen, is het lieve kind niet erg op haar gemak. Geen wonder. Zoo onschuldig! Zoo bedeesd! Breng haar niet verder van streek. Bedaar haar onrust. Gij hebt in uw jeugd zulke aardige bladzijden geschreven over de wenschelijkheid, voor jonge meisjes, van een huwelijk-op-proef. Een prachtige gelegenheid om die theorieën toe te passen. Kalmpjes aan. Maak haar vooral niet aan 't schrikken met uw bruuskheid. Van 't eerste tête-à-tête hangt alles af.’ Wie zich achteraf waarschijnlijk amuseerde is Albert Sarraut. Hij gaf de karikaturisten en liedjeszangers een nieuw en onverhoopt motief. Léon Blum als Bruidegom. Dat is geen Lohengrin. Dat is Offenbach.

En de uitverkorene bracht zijn eerste serenade. In het vierkant zaaltje van het Hôtel Moderne, met begeleiding van den Nationalen Raad der Socialistische Partij, per radio verbonden aan de bevallige oorschelp der aangebedene.

Zoet als manna

Als parelende morgendauw daalden de woorden neer uit een hemel blozend van ochtendrood. Een beetje strooperig misschien, maar zoet als manna. Welk een opluchting en welk een verkwikking! Geen enkele dissonant. De jonge bruid zal niet gedevalueerd worden. Hoe had men dat gerucht ooit kunnen uitstrooien! Zooals ze is, Minerva met helm, lans en schild, zal ze ook niet ontwapend worden. Niet direct tenminste, niet totaal, maar voetje voor voetje, progressief. Evenmin zal ze worden uitgekleed en leeggeschud. Zuivere laster! Zij houdt wat ze heeft. Haar eigendom. Geen syllabe over een extra-heffing op het kapitaal, over een telling van haar vermogen. Men zegt dat wel, maar men doet dat niet. Zij trouwt met Blum op huwelijksche voorwaarden. Hij vraagt geen bruidschat. Niets te vreezen dat haar fortuin verbrast wordt. Een ideaal echtgenoot, zooals Oscar Wilde zei. Niettemin wil Blum de baas zijn. Haar personeel en haar relaties die niet in zijn smaak vallen zullen met een bedankje congé ontvangen. Geen fascisten aan huis of andere suspecten. Dat is 't minst wat een smetteloos republikein in zijn woning kan vergen. Blum is toeschietelijk, maar hij eischt het commando in al zijn volheid, ‘la plénitude du commandement’. Een overweldigend applaus begroette deze aankondiging van schoonmaak want de 1.887.209 socialistische kiezers vlassen op een baantje of op promotie in hun baantje.

Het program

Wie zou over zulk een poeslief aanzoek niet in de wolken raken, behalve natuurlijk de ingeschrevenen op de zwarte lijst? Alles op zijn tijd. De communisten vermomden zich vóór de verkiezingen, Blum daarna. Had hij eigenlijk wel raad noodig van Sarraut? Hij is leep genoeg voor zich zelf te begrijpen wat hem te doen staat. Vooreerst zich zonder opschudding en zoo wettig mogelijk nestelen in het bewind, als de wolf in het bed van grootmoeder. Roodkapje niet aan 't schrikken maken. Een lente aankondigen vol rozengeur en maneschijn, en zijn gebroed deponeeren als de koekoek. Wat naar revolutie zweemt en wat paniek kan veroorzaken voorloopig van de baan schuiven. Wanneer hij het heft in handen heeft komt de rest. Het program van 't Front Populaire. Het program der Confédération Générale du Travail. Reglementeering der banken, reglementeering van de balans der banken en naamlooze vennootschappen. Afschaffing van den regenten-raad der Banque de France. Veertig-urige arbeidsweek zonder salaris-verlaging. Instelling van een nationaal werkloozen-fonds; instelling eener pensioen-kassa voor bedaagde werklieden. Een kassa voor oorlogs-pensioenen. Opschorting der gerechtelijke beslagleggingen en revisie der schuldvorderingen. Uitvoering van groote openbare werken. Enzoovoort, enzoovoort.

Dat zal de bruid schatten en schatten kosten. Vincent Auriol, leerling van Professor Jèze en aanstaand minister van Financiën, raamt de jaarlijksche uitgaven welke de socialistische plannen zullen meebrengen op vijf en dertig milliard. Hij waant ze uit den grond te stampen met superbelastingen op alle inkomens boven 75.000 francs, met verzwaring der successierechten (die reeds een catastrofe zijn), met supplementaire heffingen op de winsten van gas, water, electriciteit en andere feitelijke monopolies. Zooals gij ziet, heeft hij nog illusies, Auriol.

Maar Blum ook heeft nog illusies. Zou hij anders zijn serenade zingen? ‘Reik mij de hand, mijn leven!’ Hoe dichter wij den fatalen datum naderen hoe meer wij benieuwd zijn of de bruiloft zal doorgaan en wanneer zij doorgaat hoe lang de wittebroodsweken zullen duren.

[verschenen: 29 mei 1936]